تحریم نه تنها برای کشور تحریم شده هزینه‌هایی ایجاد می‌کند، برای کشور تحریم‌کننده و کشورهای تبعیت کننده از نظام تحریمی نیز هزینه دارد. آمریکا که مدت‌هاست از ابزار تحریم علیه ایران استفاده می‌کند به خوبی از این موضوع آگاه است و تمام تلاش خود را می‌کند تا با کاهش هزینه‌های تحریم، نظام تحریمی خود را علیه ایران کارآمدتر کند.
*مهمترین هزینه‌های تحریم برای آمریکا چیست؟
اعمال تحریم‌های مالی علیه ایران، هزینه‌هایی برای آمریکا دارد که از جمله مهمترین آنها عبارتند از:
1) فشارهای بین‌المللی در زمینه نقض حقوق بشر به دلیل محدودیت‌های ایجاد شده در زمینه واردات کالاهای بشردوستانه همچون دارو: ریچارد نفیو مسئول تیم طراحی تحریم‌ها علیه ایران در کتاب «هنر تحریم‌ها؛ نگاهی از درون میدان» نوشته است: «در مورد اعمال تحریم‌ها در کشور ایران در این زمینه دولت آمریکا مسئولیت خود در مورد مسائل بشردوستانه را در حداقل ممکن دانسته و از زیر بار آنها شانه خالی کرده است، اما ساده‌انگارانه خواهد بود که بخواهیم جنبه‌های منفی اعمال تحریم را در طراحی سیاست تحریم نادیده بگیریم».
2) هزینه‌های ایجاد زیرساخت‌های لازم برای کنترل کشور تحریم‌شده: اطمینان از اجرای تحریم‌های مؤثر و جلوگیری از دور زدن تحریم‌ها نیازمند ایجاد زیرساخت‌هایی برای رصد کشور تحریم شده است. در صورتی که امکان رصد فعالیت کشور تحریم‌شده وجود نداشته باشد، عملاً تحریم‌های مالی را به راحتی می‌توان دور زد. از این رو آمریکا برای اعمال تحریم‌های مالی مؤثر نیازمند یک سازوکار رصد قوی است تا ایران نتواند تحریم‌ها را دور بزند.
3) هزینه‌های همراه کردن کشورهای مختلف با نظام تحریمی: طبعاً در صورتی که کشورهای دیگر از تحریم‌های آمریکا پیروی نکنند، این تحریم‌ها اثرگذاری لازم را نخواهد داشت. با این حال کشورهای دیگر که بر اساس منافع خود تصمیم می‌گیرند نیز در قبال تحریم‌های آمریکا متضرر می‌شوند و همراه کردن آنان، برای آمریکا هزینه خواهد داشت. در صورتی که آمریکا نتواند این کشورها را با خود همراه کند، عملاً جایگاه سیاسی خود را در جهان از دست خواهد داد و این یک شکست سیاسی برای آمریکا خواهد بود.
طبعاً آمریکا در اعمال تحریم‌های مالی، هزینه ـ فایده این اقدام را در نظر می‌گیرد و در صورتی که هزینه اعمال تحریم زیاد باشد، از آن صرف‌نظر خواهد کرد و یا تلاش می‌کند این هزینه‌ها را کاهش دهد. اما آمریکا برای کاهش هزینه‌های تحریم از چه ابزارهایی استفاده می‌کند؟
*ابزارهای آمریکا برای کاهش هزینه های تحریم
شفافیت مالی ایران، یکی از عناصر مهم کاهش هزینه‌های تحریم برای آمریکاست. دیوید کوهن طراح اصلی تحریم‌های مالی ایران در این زمینه می‌گوید: «موفقیت تحریم‌ها بستگی عمیق به شفافیت مالی دارد. شفافیت مالی، هسته اصلی مأموریت وزارت خزانه‌داری امریکاست». این موضوع در سایه اجرای استانداردهای گروه ویژه اقدام مالی FATF از سوی ایران محقق می‌شود. به همین دلیل است که آمریکا تا این اندازه اصرار دارد ایران به کنوانسیون‌های مربوط به FATF بپیوندد. مارشال بلینگزلی دستیار وزیر خزانه‌داری آمریکا و رئیس سابق FATF در جلسه استماع کنگره در آذرماه 96 گفت: «یکی از کارهایی که آنها (ایرانی‌ها) باید انجام دهند این است که باید یک چارچوب قانونی ایجاد کنند و برای توقف تأمین مالی تروریسم پاسخگو باشند ... ما آنقدر اصرار می‌کنیم تا قوانین مقابله با پولشویی را تصویب و اجرا کنند».
