رقابت سه ضلع فراکسيون هاي سياسي مجلس در روز پنجم خردادماه مي تواند آخرين تغيير و تحولات و وزن کشي‌هاي سياسي مجلس را معطوف به انتخابات مجلس يازدهم در اسفندماه امسال آشکار سازد و اينکه آيا شاهد ريزش آراء فراکسيون‌هاي سياسي و چرخش سياسي نمايندگان مجلس بوده ايم يا خير؟!
با فرا رسيدن خرداد ماه عمر يکساله هيئت رييسه مجلس دهم در سال سوم رو به پايان است و بايد منتظر بود تا هيئت رييسه جديد با انتخاب نمايندگان کار خود را آغاز نمايد. طبق آئين‌نامه داخلي مجلس شوراي اسلامي اعضاي هيئت‌رئيسه مجلس اعم از رئيس، نواب رئيس و دبيران اين هيئت هر ساله و هم‌زمان با روز بازگشايي مجلس در روز هفتم خرداد برگزار مي‌شود که در همين راستا و با تصميم هيئت‌رئيسه قوه مقننه قرار است اين انتخابات براي اجلاسيه چهارم روز يکشنبه پنجم خرداد برگزار شود.
شرايط اما براي هيئت رييسه جديد متفاوت از گذشته خواهد بود. مجلس به سال پاياني خود رسيده است و فصل، فصل پاسخگويي است. انتظار راي دهندگان آن است که مجلس در سال چهارم عمر خود گزارش دهد که در انجام وظايف قانون و حل مشکلات کشور تا چه اندازه اقدام کرده و موفق بوده است. طبيعي است که در اين پاسخگويي هيئت رئيسه بيش از ديگران بايد فعال باشد. ثانيا انتخابات مجلس يازدهم چندماه ديگر در اسفندماه برگزار خواهد شد و اغلب نمايندگان حاضر، نامزدهاي انتخابات آتي نيز خواهند بود. عملکرد هيئت رييسه در اعتماد مجدد مردم به نمايندگان حاضر موثر خواهد بود.
با اين حال در ميان هيئت رئيسه مهمترين نقش بر عهده رياست مجلس است که هم از نقش و اختيارات ممتاز در اداره پارلمان برخوردار است و هم به عنوان رييس قوه مقننه در سطوح بالاتر قدرت و تامل و مواجهه با قواي ديگر نقش آفرين است.
نتايج آخرين رقابت
در طول عمر سه ساله مجلس دهم، اين چهارمين بار است که رقابت براي در اختيار گرفتن هيئت رييسه در حال شکل گيري است. از سال 1395 سه طيف اميدي‌ها، ولايي‌ها و مستقلين به ميدان رفتند تا از ۱۲ کرسي هيات رئيسه مجلس سهم بيشتري به خود اختصاص دهند. هرچند اين رقابت‌ها در اين سه سال با فراز و فرودهايي همراه بود و بي‌فروغ‌ترين آن در سال دوم رقم خورد، اما اوج ماجرا مربوط به اجلاسيه سوم بود که هم اصولگرايان و هم اصلاح طلبان با ليست جداگانه وارد ميدان شدند و علي لاريجاني در دور اول نتوانست حد نصاب را در رقابت با عارف و حاجي‌بابايي به دست بياورد و راي عارف بيشتر از او شد. البته آخر اين بازي به يازدهمين سال رياست لاريجاني ختم شد و آراء حاجي بابايي براي لاريجاني جذب گرديد. علي لاريجاني در رقابت با محمدرضا عارف و حميدرضا حاجي بابايي ابتدا 101 راي و سپس 147 راي کسب کرد و همچنان رئيس ماند.
