بانک مرکزی با صدور ضرب‌الاجل برای صادرکنندگان به منظور بازگرداندن ارز حاصل از صادرات، تلویحاً صادرکنندگان را مقصر افزایش قیمت ارز معرفی کرد. با این حال برخی صادرکنندگان، این موضع‌گیری بانک مرکزی را فرافکنی و مقصرتراشی از دیگران برای فرار از مسئولیت و پاسخگویی نسبت به نوسانات ارزی اخیر می‌دانند.
طی چند روز گذشته بازار ارز دچار التهاب شده و نرخ ارزهای بین‌المللی رشد قابل ملاحظه‌ای داشتند. این وضعیت تا حدی پیش رفت که نرخ هر دلار به مرز 20 هزار تومان رسید.
روز یکشنبه آقای حسن روحانی رئیس‌جمهور از بانک مرکزی خواست اسامی صادرکنندگانی که ارزشان را به کشور برنمی‌گردانند به طور شفاف برای مردم اعلام شود.
بانک مرکزی هم بلافاصله در واکنش به این اتفاقات با صدور اعلامیه‌ای، تلویحاً صادرکنندگان را مقصر افزایش قیمت ارز معرفی کرد. در اعلامیه بانک مرکزی به صادرکنندگان تا پایان تیرماه فرصت داده شده تا ارز حاصل از صادرات را به کشور برگردانند. صدور این اعلامیه در بحبوحه افزایش قیمت ارز، به نوعی معرفی صادرکنندگان به عنوان عاملان افزایش نرخ ارز است.
با این حال برخی صادرکنندگان، این موضع‌گیری بانک مرکزی را فرافکنی و مقصرتراشی از دیگران برای فرار از مسئولیت و پاسخگویی نسبت به نوسانات ارزی اخیر می‌دانند.
مشرق در گفت‌وگویی با سید رضی حاجی آقامیری عضو کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران، علل گرانی ارز را بررسی کرد.
صادرکنندگان چاره‌ای جز بازگرداندن ارز ندارند
عضو کمیسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران در واکنش به موضع بانک مرکزی مبنی بر این که «علت افزایش قیمت ارز، بازنگرداندن ارز حاصل از صادرات توسط صادرکنندگان است» گفت: متاسفانه در کشور ما این به یک عادت تبدیل شده که مسئولین، کم‌کاری‌ها و اشتباهات خود را به گردن سایرین بیندازند البته منظور من تنها مسئول بانک مرکزی نیست این به مجموعه سیاست‌های اقتصادی دولت برمی‌گردد.
به نظر من شاید آقای دکتر همتی تصور می‌کنند کسی در ایران درکی از اقتصاد ندارد و نمی‌داند کشور دچار تحریم است. خبر ندارد تراز تجاری کشور منفی است؛ یا این که دیگر نمی‌توانیم نفت بفروشیم و حتی در صورت فروش هم نمی‌توانیم پول آن را برگردانیم. این‌ها از جمله شرایطی است که باعث کاهش ورود ارز به کشور شده است.
وی درباره بازگشت ارز صادرات غیرنفتی هم گفت: در مقابل صادرکنندگان محصولات غیرنفتی، چاره‌ای جز بازگرداندن ارز به کشور از هر طریق ممکن ندارند. چراکه اگر ارز حاصل از صادرات خود را به کشور برنگردانند، بقای خودشان به خطر می‌افتد. زیرا یک صادرکننده زمانی می‌تواند باقی بماند که ارز صادراتی خود را برگرداند و تبدیل به ریال کند و در داخل کشور، خرید کند و درنهایت کالای خریداری‌شده یا اگر خودش تولیدکننده هم هست حاصل تولید خود را صادر کند. ادعای رئیس‌کل بانک مرکزی مبنی بر بازنگرداندن ارز صادراتی توسط کلیه صادرکنندگان غیرنفتی یک اتهام به آنها است که نه منطقی است نه واقعی.
سید رضی حاجی آقامیری اظهار داشت: اگر کسی بخواهد ارز از کشور خارج کند، نیازی ندارد که مشکلات تولید یا تجارت را به خود تحمیل کند. کافی است در داخل کشور ارز بخرد و از کشور خارج کند. بنابراین چنین ادعایی اصلاً با واقعیت منطبق نیست. البته منظور من این نیست که همه صادرکنندگان ارز خود را برگردانده‌اند. این احتمال وجود دارد که برخی صادرکنندگان هم برنگردانده باشند. اما گمان نمی‌کنم رقم برگشت نشده ارز حاصل از صادرات محصولات غیرنفتی آنچنان زیاد باشد که عامل افزایش قیمت ارز باشد.
وی افزود: عامل اصلی افزایش قیمت ارز جای دیگری است. از جمله این عوامل می‌توان به رشد روزافزون نرخ تورم که خود جای بحث مفصل دارد و همچنین سیاستگذاری های بانک مرکزی در ارتباط با صادرات و واردات اشاره کرد. تمام موانع که بانک مرکزی در مسیر صادرات قرار داد، باعث کند شدن روند صادرات و کاهش ورود ارز به کشور شد. از جمله این موانع، محدود شدن عرضه ارز به سامانه نیما که اخیراً هم حاشیه‌های زیادی به پا کرده است.
عضو کمیسیون توسعه صادرات و تسهیل تجارت اتاق تهران همچنین اظهار داشت: علاوه بر این پیمان‌سپاری ارزی هم موجب کاهش صادرات شد. وقتی صادرکننده می‌بیند از روش‌هایی که بانک مرکزی اعلام می‌کند، امکان برگرداندن ارز را ندارد و همچون گذشته نمی‌تواند از هر روش ممکن ارز را برگرداند، مشکلات صادرکننده برای بازگرداندن ارز زیاد می‌شود. در این شرایط صادرات به دردسری برای صادرکننده تبدیل می‌شود. لازم به ذکر است هیچ صادرکننده‌ای برای لجبازی با دولت از حرفه خود دست نمی‌کشد و بی‌دلیل کار خود را رها نمی‌کند و حاصل یک عمر تلاش خود را تعطیل نمی‌کند اما ممکن است بر اثر ازدیاد مشکلات، عطای صادرات را به لقایش ببخشد.
حاجی آقامیری در پاسخ به این سؤال که علت افزایش اخیر قیمت ارز در چند روز گذشته چیست گفت: قیمت دلار پیش از این به 20 هزار تومان رسیده بود. اما باز هم مثل همیشه، بانک مرکزی با عرضه زیاد ارز به بازار، قیمت را به طور غیرواقعی پایین آورد. وقتی قیمت ارز 20 هزار تومان است، ما نباید روی این مسئله سرپوش بگذاریم. ما باید مشکلات اقتصادی کشور را حل کنیم. نباید با سرپوش گذاشتن بر روی مشکلات، آنها را نادیده بگیریم.
تجربه جهش قیمت ارز درنتیجه سرکوب نرخ ارز و نظام چند نرخی، در اختیار قرار دادن منابع ارزی با نرخ ۴۲۰۰ تومان به کسانی که به‌جای واردات کالا آنها را حیف و میل کردند بارها تکرار شده است. اما متاسفانه باز هم در مواجهه با چنین مسائلی، روی آن سرپوش می‌گذارند و مسائل را به طور ریشه‌ای حل نمی‌کنند. اکنون هم آقایان اعلام می‌کنند صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات خود را برنمی‌گردانند. اما نمی‌گویند این افراد چه کسانی هستند. شفاف بگویید این صادرکنندگان که ارز صادرات را برنمی‌گردانند چه کسانی هستند و چه مقدار ارز را بازنگرداندند؟