حال که امیدهایی به بهبود شرایط اقتصادی ناشی از افزایش صادرات و دسترسی به منابع بانکی در جامعه ایجاد شده مردم انتظار دارند تورم نه تنها افزایش نیابد بلکه کاهش نیز پیدا کند.
تحولات چند روز پیش نشان می دهد در ماه‌های آینده نه تنها تورم کاهش پیدا کرده و مردم شاهد نزول قیمت در بازارهای خودرو، طلا و ارز باشند، بلکه با روند رو به رشد صادرات نفتی و غیر نفتی رونق واقعی به بخش تولید نیز بازگردد و اقتصاد کشور دوباره جان بگیرد.
اقتصاد مهمترین دغدغه این روزهای مردم ایران است. بر کسی پوشیده نیست که خروج یکجانبه آمریکا و اعمال تحریم‌های چندگانه، اقتصاد ایران را با چالش‌های متعددی روبه رو ساخت. از یک طرف صادرات نفتی کشور به شدت کاهش پیدا کرد و از طرف دیگر تولید داخل با مشکل همراه شد. همچنین افزایش قابل توجه تورم بار سنگینی را بر جامعه و به ویژه اقشار ضعیف و دهک‌های پایین درآمدی تحمیل کرد.
اما، با توجه به تغییر دولت در آمریکا و زمزمه‌های بازگشت این کشور به برجام و متعاقب آن برداشته شدن تحریم‌ها مردم نسبت به بهبود شرایط اقتصادی کشور امیدوار شده‌اند. کاهش قیمت ارز، به رغم تمامی مقاومت‌ها که کاهش قیمت طلا، خودرو و حتی مسکن را در پی داشته امیدهایی را در جامعه ایجاد کرده‌است.
فروکش کردن انتظارات تورمی
شاید بارزترین و ملموس‌ترین ارتباط بین شاخص‌های اقتصاد کلان و زندگی روزمره مردم همان نرخ تورم باشد. افزایش نرخ تورم به معنای گرانی کالاها و خدمات است و مردم پیوسته با این امر درگیر هستند. حتی گرانی کالاهایی که ممکن است اسم آنها را هم نشنیده باشیم به طور غیر مستقیم بر زندگی روزمره ما اثر می‌گذارند. برای نمونه با گران شدن قیمت مواد و کالاهای متعدد مورد نیاز در صنعت ساختمان مردم بلافاصله افزایش قیمت مسکن و حتی اجاره بها را احساس و تجربه می‌کنند. این امر به بازارهای خودرو، طلا و غیره نیز قابل تعمیم است.
حال که امیدهایی به بهبود شرایط اقتصادی ناشی از افزایش صادرات و دسترسی به منابع بانکی در جامعه ایجاد شده مردم انتظار دارند تورم نه تنها افزایش نیابد بلکه کاهش نیز پیدا کند.
البته کاهش انتظارات تورمی از سوی مردم بی پایه و اساس نیست. واقعیت‌های اقتصادی کشور نیز از کاهشی بودن نرخ تورم در ماه‌های پیش رو حکایت دارد. در این مورد «عبدالناصر همتی»، رئیس کل بانک مرکزی، ۲۰ دی ماه در یادداشتی اینستاگرامی بر مبنای گزارش این بانک به دو واقعیت آماری مهم اشاره کرد: نخستین موضوع رشد ۱۵.۵درصدی پایه پولی در ۹ماهه سال جاری و موضوع دیگر توقف رشد «پول» در آذرماه و کاهش ۱۰.۳ درصدی رشد دوازده ماهه این متغیر در آذر نسبت به آبان ماه بوده است.
از نظر وی توقف رشد «پول» و کاهش رشد دوازده ماهه آن در آذر ماه نسبت به آبان، علامت مهمی از کاهش انتظارات تورمی است.
همتی پیش از این نیز از ایجاد گشایش در منابع بانک مرکزی خبر داده بود. دسترسی این بانک به منابع ارزی قدرت آن در اعمال سیاست‌های پولی را افزایش می‌دهد که این امر می‌تواند زمینه کنترل تورم را فراهم کند. بعلاوه، منابع بیشتر به معنای تأمین سرمایه و تسهیلات لازم برای بخش تولید است که هم رشد اقتصادی را در بر خواهد داشت و هم کاهش تورم را موجب می‌شود. اگر بنگاه‌های تولیدی با تمام و یا حداکثر ظرفیت خود کار کنند هزینه‌های تولید پایین آمده و در نتیجه کاهش قیمت محصولات را به دنبال خواهد داشت.