سهم سه فراکسيون سياسي مجلس در سه دوره انتخابات هيات رئيسه گذشته از اين قرار بوده است:
سال اول: مستقلين 3 کرسي- اميد 5 کرسي - ولايي 4 کرسي،
سال دوم: مستقلين 3 کرسي- اميد 3 کرسي - ولايي 6 کرسي
سال سوم: مستقلين 3 کرسي- اميد 5 کرسي - ولايي 4 کرسي
گزينه هاي رياست چه کساني هستند؟
چندروز مانده به در ميان نامزدهاي مختلف براي رياست مجلس چند نام بيشتر بر زبان ها افتاده است. علي لاريجاني، محمدرضا عارف، حميدرضا حاجي بابايي و حتي مصطفي کواکبيان و مسعود پزشکيان، نام هايي هستند که مي‌توانند نامزد رقابت براي رياست باشند. در اين ميان بنظر مي‌رسد همچنان علي لاريجاني شانس اول براي رياست سال آخر مجلس را داشته باشد.
کرسي نايب رييسي مجلس هم در دوره هاي اخير در اختيار علي مطهري و مسعود پزشکيان بوده است، دو نماينده اي که خاستگاه آنها فراکسيون اميد است و اينبار هم احتمالا گزينه کرسي نايب رييسي هستند. البته برخي نمايندگان ديگر براي رسيدن به اين کرسي خيز برداشته اند. غلامعلي جعفرزاده از فراکسيون مستقلين و محمدحسين فرهنگي و عبدالرضا مصري از فراکسيون ولايي در ميان گزينه‌هاي مطرح شده هستند ولي احتمال کانديداتوري برخي از نمايندگان بصورت مستقل هم وجود دارد.
اما به جز سه کرسي مهم هيات رييسه مجلس، سه کرسي ناظران و شش کرسي دبيران هيات رييسه هم بايد براي سال آخر مجلس دهم تعيين تکليف شود. 9 صندلي که فراکسيون‌هاي مجلس گرچه براي آن برنامه ريزي مي‌کنند اما به مانند کرسي هاي رياست و نواب رييسي حساسيت برانگيز نيستند.
سردرگمي فراکسيون اميد
در حالي‌که به نظر مي‌رسد بيش از يک دهه رياست علي لاريجاني بر قوه مقننه به ايستگاه دوازدهم نزديک مي‌شود، فراکسيون اميد از آغاز مجلس دهم به جايگاه نواب رئيس رضايت داده است. محمدرضا عارف، رئيس فراکسيون هم که در سال گذشته رقابت رياست مجلس را به لاريجاني واگذار کرده بود، هنوز مشخص نيست که براي آخرين بار نامزد انتخابات مجلس خواهد شد يا نه. البته برخي از مسعود پزشکيان نيز به عنوان يکي از گزينه‌ها براي رياست سخن گفته‌اند و مدعي‌اند پزشکيان راي آوري بيشتري نسبت به عارف مي‌تواند داشته باشد. اما با اين وجود به نظر مي‌رسد براي آنکه اميدي‌ها در سال آخر خودي نشان بدهند باز سرليست‌شان را در سال چهارم به رقابت مي‌فرستند. موضوعي که محمدرضا عارف هم چندان نسبت به آن بي ميل نيست. او درباره احتمال کانديداتوري‌اش در انتخابات هيات رئيسه نيز به تسنيم مي‌گويد: «در حال کار بر روي اين موضوع هستيم.»
نمايندگان فراکسيون اميد از تشکيل کميته انتخابات هيئت‌رئيسه در اين فراکسيون خبر داده‌اند؛ اما شنيده‌ها حاکي از آن است که اين کميته هنوز به جمع‌بندي نهايي نرسيده است. عبدالکريم حسين‌زاده، نايب‌رئيس فراکسيون و رئيس اين کميته، هم همين را مي‌گويد. فاطمه سعيدي سخنگوي فراکسيون اميد در گفت‌وگويي که با ايسنا داشته به جلسه مجمع عمومي فراکسيون اميد مجلس اشاره کرده و گفته است: «بحث و بررسي‌ها در مورد انتخابات هيات رئيسه اجلاسيه چهارم مجلس شوراي اسلامي انجام شد و اعضا نظرات و پيشنهادات خود در اين زمينه را ارائه دادند و قرار شد تصميم گيري نهايي در مورد انتخابات هيات رئيسه مجلس در جلسه روز شنبه(4/3/98) در مجمع عمومي اين فراکسيون انجام شود.»