*نقش اجرای کامل برنامه اقدام FATF توسط ایران در کاهش هزینه‌های تحریم برای آمریکا
با اجرای استانداردهای FATF توسط ایران، آمریکا نه تنها هزینه رصد فعالیت‌های ایران را کاهش می‌دهد بلکه دیگر کشورها را نیز در این هزینه‌ها سهیم می‌کند. از سوی دیگر به دلیل بالا رفتن ریسک همکاری دیگر کشورها با ایران، این کشورها نیز مجبور به همراهی با آمریکا شده و تحریم‌های مالی آمریکا مؤثرتر از قبل خواهد شد. به همین دلیل، آمریکا از هیچ تلاشی برای سوق دادن ایران به اجرای همه عناصر برنامه اقدام FATF دریغ نمی‌کند.تمدید تعلیق نام ایران از لیست سیاه FATF در چندین نشست پیاپی این نهاد بین الدولی را می‌توان در این راستا تفسیر کرد زیرا آمریکا نمی‌خواهد ایران از FATF به کلی قطع امید کرده و همکاری با آن را متوقف کند.
*هزینه های تحریم برای کشورهای همسو با سیاست‌های تحریمی آمریکا
از سوی دیگر، تحریم‌های آمریکا برای کشورهای دیگر نیز هزینه‌هایی دارد و آمریکا نمی‌تواند بدون در نظر گرفتن تبعات این هزینه‌ها بر روابط سیاسی و اقتصادی با این کشورها، تحریم‌های جدیدی وضع کند. به عنوان نمونه پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم‌های نفتی آمریکا علیه ایران، برخی کشورهای خریدار نفت ایران به این اقدام آمریکا اعتراض کردند.
با این حال آمریکا با وضع جریمه‌های سنگین و بالا بردن هزینه مخالفت با نظام تحریمی، عملاً کشورهای دیگر را مجبور می‌کند با تحریم‌های یک جانبه او همراهی کرده و هزینه‌های آن را به جان بخرند. در چنین وضعیتی کشورهای دیگر نیز که نمی‌توانند با تحریم‌های آمریکا مخالفت کنند، تلاش می‌کنند با اتخاذ تدابیری، هزینه تحریم‌های آمریکا را برای خود کاهش دهند. یک مثال آشکار در این زمینه، رفتاری است که کشورهای اروپایی پس از خروج آمریکا از برجام، در قبال ایران در پیش گرفته و خرید نفت از ایران را متوقف کردند.
با این وجود، همراهی اروپا با تحریم‌های آمریکا برای اروپا بدون هزینه نیست. اروپا که توافق برجام را یک توافق امنیتی برای خود تلقی می‌کند نگران است ایران به دلیل تأمین نشدن منافعش از برجام، از این توافق خارج شود. از این رو تلاش می‌کند با اتخاذ تدابیری، بدون آن که تحریم‌های نفتی آمریکا را زیر پا بگذارد، ایران را در برجام نگه دارد. اروپا که می‌داند در صورتی که نفت ایران را نخرد، عملاً سازوکار اینستکس هیچ کارایی نخواهد داشت و احتمال خروج ایران از برجام وجود دارد، تلاش می‌کند با وارد کردنِ کشورهای خریدار نفت ایران همچون چین و هند به این سازوکار، کارآمدی حداقلی را به آن بازگرداند. این موضوع مورد توجه کشورهای غیر اروپایی همچون چین و هند نیز قرار گرفته است و این کشورها نیز برای کاستن از هزینه‌های تحریمی آمریکا برای خود، به دنبالپیوستن به اینستکس هستند.
*افزایش هزینه‌های تحریم، راه کند کردن تیغ تحریم‌ها
در چنین شرایطی ایران نیز در صورتی می‌تواند تیغ تحریم‌های آمریکا را کند کند که این تحریم‌ها را برای خود آمریکا و کشورهایی که با این تحریم‌ها همراهی می‌کنند هزینه‌دار کند. بر این اساس در مقطع کنونی ایران باید برای بالا بردن هزینه تحریم آمریکا، از هر اقدام شفافیت‌زا همچون پیوستن به کنوانسیون‌های پالرمو و CFT بپرهیزد و مسیرهای پرداخت مستقل و دوجانبه را با شرکای تجاری خود گسترش دهد. از سوی دیگر، برای بالا بردن هزینه تحریم برای کشورهای همسو با تحریم‌های آمریکا، ایران نباید به هیچ وجه اجازه تعمیم سازوکار اینستکس را به کشورهای غیر اروپایی بدهد.