دنیای اقتصاد درباره حمایت دولت از بورس گزارش داده است: «حمایت هوشمند» برنامه جدید مسوولان سازمان بورس و دولت برای بازار سرمایه است که به نظر می‌رسد به اسم رمزی جدید برای التهاب در بازار تبدیل شود. این رمز را دیروز حسن سلاح‌ورزی، عضو شورای بورس اعلام کرد و از حمایت هوشمند از بازار سرمایه خبر داد. اما واکنش فعالان بازار به این خبر نه تنها مثبت نبود، بلکه آنان با یادآوری وعده گشایش اقتصادی، درخواست کردند دولت دیگر دخالت نکند و اجازه دهد بازار راه خود را طی کند.
یکی از این کاربران که در توییتر فعال است، وعده گشایش اقتصادی دولت را یادآور شد و پرسید: «حمایت هوشمند هم یه چیزی تو مایه‌های گشایش اقتصادیه؟» کاربری با نام «امیر کلهر» نیز در انتقاد به عملکرد دولت به کنایه نوشت: «فاصله‌گذاری اجتماعی از نوع هوشمند، خدمات دولت از نوع هوشمند، اقتصاد از نوع گشایشی‌اش و حالا حمایت بازار از نوع هوشمندش!» سروش خسروی هم کاربری دیگری بود که در واکنش به این اتفاق توییت کرد: «حمایت هوشمند دیگه چه صیغه‌ایه؟ مداخله در سازوکار بازار محکوم به شکسته، چرا نمی‌ذارید نیروهای بازار به‌طور خودکار به تعادل برسند. این نوع اقدامات فرمایشی فقط روند اصلاح بازار را فرسایشی می‌کنه، کی قراره این چیزها را یاد بگیرید؟» یکی دیگر از کاربران توییتر نیز نوشت: «بعد از هسته هوشمند حالا حمایت هوشمند؛ کلا ملت رو سر کار گذاشته این دولت.» کاربر دیگر نیز بر این باور بود که اگر دولت دخالتی نکند بازار به روال عادی خود بازمی‌گردد. او در این باره این‌گونه توضیح داد: «مثل همیشه وعده سر خرمن، به‌شخصه اطمینان دارم اگر دولت از بازار سرمایه حمایت نکنه قطعا شرایط به روال عادی بر می‌گرده.»
واکاوی علت مثبت نشدن دیروز بازار
با وجود همه سیگنال‌های مثبت سیاست‌گذاران، در یک ساعت ابتدایی شنبه، شاخص بورس مجددا منفی شد. ابراهیم علیزاده، فعال فضای مجازی درباره علت این اتفاق پرسید و خود نیز «زمان‌بر بودن برگشت اعتماد سهامداران، نااطمینانی‌های سیاسی داخلی مثل اختلاف نظر بر سر گشایش، نااطمینانی‌های سیاسی خارجی مثل تحریم و مکانیزم ماشه» را از دلایل آن برشمرد. «حسین ۱۳۶۰» در پاسخ به سوال علیزاده نوشت: «ترس و بی‌اعتمادی فاکتور قوی‌تری به نظر می‌رسد. زبان تحلیل و علم برای ارتباط برقرار کردن با خریدارانی که عموما بر پایه جوسازی جذب بازار سرمایه شدند کافی نیست. فضاسازی جدیدتری شاید لازم است.» یکی دیگر از کاربران توییتر نیز نوشت: «فرصت فروش بود آقای علیزاده؛ اعتماد درّ گرانبهایی است که هفته‌های گذشته از دست رفته. بدتر اینکه خریداران تازه‌نفس هم با این رفت‌وبرگشت‌های شاخص جرات ورود ندارند. ضمن اینکه من نمادها رو می‌دیدم متاسفانه اثری از خرید قوی حقوقی ندیدم این هم نوعی حمایت نکردن است.» اکانت «بازار سرمایه» هم نوشت: «سیگنال مثبت بدون ورود واقعی حقوقی‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری سخنرانی بیش نیست!»
حمایت هوشمند یا غیر هوشمند؟
فشار فروش در بورس تهران پای دولت را مجددا به بازار سرمایه باز کرد. دولت که سه روز معاملاتی دیگر دومین عرضه بزرگ «دارا دوم» را در بازار سرمایه خواهد داشت، این روزها در پی هر نوسان بیانیه‌ای جدید صادر می‌کند. از توییت‌های پی‌درپی وزیران گرفته تا نشست‌های تلویزیونی رئیس دولت، همگی بر ضرورت حمایت از بخش مولد اقتصاد کشور تاکید دارند.
در همین حال همزمان با اصلاح قیمت در صنایع و شرکت‌ها، سهامداران تازه‌وارد با دلهره روند معاملات را دنبال می‌کنند و غالبا در نقش فروشنده ظاهر می‌شوند. حرفه‌ای‌ها نیز از سنگینی کفه عرضه به نفع خود بهره‌برداری کرده و در جهت متنوع کردن پرتفوی خود استفاده می‌کنند. یکی از اعضای شورای‌عالی بورس روز گذشته از حمایت‌های هوشمند دولت از بازار سرمایه خبر داد. حمایتی که به اعتقاد برخی از صاحبنظران نه‌تنها وجه تازه‌ای نخواهد داشت، بلکه این نوع رفتار رنگ و بوی دستکاری نیز می‌تواند به خود بگیرد.
