واکاوی کشورهای هدف در تحریم نشان می دهد، غرب اهدافی را که از دریچه تحریم به دنبال تحقق آن بود، به دست نیاورده است. سلاح تحریم به صورت عملی کارآمدی خود را از دست داده و در برخی موارد نیز هزینه هایی برای غرب به وجود آورده است.
نشریه آمریکایی «فارن افرز» در گزارشی تحت عنوان «پایان عصر تحریم‌ها؟» نوشت «تحریم‌ها برای مدت‌ها سلاح دیپلماتیک مورد علاقه واشنگتن بوده است. پاسخ دولت بایدن به حمله روسیه به اوکراین نمونه‌ای از آن است: (واشنگتن) فوراً مجموعه‌ای از اقدامات اقتصادی تنبیهی را بر مسکو اعمال کرد و کشورهای دیگر را هم برای انجام همین اقدام به صف کرد. این که تحریم‌ها ابزار محبوب سیاستگذاران ایالات متحده است، منطقی است. آن‌ها (تحریم‌ها) خلأ بین اعلامیه‌های دیپلماتیک توخالی و مداخلات نظامی مرگبار را پر می‌کنند. با این حال، روزهای طلایی تحریم‌های آمریکا ممکن است به زودی بر سر آید».
به نوشته این نشریه، «همانطور که واشنگتن بیش از پیش به تحریم‌ها تکیه می‌کند، بسیاری از کشورهای سرکش شروع به مقاوم‌تر کردن اقتصادهای خود در برابر چنین اقداماتی کرده‌اند. به ویژه، سه رویداد در دهه گذشته آن‌ها را برای انجام این کار متقاعد کرده است. در سال ۲۰۱۲، آمریکا ارتباط ایران را با سوئیفت با هدف انزوای مالی این کشور قطع کرد. سایر دشمنان آمریکا به این موضوع توجه و با خود فکر کردند ممکن است طرف بعدی آن‌ها باشند. سپس در سال ۲۰۱۴ کشورهای غربی، روسیه را بعد از الحاق کریمه تحریم کردند که باعث شد مسکو استقلال اقتصادی را در اولویت قرار دهد. و بلاخره در سال ۲۰۱۷ واشنگتن جنگی تجاری با پکن را آغاز کرد که خیلی زود به حوزه فناوری سرایت کرد. با محدود شدن دانش نیمه هادی آمریکا برای چین، ایالات متحده به رقبای خود هشدار داد که دسترسی آن‌ها به فناوری حیاتی ممکن است قطع شود».
به تحلیل این نشریه علمی آمریکایی، این سه اپیزود به ظهور پدیده جدید مقاومت در مقابل تحریم‌ها دامن زده است. قدرت ایالات متحده در اعمال تحریم‌ها بر سایر کشورها از اولویت دلار آمریکا و دامنه نظارت آمریکا بر کانال‌های مالی جهانی نشأت می‌گیرد. بنابراین معقول است که دشمنان ایالات متحده به دنبال نوآوری‌های مالی باشند که این مزیت‌ها را از بین می‌برد. این کشورها به شکلی فزاینده آن را در قراردادهای تبادل ارز، جایگزین‌هایی برای سوئیفت و همچنین ارزهای دیجیتال یافته‌اند.
به نوشته این گزارش، هشدارها درباره اثرات منفی استفاده بیش از حد از تحریم‌ها جدید نیست. در سال ۱۹۹۸ بیل کلینتون رئیس‌جمهور پیشین آمریکا از این رویکرد ابراز تاسف کرد. او ابراز نگرانی کرد که کشورش «در خطر این است که به نظر برسد می‌خواهیم هر کسی که با ما مخالف است را تحریم کنیم». طبق این گزارش، در آن زمان این نگرانی‌ها غلوآمیز بودند زیرا آمریکا همچنان قدرت بدون رقیب اقتصای بود و تحریم‌ها هنوز هم گاهی ابزار موثری بودند. اما از آن زمان سرعت استفاده از تحریم به شدت افزایش یافته و رقبای آمریکا با انجام اقدامات پیشگیرانه برای دور زدن مجازات‌های احتمالی پاسخ داده‌اند.
روش‌های ابداع شده برای مقابله با جنگ تحریمی آمریکا
به نوشته فارن افرز، یکی از این روش‌ها، مبادله دوجانبه ارز است که به کشورها اجازه دور زدن دلار را می‌دهد و بانک‌های مرکزی دو طرف را مستقیم به هم وصل می‌کند و نیاز به استفاده از ارز سوم برای تجارت را از بین می‌برد. چین از این ابزار استقبال کرده و و قرارداد مبادله ارز را با بیش از ۶۰ کشور امضا کرده است. در سال ۲۰۲۰ چین برای اولین بار بیش از نیمی از تجارت خو با روسیه را با ارزی غیر دلار انجام داد و اکثر این تبادلات تجاری را از تحریم‌های آمریکا مصون ساخت.
