دولت سودان در جریان گفت وگوهای سه روزه در ابوظبی موافقت کرد تا روابط خود با رژیم صهیونیستی را عادی سازی کند.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در یک نشست خبری در کاخ سفید ضمن اعلام توافق اسرائیل و سودان برای صلح و عادی سازی روابط، ادعا کرد دست کم پنج کشور دیگر منتظر سازش با اسرائیل هستند که یکی از این کشورها عربستان سعودی است.
پیش از این در 15 سپتامبر سال جاری، نمایندگان بحرین و امارات متحده عربی طی مراسمی در کاخ سفید توافق نامه عادی سازی روابط با اسرائيل را امضا کردند.
از سوی دیگر بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و عبدالله حمدوک، همتای سودانی وی نیز از طریق ویدئوکنفرانس در نشست کاخ سفید شرکت کردند.
گفته می شود شروط سودان برای سازش با رژیم صهیونیستی شامل حمایت هفت میلیارد دلاری آمریکا از سودان، حذف خارطوم از لیست کشورهای حامی تروریسم، تعیین نقش آن در توافقنامه های صلح اعراب و اسرائیل و مذاکره میان دو طرف برای صدور قانونی جهت اطمینان از عدم تعقیب خارطوم در مسائل بعدی است.
از طرفی، دولت جدید سودان پرداخت ۳۳۵ میلیون دلار غرامت به آمریکا را پذیرفته است. مساله غرامت به حمله گروه القاعده به سفارتخانه‌های آمریکا در کنیا و تانزانیا در سال ۱۹۹۸ بازمی گردد. در جریان آن حمله که در شهرهای نایروبی و دارالسلام صورت پذیرفت بیش از ۲۰۰ تن کشته شدند. اسامه بن لادن، رهبر پیشین گروه القاعده در دهه ۱۹۹۰ از حمایت رئیس جمهور پیشین سودان برخوردار بوده و مدتی در این کشور زندگی می کرد.
به گفته برخی رسانه های اسرائیلی با استناد به منابع نزدیک به شورای حاکمیتی سودان، پیش بینی می شود به زودی نشستی میان بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر این رژیم و عبدالفتاح البرهان، رئیس شورای انتقالی سودان در اوگاندا برگزار شود.
نتانیاهو گفته است که هیات‌هایی از اسرائیل و سودان برای گفت وگو در باره همکاری های تجاری و کشاورزی دیدار خواهند کرد.
همچنین قرار است به زودی انجمن به اصطلاح دوستی سودان و اسرائیل در خارطوم رسما فعالیت خود را آغاز کند.
پیشینه
ژنرال عمر البشیر رئیس جمهور پیشین سودان بعد از به قدرت رسیدن در جریان کودتای نظامی سال ۱۹۸۹، رویکرد ضد آمریکایی و اسرائیلی در پیش گرفت و خارطوم را به مرکزی برای گروه‌های جهادی مسلح تبدیل کرد.
سودان برای القاعده و دیگر گروه‌های تندرو تبدیل به پایگاهی برای حمله به آمریکا، عربستان، مصر، اتیوپی، اوگاندا، کنیا و دیگر نقاط شد.
در این حال دولت سودان روابط خود را با ایران و جبهه مقاومت تحکیم کرد و به حمایت از فلسطین و به ویژه جنبش حماس پرداخت.
در پی اولین حمله به مرکز تجارت جهانی نیویورک در ۱۹۹۳، واشنگتن سودان را در فهرست کشورهای حامی تروریسم قرار داد.
تحریم‌های مالی بین المللی و فشار نظامی کشورهای همسایه که از شورشیان سودانی حمایت می کردند، باعث شد تا این کشور نهایتا اسامه بن لادن و دیگر نیروهای جهادی را اخراج کند.
البته کار به اینجا ختم نشد و پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱، دستگاه اطلاعاتی سودان به همکاری با سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) پرداخت.
دولت سودان به تدریج از محور مقاومت فاصله گرفت و در سال 2016 روابط خود را با عربستان سعودی بهبود بخشید و حتی حاضر شد در قبال کمک های اقتصادی، حدود 10 هزار سرباز در اختیار عربستان قرار دهد تا آن ها را در جنگ یمن به کارگیری کند.
در سال 2018 با اوج گرفتن اعتراضات عمومی، عمر البشیر سرنگون شد و اینک دولت نوپای این کشور با انبوهی از مشکلات به ویژه در عرصه اقتصادی مواجه است.