در شرایط فعلی ورود نهاد ناظر به فراز و فرود بازار نه‌تنها حمایت نیست، بلکه مانع از تداوم روند منطقی می‌شود. برگزاری جلسه شورای‌عالی بورس به منظور رسیدن به راهکاری برای بازگشت بازار به روند مثبت به عقیده برخی از کارشناسان بیشتر جنبه رسانه‌ای دارد چراکه در گذشته نیز در پی ریزش‌های این‌چنینی برگزاری چنین جلساتی مرسوم نبوده است. با توجه به اینکه تنها سه روز دیگر تا موعد رسمی آغاز به فعالیت دومین صندوق ETF دولتی زمان باقی است، گمانه‌زنی‌ها میان اهالی بازار سرمایه حاکی از آن است که سیاستی تحت عنوان «حمایت هوشمند» از سوی دولت فقط به دلیل اطمینان‌بخشی به سهامداران و به‌طور کلی عموم جامعه است و تنها فضای اطمینان‌بخشی از بورس به لحاظ ذهنی برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند. در همین حال محمد نوربخش کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به واکاوی چنین تصمیماتی پرداخته است که آن را در ادامه می‌خوانید.
نظر شما درخصوص حمایت هوشمند چیست؟
در ابتدا باید دید که منظور از حمایت هوشمندی که اعلام شده است، چیست. از دید بنده بازار سرمایه نیاز به حمایت ندارد و باید به‌طور خودکار به تعادل برسد. اینکه گفته می‌شود حتما باید حمایت صورت بگیرد تا بازار مثبت شود رویه اشتباهی است که پیامد آن هدر رفتن منابع و رسیدن به منفعت برای عده‌ای خاص است.
چگونه حمایتی از بازار سهام مطلوب ارزیابی می‌شود؟
حمایت در صورتی که به سمت افزایش شفافیت اطلاعاتی سوق پیدا کند یا باعث بهبود زیرساخت‌های هسته معاملاتی شود یقینا مناسب ارزیابی خواهد شد.
بازار در شرایط فعلی نیاز به حمایت دارد؟
خیر، دستکاری مثبت یا منفی بازار سهام روند صعودی یا اصلاحی را فقط طولانی‌تر خواهد کرد. حمایت‌های این‌چنینی اعم از هوشمند یا غیرهوشمند فقط روند معاملاتی بازار را خراب می‌کند. در همین حال باید اجازه داد تا بازار سهام به روند طبیعی خود ادامه دهد. به نظر بنده این‌گونه اظهارنظرها یا اعمال سیاست‌های این‌چنینی بازار را اذیت خواهد کرد.
دلیل این‌گونه رفتار از سوی سیاست‌گذاران بازار سرمایه چیست؟
در راستای جلوگیری از موضوعات امنیتی احتمالی برای متولیان بازار سرمایه، سیاست‌گذاران برای آسودگی ذهن مردم و کاهش میزان فروش سهام در رسانه‌ها شروع به حمایت‌هایی از این قبیل می‌کنند. به نظر بنده بازار به‌راحتی می‌تواند مسیر حرکتی خود را پیدا کند. در معاملات روز گذشته برخی سهم‌ها که از ارزندگی قابل‌توجهی هم برخوردار بودند به نوعی مسیر خود را از دیگر سهم‌ها جدا کردند. تداوم این اتفاق پس از چند روز معاملاتی باعث می‌شود برخی از سهم‌هایی که بدون دلیل افزایش قیمت را تجربه‌کردند، نزولی شوند.
اثرات تصمیمات این‌چنینی، بازار را وارد فاز فرسایشی نمی‌کند؟
یقینا فرسایشی خواهد شد. فرسایشی به این معنی و مفهوم که متولیان برخی منابع را با فشار و رابطه‌های تلفنی به سمت سهم‌هایی روانه می‌کنند که به هیچ‌عنوان نباید خریداری شوند. سهمی که در بازار از صفی سنگین برخوردار است و اغلب سرمایه‌گذاران به نوعی سهامدار آن شرکت هستند در صورتی که جمع‌آوری آن در دستور کار قرار بگیرد، به رقمی حدود یک‌هزار میلیارد تومان نقدینگی نیاز دارد. در شرایط فعلی اقتصاد کشور این‌گونه تصمیمات مناسب ارزیابی نمی‌شود. بازار سرمایه، بازاری است که باید در آن تخصیص منابع صورت پذیرد. در واقع فرآیند بازار و قیمت‌ها، شرکتی که عملکرد مناسبی دارد را شناسایی کند. متاسفانه از این قبیل تصمیمات چنین فرآیندی که به‌طور کلی بازار به دلیل آن تشکیل شده است را مختل می‌کند. هدف از تشکیل بازار سهام تخصیص منابع مالی کمیاب به نیازهای مالی بدون محدودیت است. با این حال دید بنده اقتصادی و دید سیاست‌گذار سیاسی و امنیتی است.
اتفاقات سیاسی دنیا چه تاثیری در روند بورس خواهد داشت؟
انتخابات آمریکا نزدیک است. در مناظره‌های انتخاباتی اگر شاخص‌های اقتصادی ایران (نرخ ارز و شاخص بورس از شاخص‌های مهم در این زمینه هستند) از وضعیت مطلوبی برخوردار باشند یقینا دونالد ترامپ را در موقعیت ضعف قرار خواهد داد چراکه فشار حداکثری ترامپ جواب نداده و شاخص بورس در اوج و نرخ ارز در ارقامی پایین قرار دارد. در صورتی که شاخص‌های اقتصادی وضعیت بدی داشته باشند شرایط متفاوت خواهد بود.
در پایان آیا می‌توان گفت که حمایت هوشمند به سود بازار است؟
با نگاه اقتصادی به فرآیند حمایت هوشمند یا غیرهوشمند نشان می‌دهد که این فرآیند خیلی به سود بازار نخواهد بود.