طبق این گزارش، تمایل فزاینده چین برای کنار گذاشتن دلار آمریکا با توجه به وضعیت افتضاح روابط واشنگتن و پکن قابل درک است اما متحدان آمریکا هم همچنین مشغول انعقاد قراردادهای مبادله ارز هستند. در سال ۲۰۱۹ هند سامانه دفاع هوایی اس-۴۰۰ را از روسیه خریداری کرد و معامله ۵ میلیارد دلاری باید مشمول تحریم‌های آمریکا می‌شد اما دو طرف قرارداد مبادله ارزی که به دوران شوروی بازمی‌گشت را احیا کردند.
در ادامه این گزارش آمده است: روش دیگر کشورها که خود را در مقابل تحریم مصون کرده‌اند، توسعه سیستم‌های پرداخت غیرغربی بوده است. تا زمانی که کشورها به استفاده از کانال‌های مالی غربی بخصوص سوئیفت ادامه می‌دهند، از گستره تحریم‌ها در امان نخواهند بود. قطع کامل دسترسی به سوئیفت در زرادخانه تحریمی آمریکا گزینه هسته‌ای است و تنها یک بار و علیه ایران استفاده شده است. چین و روسیه به شدت مشغول آماده کردن جایگزین‌های خود برای این سیستم پیام‌رسان برای شرایطی هستند که کشورهای غربی تصمیم بگیرند دسترسی آن‌ها را هم قطع کنند.
طبق این گزارش، «وجود CIPS پیروزی بزرگ برای مسکو و پکن است: هدف آن‌ها داشتن یک جایگزین کارآمد برای سوئیفت است، نه بزرگترین سیستم پرداخت. چیزی که برای روسیه و چین اهمیت دارد این است که حدود ۱۳۰۰ بانک در بیش از ۱۰۰ کشور به این چارچوب پیوسته‌اند و اگر چین و روسیه از سوئیفت قطع شوند، نسخه پشتیبان آن‌ها آماده است».
سومین ابزار که رقبای آمریکا از آن برای فرار از تحریم‌های یکجانبه استفاده می‌کنند، ارزهای دیجیتال است. در این حوزه هم به نوشته فارن افرز، چین پیشرو است. حدود ۳۰۰ میلیون چینی از رنمینبی دیجیتال در بیش از ۲۰ شهر از جمله پکن، شاشنگهای و شنژن استفاده می‌کنند. این ارز دیجیتال را بانک مرکزی چین صادر کرده و در گوشی‌های همراه شهروندان چین ذخیره می‌شود.
پایان راه تحریم‌ها؟
طبق تحلیل رسانه آمریکایی، «این روش‌ها شامل قراردادهای مبادله ارز، سیستم‌های پرداختی جایگزین و ارزهای دیجیتال به طور جداگانه تاثیر زیادی بر اثربخشی تحریم‌های آمریکا ندارند؛ اما در کنار هم این نوآوری‌ها به شکلی فزاینده به کشورها امکان انجام تراکنش‌ها از طریق کانال‌های ضد تحریم را می‌دهد. روندی که غیر قابل بازگشت به نظر می‌رسد».
این گزارش می‌افزاید: دلیلی وجود ندارد که تصور کرد روابط واشنگتن و مسکو یا واشنگتن و پکن به زودی بهبود یابد، بنابراین محتمل‌ترین سناریو این است که اوضاع بدتر و باعث شود پکن و مسکو تلاش‌های ضد تحریمی خود را دو چندان کنند. همه این‌ها به این معنی است که در عرض یک دهه تحریم‌های یکجانبه آمریکا ممکن است بی‌تاثیر شود. اقدامات چندجانبه با حمایت ژاپن، آمریکا، کشورهای اتحادیه ارپا و سایر قدرت‌های همفکر احتملاً بهترین جایگزین خواهد بود. نوشتن پیش‌نویس این تحریم‌ها بسیار سخت‌تر خواهد بود اما دور زدن آن‌ها برای کشورهای هدف بسیار دشوارتر خواهد بود. حتی چین هم نمی‌تواند در برابر از دست رفتن همزمان دسترسی به بازارهای اتحادیه اروپا، آمریکا و ژاپن طاقت بیاورد. در بهترین سناریو توسعه تحریم‌های چندجانبه، ایجاد چارچوب جهانی برای بهبود اثربخشی تحریم‌ها را افزایش خواهد داد.
در بخش پایانی این گزارش درباره ایجاد سازمانی با هدف تدوین تحریم‌های چندجانبه آمده است: چنین سازمانی مقاومت در برابر تحریم‌ها را با نگاهی به تطبیق کانال‌های مالی غربی برای مقابله با چالش‌های پیشرو تجزیه و تحلیل می‌کند. همچنین اثرات تحریم‌ها را با تمرکز ویژه بر کشورهای در حال ظهور مطالعه می‌کند. چین می‌داند که تصمیم کشورهای در حال توسعه برای پیوستن به یا طرد کانال‌های مالی غربی تلاشش برای تضعیف هژمونی مالی آمریکا را موفق می‌کند یا شکست می‌دهد. سازمانی با این هدف ممکن است تنها راه علاج در برابر مقاومت تحریمی باشد.