روزنامه اصلاح‌طلب شرق هفته گذشته در مطلبی با عنوان «توافق در وین، معطل تصمیم در تهران»، تلاش کرد تا علت حاصل نشدن نتیجه در مذاکرات وین و به سکون رسیدن آن را به جمهوری اسلامی و دولت منتخبی که هنوز بر سر کار نیامده نسبت دهد!
شرق نوشت: «می‌توان گفت تیم رئیسی همین حالا در ماجرای برجام مشغول ایفای نقش است. اگر دنبال نشانه‌های تأثیر ورود این نیروها و این مواضع به روند تصمیم‌گیری باشیم، احتمالاً باید به تغییراتی نگاه کنیم که در روند مذاکرات برجامی دیده می‌شود. تا قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری، اخباری رسمی و غیررسمی از وین می‌رسید که همه حاکی از این بودند که توافق در آستانه امضاست».
شرق، با صغری و کبری چیدن‌های بعدی، از قانون کاهش تعهدات برجامی مجلس گرفته که آن را خواندن فاتحه احیای برجام توصیف می‌کند! تا توافق وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی کشورمان با مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که این توافق را نیز «خلاقانه» برمی‌شمرد، و در ادامه که صحبت‌های روحانی که در دوم تیر -همچون مواضع گذشته‌اشان در معرفی برجام به عنوان آفتاب تابان که همه مشکلات کشور، حتی مشکل آب را حل می‌کند!- گفته بود، «همین امروز می‌توانیم تحریم را تمام کنیم»؛ «به عراقچی اختیار دهیم برود و در عرض چند روز توافق را نهایی کند»، «یک سری پیچ‌وخم و گرفتاری سیاسی وجود دارد» و ...، اینگونه نتیجه می‌گیرد که «مانعی که بر سر راه گفت‌وگوهای احیای برجام شکل گرفته است، در وین نیست». در کجاست؟ «درواقع می‌توان به‌جرئت گفت مشکل اصلی در واشنگتن، بروکسل، لندن، برلین، پاریس، پکن یا مسکو هم نیست؛ مسئله اصلی در تهران است». شرق در حالی به دنبال مقصر جلوه دادن ایران در مذاکرات وین است که خود کشورهای 1+5 یعنی روسیه و چین بارها علت گره خوردن مذاکرات را زیاده‌روی‌های طرف‌های غربی و آمریکا برشمرده‌اند، از جمله :
1- در جلسه تیرماه سال جاری که پرونده هسته‌ای ایران و برجام موضوع بحث اعضای شورای امنیت قرار گرفت، نماینده آمریکا با طرح اتهامات بی‌اساس فرابرجامی، تلاش داشت دولتش را محق خروج از برجام و تحمیل تعهدات فرابرجامی به ایران بداند؛ اما در مقابل، نمایندگان روس و چین به حمایت از موضع ایران در خصوص برجام پرداختند؛ نماینده چین از لزوم تعهد آمریکا مبنی بر عدم خروج مجدد از برجام تأکید کرد و نماینده روسیه متذکر شد که گام‌های هسته‌ای ایران، واکنشی مشروع به اقدامات ضدبرجامی آمریکا و شرکای اروپایی آن است. نماینده روسیه در شورای امنیت گفت: «دولت بایدن فشار حداکثری علیه ایران را ادامه داده است. مسائل مثل امنیت منطقه خارج از چارچوب برجام هستند. اگر هدفتان توافق با ایران است، دیوسازی از این کشور را متوقف کنید. ایران، یک شریک تمام‌عیار است که منافع، نگرانی‌ها و برداشت‌های خود از مخاطرات امنیتی را دارد».
2- یازدهم تیرماه نیز وزیر خارجه روسیه در کنفرانس مطبوعاتی به صراحت اعلام کرد: «موضع ایران در قبال پرونده هسته‌ای منصفانه است، اما غرب تلاش می‌کند تعهدات جدیدی را به تهران تحمیل کند».
3- سخنگوی وزارت خارجه چین سیزدهم تیرماه در پیامی توییتری نوشت که خروج یک‌جانبه واشنگتن از برنامه جامع اقدام مشترک، ریشه بحران کنونی درباره برنامه هسته‌ای ایران است. سخنگوی وزارت خارجه چین در ادامه این پیام توییتری تأکید کرد: «به‌طور طبیعی، آمریکا باید اقدامات اشتباه خود را تصحیح کند. برای آغاز، این کشور باید به‌طور کامل تحریم‌های یک‌جانبه غیرقانونی خود علیه ایران و طرف‌های ثالث را بردارد تا ایران تشویق شود که در مسیر مشابه گام بردارد و باعث دستیابی به موفقیت در مذاکرات شود».
4- دبیر کل سازمان ملل در یازدهمین گزارش خود در مورد اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت توسط ایران، تلویحاً رفتار جمهوری اسلامی در کاهش تعهدات برجامی بدلیل بدعهدی طرف‌های غربی، بخصوص آمریکا در برجام را به آمریکا گوشزد کرده و به صراحت گفت: «از ایالات‌متحده درخواست می‌کنم تحریم‌های مندرج در این طرح را لغو و معافیت‌ها در رابطه با تجارت نفت با جمهوری اسلامی ایران و پروژه‌های منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در چارچوب برجام را تمدید کند. این مراحل برای تسهیل اجرای کامل و صحیح برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) موردنیاز است تا مردم ایران از منافع ملموس برجام اطمینان حاصل پیدا کنند».