وضعیت نابسامان سودان شامل تزلزل سیاسی، بحران اقتصادی، تورم بالا و بحران غذایی، فرصت خوبی در اختیار دولت دونالد ترامپ و اسرائیل قرار داده تا از این کشور باج خواهی کنند.
تحریم های شدید علیه سودان، به وضعیت نابسمان اقتصادی این کشور دامن زده و صندوق بین المللی پول و بانک جهانی نمی توانند برای کاهش فشار بدهی های ۷۲ میلیارد دلاری این کشور کاری انجام دهند.
بحران غذا، سیل و ویروس کرونا نیز بر مشکلات سودان افزوده و دولت جدید بدون تزریق حجم عظیمی از کمک های اقتصادی، قادر به اداره کشور نیست.
در چنین شرایطی مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، در اواخر ماه اوت به خارطوم سفر کرد و به عبدالله حمدوک، نخست وزیر غیرنظامی سودان پیشنهاد داد اگر این کشور اسرائیل را به رسمیت بشناسد، ترامپ تحریم ها را لغو خواهد کرد.
حمدوک در پاسخ به پومپئو گفت که اتخاذ هر گونه تصمیم در قبال این مساله باید به دولتی واگذار شود که در یک روند دموکراتیک انتخاب شده باشد. چنین انتخاباتی قرار است سه سال دیگر برگزار شود.
با این حال، آشتی با اسرائیل زودهنگام بود و کمتر از سه ماه پس از سفر پمپئو به خارطوم، تحقق یافت.
عمده مخالفت ها علیه آمریکا و رژیم صهیونیستی از سوی اسلام گرایان بود، اما با کنار رفتن آن ها از قدرت، سایر طیف های سیاسی سودان با آمریکا و اسرائیل مشکلی ندارند.
از طرفی، ژنرال های سودان از جمله عبدالفتاح برهان، رئیس شورای گذار و ژنرال حمدان داگولو معاون او که قدرت اصلی را در اختیار دارند، از طرف امارات، عربستان و مصر حمایت می شوند، لذا با روند صلح با اسرائیل مخالفتی نداشته و بلکه از آن استقبال می کنند.
در این راستا، ژنرال برهان در ماه فوریه بدون اطلاع حمدوک، با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، دیدار کرد. در واقع ژنرال های سودان از مدت ها قبل، در صلح با اسرائیل پیش قدم شده و قصد دارند از این طریق مشروعیت بین المللی کسب کنند و به هر نحوی در قدرت باقی بمانند.
جمع بندی و دورنما
به نظر می رسد تلاش های دولت ترامپ برای پیوستن سایر کشورهای منطقه به چرخه سازش با رژیم صهیونیستی همچنان ادامه دارد. امارات متحده عربی و بحرین با توجه به اتحاد راهبردی با آمریکا مشکل خاصی در سازش با اسرائیل نداشتند، اما سودان به عنوان کشوری که سال های متمادی در محور مقاومت بوده و از پرچمداران آرمان فلسطین محسوب می شد، دست به انتخاب سخت و پرهزینه ای زده است.
نقطه ضعف اصلی سودان عبارت است از بحران اقتصادی که علاوه بر مشکلات زیرساختی، تحریم های آمریکا و سازمان ملل موجب تشدید آن شده است.
آمریکا و اسرائیل دقیقا روی این نقطه ضعف انگشت نهاده و به باج خواهی از سودان پرداختند و در ازای صلح با رژیم صهیونیستی وعده لغو تحریم ها و حل مشکلات اقتصادی را به این کشور دادند.
تجربه نشان می دهد این وعده ها سرابی بیش نیست و در نتیجه نفعی برای سودان و مردم محروم آن در برنخواهد داشت. لذا زد و بندهای سیاسی از این دست، عمدتا دستاویزی برای حفظ حاکمان در قدرت می باشد.
از سوی دیگر، ساختار سیاسی سودان پس از سرنگونی ژنرال عمر البشیر متزلزل بوده و علاوه بر اختلافات سیاسی به ویژه میان نظامیان و غیرنظامیان، مردم سودان نسبت به حاکمیت، خصوصا ژنرال ها نگاه خوبی ندارند و آن ها راعامل فساد و ناکارآمدی در اداره کشور می دانند.
به همین دلیل می توان گفت توافق سازش با رژیم صهیونیستی که در اصل با تصمیم ژنرال ها حاصل شده، مورد رضایت مردم سودان نیست، مردمی که دارای گرایش های قوی اسلامگرایی بوده و از دیرباز حامی آرمان فلسطین محسوب می شوند.