در روزهایی به سر می بریم که خیلی از مردم از دهک های مختلف نسبت به گرانی اقلام مختلف مواد غذایی تا گرانی حمل و نقل و خدمات گلایه مند هستند. گرانی هایی که این روزها روغن و ماکارانی را در قفسه های فروشگاه های موادغذایی کمیاب کرده است و این کمیابی خود به گرانی ها بیشتر دامن زده است تا جایی که بنکداری که پیش از این روغن 810 میلی لیتری را به نرخ 12750 خریده امروز با هزار ناز و ادا به نرخ 26 هزار تومان می فروشد؛ ماکارانی که روی آن نرخ 7300 درج شده امروز با نرخ 17 تا 20 هزار تومان آن هم با شرط خرید بقیه اقلام فروخته می شود. تاجاییکه که به گفته بسیاری از کارشناسان اقتصادی اوضاع اسفباری بر بازار حاکم شده و این امر خود سبب سواستفاده برخی سودجویان شده است.
از سیاه نمایی تا غفلت و ناآگاهی
عده ای دولت را زیر سوال بردند که کابینه اش قوی نیست و نمی تواند تصمیمات اقتصادی بهنگام و مناسب بگیرد اصلا چرا ارز 4200 تومانی را قطع کردید که قیمت آرد سر به فلک بکشد و ماکارانی کمیاب و روغن، طلایی ناپیدا شود؛ غافل از آنکه همین افراد خود ناآگاهانه به سیاه نمایی هایی دامن می زنند که برخی سودجویان پشت پرده برای تشویش اذهان عمومی به دنبال آن هستند تا باز هم سودهای نجومی خود را به جیب بزنند.
اما نمی دانند تازه راز سر به مهری کشف شده؛ رازی که خبر از تاراج بیت المال مردم ایران به آن سوی مرزها می دهد و اصلا حذف ارز 4200 و سوبسیدی که به برخی از اقلام داده می شد و باید در جیب ملت می رفت و به جیب دیگران می رفته است حالا قرار است با یک تصمیم گیری عاقلانه تر در قالب یارانه به آرد و نان و ماکارانی و روغن مردم داده شود.
علت گرانی چیست؟
برخی کمبود و گرانی ها را به تحریم ها نسبت دادند و برخی آن را مولود جنگ اوکراین و روسیه دانستند و بدتر آنکه برخی به اصطلاح نمایندگان مردم مقصر ماجرا را وزارت کار و افزایش 60 درصدی حقوق کارگران دانستند و تصمیم دولت برای این افزایش را نادرست دانستند. در حالیکه که به گفته اقتصاددانان تاثیر حقوق کارگران به این زودی ها بر بازار خود را نمایان نمی کند. از طرفی درست است که یک سوم آرد دنیا در اوکراین و روسیه تولید و به دنیا عرضه می شود اما هنوز تبعات ناشی از گرانی های آرد جنگ زده به ایران نرسیده و این گرانی ها بیش از همه داخلی است.
به گفته دکتر افقه «این گرانی ها فعلا داخلی و بیشترش روانی است و تبعات گرانی های خارجی کم کم ما را درگیر خواهد کرد» اما آنچه مسلم است وقتی به یکباره شوکی وارد می شود بیش از تاثیر قیمت، مردم از جو روانی وارد شده متاثر شده و برای خرید و ذخیره به بازار هجوم می آورند و به عبارتی به احتکار های خانگی دست می زنند، کارخانجات و فروشگاه ها هم به طمع افزایش قیمت کالاها را احتکار و در انبارها دپو می کنند و با فزونی یافتن تقاضا نسبت به عرضه خود به خود شاهد گرانی خواهیم بود.
قاسمعلی حسنی، دبیر اتحادیه بنکداران مواد غذایی هم گفته است:« طی چند روز گذشته به دلیل تغییر قیمت، کارخانجات ماکارونی را دپو کرده بودند تا با قیمت‌های جدید عرضه کنند، از سوی دیگر نیز فشار تقاضا برای خرید ماکارونی افزایش یافته بود؛ در همین راستا نیز بازار با کمبود ماکارونی مواجه شد. کمبود کالا نداریم، مشکل گرانی داریم.»
اما شاید بیش از همه علت اصلی گرانی جو روانی ایجاد شده برای عموم مردم و ترس و وحشت از کمبود و گرانی بود. امری که سبب شد خانواری که پیش از این ماهی دو یا سه بسته ماکارانی و روغن خریداری و مصرف می کرده حالا کارتن کارتن ماکارانی و روغن وحتی آرد و نان در انبارهای خانگی احتکار کند که مبادا با چند برابری قیمتها دیگر توانی برای خوردن ماکارانی یا به قول «تشویش کنندگان اذهان عمومی»، «این غذای لاکچری» نداشته باشد! امری که تقاضا را در برابر عرضه افزایش داد و باز هم همان فرمول معروف اقتصاد را دچار چالش کرد تا گرانی حاکم شود.
مقصر گرانی ها؛ از قاچاقیان تا دلالان
اما به راستی پشت پرده اصلی این گرانی ها چیست؟ گرانی هایی که برخی دولت را متهم کردند که اقتصاد نمی داند و بی مهابا ارز 4200 را قطع کرده و غافلگیرانه قیمت ها را افزایش داده است؟
اگر فلش بکی به گذشته ای نه چندان دور بزنیم خواهیم دید مشکل از جای دیگری آب می خورد و گرانی ماکارانی این روزها و کمبود آن پشت پرده دیگری دارد؛ پشت پرده ای که باز هم به دلالان و سودجویانی می رسد که آرد و روغن سوبسیددار مردم ایران را به بهانه های مختلف به آن سوی مرزها قاچاق می کنند.
آرد یارانه ای که به نام نانوایی کیسه ای 38 هزار تومان دریافت می کردند و به جای ارائه نان باکیفیت و قوت مردم، مستقیم آن را به دلال می فروختند آن هم با قیمتی چندین برابری و با قیمت 600 تا 670 هزار تومان که در مرز ایران با ترکیه، ایران با افغانستان و همه مرزهای مشترک دیگر برای تامین آرد دنیا معامله می شد. یا به نقل از یک منبع آگاه نان آماده اما به اشکال برشته و خشک شده کیسه کیسه از مرزهای تایباد و دوغارون به دست دیگرانی می رسید که سهمی در یارانه ملت ایران نداشتند. روغن ایرانی و مصرف داخل حالا قفسه های کشورهای همسایه را رنگین کرده و مردم در داخل کشور برای دریافت یک قوطی روغن صف کشیده اند! براساس آمار سال گذشته قریب به 350 هزار تن فقط آرد از کشور قاچاق شده است.
سالی 300 هزار تن ماکارانی از ایران به دیگر کشور ها صادر می شود آن هم ماکارانی که با آرد یارانه ای تولید شده است. دولت سالانه میلیاردها تومان یارانه آرد پرداخت می کند آردی که 350 هزار تن آن به شکل آرد و نان و 300 هزار تن آن به شکل ماکارانی به دیگر کشورها می رود.
به اعتقاد برخی اقتصاددانان، ایران یارانه آرد و نان و ماکارانی کشورهایی را می دهد که مصرف کننده این محصولات حالا چه قانونی چه به شکل قاچاق هستند.
مسئله اینجاست که اگر سیاه نمایی سودجویان نباشد و مردم با ترس از کمبود دست به احتکار نزنند و بگذارند دولت مسیر برنامه ریزی شده خود، برای جبران و اصلاح بی مدیریتی های گذشته را برود شاید خیلی زود کارها سامان یابد و تنها اندکی صبر نیاز است.