شکست بن بست دیپلماسی که بر اثر رویکرد یک جانبه دولت قبلی نسبت به برجام ایجاد شده بود، باعث گردیده هر روز شاهد موفقیت های مختلفی برای کشورمان در حوزه های اقتصادی، سیاسی و بین المللی باشیم. عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران در سارمان همکاری شانگهای یکی از این موفقیت ها در حوزه دیپلماسی محسوب می شود. راهبردی که ابراهیم رئیسی در بدو تشکیل کابینه‌اش پیش گرفت، تقویت ارتباط و استفاده از ظرفیت کشورهای همسایه، آمریکای لاتین و دو کشور مهم همچون چین و روسیه بود که از رونق دیپلماسی اقتصادی در دولت سیزدهم خبر می‌داد. حجه الاسلام ابراهیم رئیسی رئیس جمهور کشورمان توانست ایران را در مسیری قرار دهد که هم به عضویت سازمان شانگهای درآمد و هم مسیر اجرای قرارداد 25 ساله با چین مسیر خود را به‌درستی پیمود.
نخست وزیر هند در ابتدای نشست مجازی روسای کشورهای عضو سازمان همکار شانگهای از پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای و امضای یادداشت الحاق بلاروس به سازمان همکاری شانگهای استقبال کرد.
شی جین پینگ: سازمان همکاری شانگهای باید با تحریم‌های یکجانبه مقابله کند
شی جین پینگ، رئیس جمهور کشور چین نیز در این نشست در خصوص عضویت ایران گفت: در نشست امروز از ایران به‌عنوان عضو رسمی استقبال خواهیم کرد، به این کشور تبریک می‌گوییم. وی همچنین گفت: سازمان همکاری شانگهای باید با تحریم‌های یکجانبه و انقلاب‌های رنگین و دخالت‌های قدرتهای بیگانه در امور کشورهای منطقه مقابله کند.
پوتین: ایران عضو رسمی سازمان شد و صمیمانه تبریک عرض می‌کنم
ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه در سخنرانی در اجلاس وبیناری سازمان همکاری شانگهای گفت: سازمان همکاری شانگهای به‌شدت به پایه‌ریزی نظام عادلانه و چندقطبی پایبند است.
وی افزود: ایران به یکی از اعضای رسمی سازمان تبدیل شده است و من از صمیم قلب به جناب آقای ابراهیم رئیسی تبریک می‌گویم. ایران می‌تواند ظرفیت جدیدی را به سازمان اضافه کند و روسیه همواره از عضویت ایران حمایت کرده است.
نخست‌وزیر پاکستان: سازمان شانگهای می‌تواند تأثیری در زمینه صلح و امنیت و ثبات داشته باشد
شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان درباره الحاق کامل ایران گفت: به رئیسی ریاست‌جمهوری ایران الحاق به سازمان شانگهای را تبریک می‌گویم.
وی ادامه داد: ما واقعاً در دوران بسیار حساسی قرار داریم و دنیا شاهد تحولات بسیار عظیمی در حوزه اقتصادی و امنیتی و اجتماعی است. سازمان شانگهای می‌تواند تأثیری در زمینه صلح و امنیت و ثبات داشته باشد و ارزش شانگهای امروز بیشتر است.
استقبال رئیس‌جمهور تاجیکستان و نخست‌وزیر هند از پیوستن ایران به سازمان شانگهای
امامعلی رحمان، رئیس جمهور تاجیکستان ضمن تبریک به ایران به‌مناسبت پیوستن به سازمان همکاری شانگهای، از امضای تفاهم‌نامه بلاروس برای پیوستن به این سازمان استقبال کرد.
مزایای سازمان همکاری شانگهای برای ایران
ایران به صورت رسمی بعد از گذشت دو دهه که سازمان همکاری شانگهای تشکیل شد به عضویت این سازمان درآمد. عضویت در این سازمان نه تنها ازمنظر امنیتی و سیاسی برای مبارزه با تروریسم منطقه ای و بین المللی و کمک به کاهش هزینه های مبارزه با تروریسم برای ایران می تواند حائز اهمیت باشد، بحث منافع اقتصادی عضویت ایران آن هم در شرایط تحریمی در این سازمان برای ما موضوعی تعیین کننده است. حضور کشورهای قدرتمند اقتصادی مثل چین و هند و روسیه به عنوان قطب انرژی دنیا دراین سازمان معیارهای مهمی است که می تواند سکوی پرتاب ایران در شرایط سخت تحریمی باشد. اما اینکه با چه ابزارها و چه راهکارهایی در شرایط تحریمی می توانیم از ظرفیت عضویت جمهوری اسلامی ایران در سازمان شانگهای برای رونق دادن به تولید و تحقق وعده رئیس جمهور مبنی بر دو برابر کردن صادرات کشور استفاده کنیم باید روی این مساله کار کارشناسی صورت بگیرد تا همه پیش نیازها و الزامات این امر مهم به صورت سناریوهای عملیاتی در دستور کار قرار بگیرد.