اين در حالي است که خبرگزاري تسنيم ليستي از کانديداي اين فراکسيون براي انتخابات هيات رييسه را منتشر کرد و از اختلاف نظرها بر سر قرار دادن پروانه مافي يا پروانه سلحشوري در ليست کانديداها خبر داده است. همچنین به گزارش خبرنگار پارلمانی اعتمادآنلاین، در جلسه صبح روز یکشنبه 29 اردیبهشت فراکسیون امید مجلس، کاندیدا شدن عارف برای ریاست مجلس قطعی شده است.
البته مثل سه دوره گذشته جايگاه نايب رييسي براي فراکسيون اميد بنظر قطعي است، اما رقابت درون فراکسيوني براي اين امر ظاهرا وجود داشته باشد، لذا در کنار پزشکيان و مطهري، افرادي چون احمد مازني نيز سوداي نايب رييسي را در سر مي پرورانند. وي در سال‌هاي گذشته به دليل مخالفت فراکسيون در انتخابات هيات رئيسه شرکت نکرده است اما امسال گويا تمايل دارد تا وارد اين رقابت شود. لذا به خبرآنلاين گفته است: «هنوز تصميم جدي در اين خصوص گرفته نشده، ولي در مجموع بايد بگويم که عملکرد هيأت رئيسه دقابل دفاع است، اما در عين حال مي‌توانست بهتر از اين هم باشد. اطلاع دارم، بر سر موضوع انتخابات در حد هيأت رئيسه فراکسيون اميد، بحث و برخي موضوعات پيرامون آن مطرح شده، ولي هنوز به جمع بندي در اين باره نرسيده اند.» اين نماينده مجلس ادامه مي‌دهد: قطعا هر تصميمي که فراکسيون بگيرد، ما بر اساس آن عمل خواهيم کرد، ولي احتمال دارد من براي انتخابات هيأت رئيسه ورود داشته باشم.» او مي‌گويد: «من به وفاي عهد تعهد اخلاقي شديد دارم و از آنجا که يکي از عهدهاي ما عهد فراکسيوني است، هر کانديدايي که از سوي فراکسيون معرفي شود، به وي رأي خواهيم داد. تصميم نهايي من قطعا تصميمي خواهد بود که فراکسيون مي‌گيرد.»
خط قرمز مستقلين
از سوي ديگر نمايندگان فراکسيون مستقلين که نزديک به رئيس کنوني مجلس هستند، حفظ لاريجاني را خط قرمز انتخابات هيئت‌رئيسه مي‌دانند. مهرداد بائوج لاهوتي نماينده لنگرود و سخنگوي فراکسيون مستقلين درباره بررسي مسئله انتخابات هيأت رئيسه مجلس شوراي اسلامي در فراکسيون مستقلين گفت: خط قرمز ما دکتر لاريجاني است و تمامي اعضاي فراکسيون با يکديگر اجماع داريم که ايشان رئيس مجلس شود. سخنگوي فراکسيون مستقلين تاکيد کرد: «اجازه نمي‌دهيم شخص ديگري به رياست مجلس برسد و با هر فراکسيوني هم که با ما روي رياست وي اجماع داشته باشد ائتلاف مي‌کنيم.» وي ادامه داد: «تصميم‌گيري روي رياست آقاي لاريجاني در فراکسيون صورت گرفت و تمامي اعضا تائيد کردند که وي بايد در سمت خود ابقا شود.» نماينده مردم لنگرود بر اين باور است که: «بهتر است آقاي عارف هم کانديد نشود زيرا اين کار به صلاح خودش نيست.»
لاهوتي در آخرين اظهارات خود نيز تاکيد داشته: «در مجموع ما موفقيت آقاي لاريجاني را صد درصد مي‌بينيم، اما احتمالاً روي گزينه رياست مجلس ميان فراکسيون ولايي و مستقلين نگاه مشترکي به وجود خواهد آمد. حتي تحليل ما اين است که برخي از اميدي‌ها هم به لاريجاني راي خواهند داد؛ يعني برخي از نمايندگان مجلس چون آقاي لاريجاني را قبول دارند به صورت فرا فراکسيوني به ايشان راي مي‌دهند.»