5- روز گذشته، نماینده روسیه در مذاکرات وین، وضعیت مذاکرات وین را اینگونه توصیف کرد: «آمریکایی‌ها گفتهاند که قوانینشان اجازه نمی‌دهد تا هیچ‌گونه تضمینی درباره عدم خروج مجدد از برجام بدهند». اولیانوف ایران را در پیگیری برنامه تولید فلز اورانیوم، محق دانسته و آن را نتیجه سیاست فشار حداکثری ایالات‌متحده عنوان کرد و افزود: «این آمریکایی‌ها هستند که باید اولین قدم را بردارند، زیرا آن‌ها خارج از قاعده رفتار کردند و از توافق خارج شدند».
بدعهدی آمریکا در برجام و تن ندادن آن به خواسته‌های منطقی ایران در مذاکرات وین به چند گزاره فوق خلاصه نمی‌شود؛ در میان طرف‌های غربی و آمریکایی نیز این زیاده‌خواهی‌ها مطرح شده و منطقی بودن نگرانی ایران از نتایج مذاکرات وین و محق بودن کشورمان در تکیه بر دو خواسته خود در مذاکرات وین؛ 1- برداشته شدن تحریم‌ها و راستی‌آزمایی آن، 2-تعهد آمریکا مبنی بر عدم خروج مجدد در برجام، ثابت شده است.
«تد کروز» سناتور جمهوری‌خواه آمریکایی در واکنش به درخواست تضمین ایران درباره عدم خروج دوباره واشنگتن از برجام، به صراحت اعلام می کند که: «هر توافقی که به شکل معاهده نباشد، در دولت بعدی آمریکا پاره خواهد شد»، این در حالی است که دولت بایدن در مذاکره با طرف‌های برجامی در وین، تاکنون نپذیرفته که برجام را به شکل معاهده در کنگره مطرح کند و تنها بر دستور اجرایی رئیس جمهور در اجرای برجام تکیه می‌کند؛ اتفاقی که در امضا و اجرای برجام نیز توسط اوباما پیش گرفته شد و با روی کار آمدن ترامپ، به آسانی کنار گذاشته شد. هیچ تضمینی وجود ندارد که اگر بایدن به این شکل به برجام بازگشت، خود وی یا دولت بعدی از این توافق شانه خالی نکند.
اما در خصوص خواسته دیگر ایران، «رابرت مالی» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران می‌گوید: «ایرانی‌ها از ما می‌خواهند که همه تحریم‌هایی که ترامپ از سال ۲۰۱۸ وضع کرده یا دوباره برقرار کرده است را لغو کنیم و این خواسته زیادی است. ما آمادگی داریم تحریم‌هایی را که لغو شدن آن‌ها برای بازگشت به برجام لازم است، برداریم اما همه تحریم‌هایی که دولت ترامپ وضع کرده را لغو نخواهیم کرد». در همین رابطه، «کریس ناینهام» عضو ارشد بزرگ‌ترین ائتلاف ضد جنگ انگلیس (Stop the war coalition) نیز در یادداشتی می‌آورد: «جو بایدن هنوز سیاست فشار حداکثری و تحریم‌های ترامپ علیه ایران را آسان نکرده است. بایدن شرط کرده که برای پیشرفت مذاکرات وین، ایران اولین گام را بردارد و سیاستش در خاورمیانه را تغییر دهد؛ اما این یک فاجعه است؛ چون ایران حاضر به پذیرش مذاکرات با آمریکا در قبال مسائل منطقه‌ای نیست».
نتیجه
بررسی گزاره‌های تحلیلی در خصوص مذاکرات وین از دریچه تحلیل‌ها و سخنان طرف های مقابل برجام، بر منطقی، مستدل و هوشمندانه بودن مواضع و خواسته های جمهوری اسلامی در مذاکرات وین تأکید دارد و اینکه علت سکون در مذاکرات وین چیزی جز خواسته‌های نامعقول طرف‌های غربی در برجام و زیاده‌خواهی‌های طرف آمریکایی نیست، اما این که چرا روزنامه شرق در این برهه حساس، تلاش دارد تقصیرها را گردن ایران و یا دولت منتخبی که هنوز قدرت را به دست نگرفته بیندازد، در یک نکته نهفته است و آن به خطر افتادن منافع جریان سیاسی متبوعش است؛ جریان اصلاح طلب و دولت تدبیر و امید، تنها دستاورد خود طی هشت سال اخیر را برجام و مذاکره با غرب -که دستاورد آن تقریبا هیچ - می‌داند و حاضر به پذیرش این واقعیت نیست که آبی از این سیاست گرم نشد که هیچ، بلکه خسارات فراوانی از این نگاه یک سویه به غرب متوجه جمهوری اسلامی شد. این روزنامه به دنبال سیاسی کردن موضوع مذاکرات وین و تحت‌فشار قرار دادن دولت منتخب، قبل از شروع به کار است تا دولت رئیسی همچون مذاکرات برجامی، بدون در نظر گرفتن منافع ملی و خواسته‌های به حق جمهوری اسلامی در مذاکرات وین، به خواسته‌های طرف‌های غربی در مذاکرات تن دهد.