کارشناسان معتقدند "عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای می تواند منافع مختلفی برای ما داشته باشد که یکی از آنها تعرفه های ترجیجی است، بنحوی که اعضا روی تعرفه های پایین با هم توافق می کنند، لذا ایران در افزایش صادرات غیر نفتی می تواند مزیت های خوبی داشته باشد. اگر از این ظرفیت به خوبی استفاده شود حتی در سال می توانیم 100 میلیارد دلار صادرات داشته باشیم. همانگونه که با اصلاح تعرفه اوراسیا شاهد رشد چند درصدی بودیم آن هم در وضعیت اقتصادی بد کشور، بنابراین از این جهات می تواند بسیار امیدوار کننده باشد.
پروفسور فن هونگدا، استاد دانشگاه مطالعات بین المللی شانگهای، موسسه خاورمیانه معتقد است: " پس از پیوستن ایران به سازمان همکاری شانگهای، اهمیت سازمان همکاری شانگهای برای ایران نیز آشکار شد.حمایت سیاسی سازمان همکاری شانگهای همان چیزی است که ایران در حال حاضر به آن نیاز دارد.
تحت فشار تحریم های آمریکا، اکثر متحدان اروپایی و آسیایی-اقیانوسیه آمریکا نیز تحریم هایی را علیه ایران اعمال کرده اند. ایران همانند دیگر اعضای سازمان همکاری شانگهای و بلکه بیشتر از دیگر اعضا، مدت‌هاست که تحت فشار ایالات متحده و متحدانش بوده است و با پیوستن به سازمان همکاری شانگهای که از حمایت سیاسی متقابل میان کشورهای عضو برخورداراست و طبیعتاً اهرمی در برابر فشارهای خارجی به دست خواهد آورد.
وظایف سازمان همکاری شانگهای دستخوش تغییراتی شده است و در عین تمرکز بر امنیت منطقه ای و مبارزه با تروریسم، توجه روزافزون به همکاری های اقتصادی و تجاری بین کشورهای عضو نیز معطوف شده است. در حال حاضر ایران به دنبال توسعه اقتصادی و صادرات کالا است و تحولات جدید در سازمان همکاری شانگهای هم پاسخگوی این نیازهای ایران است. سازمان همکاری شانگهای که اهمیت فزاینده ای به همکاری های اقتصادی و تجاری قائل است، شریک خوبی برای ایران به حساب می آید.
سازمان همکاری شانگهای همچنین به ایران کمک می کند تا هدف خود را برای تقویت خود در مسیر تبدیل شدن به یک قدرت جهانی ، با سرعت بیشتری محقق کند. این خواسته ایرانیان است که کشور خود را دوباره به یک قدرت جهانی تبدیل کنند، در این روند ایران به حمایت و کمک شرکای خود نیاز دارد. با مروری بر تاریخ روابط بین الملل در طی قرن ها به این نتیجه می رسیم که هیچ کشوری بدون همکاری با گروه و کشورهای دیگر تبدیل به یک قدرت جهانی پایدارنشده است. در حال حاضر، به نظر می رسد که سازمان همکاری شانگهای می تواند در این زمینه به ایران کمک کند.
مولفه های قدرت سازمان همکاری شانگهای
تعداد اعضا
سازمان همکاری شانگهای با ۹ کشور عضو اصلی، سه کشورعضو ناظر، ۹ کشور شریک گفت و گو ، چهار کشور و نهاد بین المللی بعنوان اعضای میهمان، بزرگ ترین سازمان منطقه ای در جهان تعریف می شود. اضافه شدن جمهوری اسلامی ایران به جمع اعضای رسمی این سازمان منطقه ای، کف ترازوی این سازمان در معادلات گوناگون بین المللی را بیش از پیش سنگین تر خواهد کرد.
جمعیت، گستره جغرافیایی و تولید ناخالص ملی
۹ کشور عضو اصلی سازمان همکاری شانگهای بیش از ۴۰ درصد جمعیت ۷/۷ میلیارد نفری جهان را در خود جای داده اند. این کشورها همچنین ۶۰ درصد از کل جغرافیای منطقه اوراسیا را به خود اختصاص داده و بیش از ۳۰ درصد تولید ناخالص داخلی (GDP) جهان در اختیار کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای است.