روند رو به رشد صادرات غیر نفتی
یکی دیگر از نشانه‌های امید به اقتصاد کشور در آینده نزدیک، افزایش میزان صادرات غیر نفتی است. صادرات غیر نفتی نشانه وابستگی کمتر اقتصاد کشور به نفت و دوری از خام فروشی است. آمارهای اخیر در این زمینه نیز نشان دهنده بهبود وضعیت ایران است. در این مورد «مهدی میراشرفی»، رئیس کل امور گمرک کشور با اشاره به سیر صعودی مبادلات تجاری در شرایط تحریم گفت: حجم تجارت خارجی ایران با کشورهای جهان در ۱۰ ماهه ۹۹ به ۱۲۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تن به ارزش ۵۸ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار رسید.
طبق آمارهای اعلامی سهم صادرات از این میزان ۹۴ میلیون و ۵۴۱ هزار تن به ارزش ۲۸ میلیارد و ۶۳ میلیون دلار و سهم واردات ۲۸ میلیون و ۲۴۹ هزار تن به ارزش ۳۰ میلیارد و ۶۳۹ میلیون دلار بود. بر اساس گفته‌های رئیس گمرک صادرات کالاهای غیرنفتی نسبت به آذر ماه افزایش داشته و پیش‌بینی می‌شود که این روند در ماه‌های بهمن و اسفند سال‌جاری با رشد بیشتری همراه باشد.
روند رو به رشد صادرات نفتی
هرچند دولت ترامپ سعی داشت تا در قالب کارزار «فشار حداکثری» صادرات نفت ایران را به صفر برساند، اما هرگز موفق به این کار نشد. «بیژن زنگنه»، وزیر نفت در این مورد گفته بود: بیشتر عمر ما در این دولت به تحریم گذشت اما نگداشتیم توسعه نفت متوقف شود، اما به قیمت سنگین اینکار انجام شد. طبق گفته‌های وی، ایران در ۳ سال گذشته ظرفیت عظیمی برای تجارت نفت و فرآورده ایجاد کرده و از این ظرفیت در بعد از تحریم‌ها استفاده خواهد شد.
در این مدت نه تنها صادرات به صفر نرسید بلکه در ماه‌های اخیر و به ویژه بعد از قطعی شدن شکست ترامپ روند افزایشی به خود گرفته است. براساس اعلام «پترو لجستیک»، صادرات نفت ایران در دسامبر گذشته به بالاترین میزان از مارس گذشته رسید.
طبق گزارش «بلومبرگ» با توجه به اینکه کارزار حداکثری دولت پیشین آمریکا اکنون رو به پایان بوده، مشتریان نفت ایران ممکن است بیش از گذشته در صحنه حضور پیدا کنند. اما همزمان با اینکه جو بایدن رئیس‌جمهوری جدید آمریکا به دنبال بازگشت به توافق هسته‌ای غرب با ایران است، شرکت‌هایی که بر تولیدات نفتی ایران نظارت دارند(پترو لجستیکس اس ای، شرکت کپلر و اس وی بی اینترنشنال ال ال سی) شاهد افزایش این تولید بوده‌اند.
وزیر نفت ایران نیز این موضوع را تأیید کرده است. وی در جمع خبرنگاران در حاشیه مراسم افتتاح بیست و پنجمین نمایشگاه نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی گفته بود صادرات نفت ایران و دسترسی به پول آن در روزهای اخیر به شدت افزایش داشته است.
هرچند صادرات نفت یک تیغه دو لبه است که می‌تواند در صورت مدیریت اشتباه درآمدهای نفتی به ضرر اقتصاد کشور تمام شود، اما برخلاف دیدگاه‌ها مخالفان منابع حاصل از صادرات طلای سیاه را می‌توان با مدیریت درست در راستای توسعه پایدار و همه جانبه کشور به کار گرفت.
ایران باید با تمام ظرفیت به تولید و صادرات نفت بپردازد. بدون نفت منابعی برای اجرای برنامه‌های توسعه وجود ندارد. باید به این نکته توجه کرد که مشکل نه در فروش نفت که در عدم برنامه ریزی درست در مصرف درآمدهای نفتی است. اگر قرار باشد در مقابل صادرات نفت کالاهای مصرفی وارد کنیم که بعضاً در کشور هم تولید می‌شود، بهتر آن است که اصلاً تولید و صادر نکنیم.
اما می‌توان دو کار مهم در این زمینه انجام داد: یکی جلوگیری از خام فروشی و توسعه زیرساخت‌های تولید و صادرات فرآورده‌های نفتی است و دیگری صرف مستقیم درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام در زیرساخت‌های توسعه به ویژه در مناطق محروم کشور است. اگر این دو کار صورت گیرد قطار توسعه کشور بر ریل درست خود قرار خواهد گرفت و تجربه توسعه پایدار را برای مردم به ارمغان خواهد آورد.