رویکرد ترکیه به جنگ ایران- اسرائیل

تحولات پس از هفتم اکتبر در خاورمیانه و درگیری‌های مستقیم ایران و اسرائیل، فرصت‌ها و تهدیدات جدیدی را برای بازیگران کلیدی منطقه از جمله ترکیه و اسرائیل به وجود آورده است. در این میان، این تصور که ترکیه صرفاً برنده اصلی این منازعه بوده و از درگیری دو رقیب منطقه‌ای خود بدون آسیب، سود برده است، ساده‌انگاری است. این دیدگاه صفر و صدی، پیچیدگی‌های سیاست خارجی و امنیتی آنکارا را نادیده می‌گیرد و خطر محاسبات استراتژیک نادرست و بی‌ثباتی بیشتر در منطقه را به همراه دارد. آنکارا برای تحقق این هدف، رویکردی ترکیبی را در پیش گرفته که دیپلماسی عمومی قاطع، ملاحظات تجاری استراتژیک و یک وضعیت ضدجاسوسی قدرتمند را با هم ادغام می‌کند. بنابراین، برای درک صحیح دینامیک فعلی، باید میان آنچه واقعی است، آنچه برای مصرف داخلی طراحی شده و آنچه ممکن است موقتی باشد، تمایز قائل شد.
روابط دوجانبه میان ترکیه و اسرائیل، که پس از سفر تاریخی «اسحاق هرتزوگ» به آنکارا در مارس ۲۰۲۲ در مسیر بهبود قرار گرفته بود، با تشدید عملیات نظامی اسرائیل در غزه و فاجعه انسانی متعاقب آن، به شدت رو به وخامت گذاشت. «رجب طیب اردوغان»، به یکی از سرسخت‌ترین منتقدان دولت «بنیامین نتانیاهو» تبدیل شد و در نهایت، در ماه مه ۲۰۲۴، ترکیه در واکنش به ممانعت اسرائیل از ارسال کمک‌های هوایی، محدودیت‌های کامل صادرات و واردات را علیه این کشور وضع کرد. با این حال، پیچیدگی روابط در لایه‌های پنهان آن آشکار می‌شود. در حالی که آنکارا ادعا‌های مربوط به تداوم انتقال نفت آذربایجان به اسرائیل از طریق خط لوله باکو- تفلیس- جیحان را قاطعانه رد می‌کند، منابع ترک تأیید کرده‌اند که گفت‌و‌گو‌های فنی میان دو طرف در آذربایجان برای ایجاد یک سازوکار عدم درگیری در سوریه برگزار شده است. این تعاملات عمل‌گرایانه، به‌ویژه در حوزه‌هایی که منافع بازیگران ثالثی مانند آذربایجان یا ایالات متحده در میان است، نشان می‌دهد که علی‌رغم تنش‌های شدید سیاسی، کانال‌های ارتباطی همچنان پابرجا هستند. با این وجود، احیای کامل روابط در کوتاه‌مدت بسیار بعید به نظر می‌رسد.
در رقابت منطقه‌ای برای یارگیری، ترکیه می‌تواند نقشی تعیین‌کننده ایفا کند. در شرایطی که اسرائیل و ایران هر دو به دنبال تقویت جایگاه و بازسازی روایت‌های خود پس از درگیری هستند، آنکارا می‌تواند با استفاده از نفوذ دیپلماتیک خود، تلاش‌های اسرائیل برای عادی‌سازی روابط با کشور‌های عربی، به ویژه در چارچوب «پیمان ابراهیم»، را به چالش بکشد. از سوی دیگر، آنکارا می‌کوشد تا ارزش راهبردی خود را برای متحدان غربی، یعنی ایالات متحده و اروپا، برجسته سازد. ترکیه با معرفی خود به عنوان یک عضو ناتو، یک اقتصاد بزرگ عضو گروه G۲۰ و یک بازیگر منطقه‌ای که قادر است از درگیری مستقیم نظامی اجتناب کرده و فضایی برای کاهش تنش دیپلماتیک ایجاد کند، تلاش می‌کند خود را از بازیگران دیگر متمایز سازد. در عین حال، مخالفت قاطع ترکیه با اقدامات نظامی اسرائیل هرگز نباید به معنای همسویی با ایران یا تأیید ضمنی برنامه‌های هسته‌ای تهران تلقی شود. رابطه ترکیه با ایران نیز ماهیتی پیچیده و مبتنی بر رقابت دارد. این موازنه نشان می‌دهد که سیاست خارجی ترکیه بر اساس منافع چندلایه و درک عمیقی از تهدیدات متقابل شکل گرفته است.
اندیشکده نظامی RUSI