غلامعلي جعفرزاده ايمن‌آبادي نيز به روزنامه اعتماد گفته است؛ نگاه شخصي‌اش به اين انتخابات نيز با توجه به شرايط خاص کشور به نحوي است که هر چه تغيير و تحولات در ۱۳ کرسي حساس هيات رييسه پارلمان کمتر و مهم‌تر از آن، رقابت‌هاي درون‌پارلماني آرام‌تر و بي‌حاشيه‌تر دنبال شود، بهتر خواهد بود.
ولايي ها و احتمال ورود به رقابت
فراکسيون ولايي هم سال گذشته با کناره‌گيري در لحظات آخر باعث ادامه رياست لاريجاني بر بهارستان شدند و هنوز کانديدايي براي رياست اعلام نکرده‌اند.
اين فراکسيون که حدود 50 عضو فعال دارد در انتخابات سال سوم حميدرضا حاجي‌بابايي که رياست اين فراکسيون را نيز برعهده دارد، به عنوان کانديداي رياست معرفي کرد و تأکيد داشت که تا لحظه آخر کنار نخواهد کشيد. با اين‌همه وقتي انتخابات به دور دوم کشيد و رقابت بين لاريجاني و عارف تنگاتنگ شد، وي به نفع لاريجاني کنار کشيد.
در همين راستا محمدحسين قرباني عضو شوراي مرکزي فراکسيون مستقلين مجلس از تلاش و رايزني‌هاي فراکسيون متبوعش با فراکسيون‌هاي اميد و ولايي جهت اجماع در مورد رياست مجلس در انتخابات هيئت رئيسه خبر داده و گفته «حاجي بابايي رئيس فراکسيون ولايي تا ديروز مصمم به نامزدي براي رياست مجلس بود، ولي با صحبت‌هايي که امروز انجام شد، او منصرف شد.اجماع فراکسيون ولايي نيز اين است که حاجي بابايي نامزد رياست مجلس نشود و لاريجاني گزينه رياست باشد»
علیرضا کوهکن دیگر نماینده مجلس نیز گفته است: «شورای مرکزی فراکسیون ولایی جلسه داشتند و با اکثریت قاطعی اعلام کردند که برای ریاست مجلس کاندیدایی ندارند، طبیعی است که به آقای لاریجانی رای می‌دهند.»
اما سيدحسين نقوي حسيني، در حاشيه جلسه علني مجلس در روز سه شنبه (31/2/98) گفت: «همانطور که تاکنون فراکسيون نمايندگان ولايي براي معرفي نامزدهاي هيئت رئيسه با هيچ فراکسيوني ائتلاف نکرده، در اين دوره از انتخابات هيئت رئيسه ائتلاف نمي‌کند و فهرست مستقل خود را اعلام خواهد کرد.»
به گفته وي، مجمع عمومي فراکسيون ولايي در مورد هيچيک از نامزدها براي جايگاه‌هاي هيئت رئيسه تصميم گيري نکرده است. سخنگوي فراکسيون نمايندگان ولايي همچنين اظهار کرد: «بر اين اساس اگر اعضاي از فراکسيون مصاحبه‌اي در اين باره داشته، تنها نظر شخصي خود را اعلام کرده‌اند. فراکسيون ولايي بعد از آخرين جلسه مجمع عمومي رسماً نامزدهاي خود را براي جايگاه‌هاي هيئت رئيسه آن هم به صورت مستقل اعلام مي‌کند؛ قطعاً اين فهرست ائتلافي نيست.»
***
رقابت سه ضلع فراکسيون هاي سياسي مجلس در روز پنجم خردادماه مي تواند آخرين تغيير و تحولات و وزن کشي‌هاي سياسي مجلس را معطوف به انتخابات مجلس يازدهم در اسفندماه امسال آشکار سازد و اينکه آيا شاهد ريزش آراء فراکسيون‌هاي سياسي و چرخش سياسي نمايندگان مجلس بوده ايم يا خير؟!