قدرت اقتصادی نوظهور
حضور قدرتهای برزگ و نوظهور اقتصادی نظیر چین ، هند و روسیه در سازمان همکاری شانگهای و اخیرا هم پیوستن ایران به عنوان یکی از مهم ترین قطب های نفت و گاز جهان به این سازمان، باعث شده تا سازمان همکاری شانگهای قدرتی برتر در عرصه اقتصادی در جهان شناخته شود.
جایگاه منحصر به فرد در حوزه انرژی
انرژی که به ویژه در دنیای امروز، اصلی ترین عنصر تعیین کننده در اقتصاد جهان به شمار می رود، یکی از مهم ترین ویژگی های سازمان همکاری شانگهای به شمار می رود. روسیه به لحاظ برخورداری از منابع عظیم گاز، رتبه نخست جهان و ایران هم بعد از روسیه در جایگاه دوم قرار دارد. این دو کشور همچنین به دلیل برخورداری از منابع عظیم نفت، دو عنصر بسیار تاثیر گذار در بازارهای انرژی جهان هستند به گونه ای که امروز تحریم های یکجانبه اعمال شده از سوی آمریکا علیه این دو کشور، جهان را با بحران بی سابقه انرژی مواجه کرده است.
دست برتر در شورای امنیت سازمان ملل
از سوی دیگر، چین و روسیه دو عضو از اعضای دائم پنج گانه شورای امنیت سازمان هستند و همراهی و اتحاد راهبردی بیش از پیش این دو کشور در قالب سازمان همکاری شانگهای، یک اهرم قدرت سیاسی مهم برای این سازمان برای اثرگذاری در تصمیم های مهم بین المللی و مقابله با یکجانبه گرایی هایی برخی قدرتهای غربی عضو شورای امنیت به شمار می رود.
قدرت بازدارندگی دفاعی با حضور چهار قدرت هسته ای جهان
حضور چین، روسیه ، هند و پاکستان به عنوان چهار قدرت نظامی بزرگ و صاحب سلاح هسته ای جهان در جمع کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای، باعث شده تا این سازمان علاوه بر برخورداری از قدرت اقتصادی برتر، از قدرت بازدارندگی بسیار بالا در برابر هرگونه اقدام نظامی احتمالی از هر گوشه از جهان برخوردار باشد.
عضویت رسمی جمهوری اسلامی ایران به عنوان قدرت برتر در منطقه غرب آسیا وکشوری با توانایی های بومی و چشمگیر در حوزه تولید پیشرفته ترین تجهیزات نظامی و دفاعی متعارف ازجمله پهپادها و موشک های نقطه زن و دوربرد در سازمان همکاری شانگهای نیز باعث شده تا پایه های اقتدار دفاعی –نظامی این سازمان بیش از پیش تقویت شود.
ایفای نقش مهم در تامین مواد غذایی جهان
تشدید بحران جهانی کمبود مواد غذایی و افزایش بهای آن به ویژه به دلیل تغییرات اقلیمی و خشکسالی و جنگ اوکراین، نقش کشورهای کلیدی و اثرگذار در تامین زنجریه غذایی و غلات جهان از جمله کشورهایی چون روسیه، هند، چین و قزاقستان را بیش از پیش نمایان می کند. این کشورها اگرچه جمعیت زیادی را در خود جای داده اند اما همچنان نقشی اجتناب ناپذیر و غیرقابل انکار درکمک به تامین مواد غذایی مورد نیاز جهان ایفا می کنند.
زوال یکجانبه گرایی با انتقال قدرت از غرب به شرق
مولفه های گوناگون قدرت سازمان همکاری شانگهای که در بالا به برخی موارد آن اشاره شد، از شکل گرفتن نظمی جدید در جهان، افول عصر یکجانبه گرایی و ظهور جندجانبه گرایی و چندقطبی در جهان حکایت دارد.
قدرت اقتصادی، نظامی و سیاسی در جهان، با سرعت قابل توجهی از بلوک غرب درحال انتقال به بلوک شرق است و تمایل کشورها برای عضویت در سازمان شانگهای و نیز تمایل روزافزون کشورهای مختلف جهان از جمله حوزه آمریکای لاتین، آفریقا، خاورمیانه و حتی اروپا به سمت همکاری های اقتصادی با چین و نیز تاثیر شدید تحریم آمریکا علیه روسیه بر بازار جهانی انرژی و مواد غذایی، از نشانه های بارز چرخش قدرت از غرب به شرق است.