جنون نسل‌کشی از ترس اضمحلال

محمد قادری

ارتش رژیم صهیونیستی از ساعات اولیه بامداد روز چهارشنبه مجموعه عملیات نظامی گسترده‌ای را در شمال کرانه باختری به‌ویژه شهر‌های جنین، طولکرم، طوباس و نابلس آغاز کرد تا به‌زعم خود مانع گسترش تحرکات مسلحانه هسته‌های مقاومت در این مناطق شود.

این مجموعه‌حملات دقایقی بعد از نیمه‌شب به وقت محلی، درحالی با ورود زمینی سربازان اسرائیلی متشکل از یگان‌های ویژه ارتش، گارد مرزی و شین‌بت به دو اردوگاه پناهندگان جنین و اردوگاه پناهندگان نورشمس در طولکرم و نیز ورود هوایی سربازان به اردوگاه الفارعه درطوباس ازطریق بالگرد‌های نظامی کلیدخورد که با پشتیبانی کامل هوایی همراه بود. رادیو رسمی رژیم صهیونیستی در توضیح این عملیات نظامی گفته؛ این بزرگ‌ترین عملیات از زمان عملیات «دیوار محافظ» در سال ۲۰۰۲ و اوج انتفاضه دوم بوده و با مشارکت نیروی‌هوایی و تعداد زیادی نیرو در حال انجام است. رسانه‌های صهیونیستی، اما باوجود رویارویی گسترده نیرو‌های مقاومتِ حاضر در این مناطق ازجمله حماس، جهاد اسلامی و فتح، ضمن سنگین و دشوار توصیف‌کردن نبرد، طبق معمول هیچ گزارشی از تلفات نیرو‌های اسرائیلی منتشر نکرده‌اند. جمعیت هلال‌احمر فلسطین (PRCS) نیز اعلام کرده؛ نیرو‌های اسرائیلی با حمله مستقیم به اردوگاه‌های آوارگان فلسطینی، بیمارستان‌ها را محاصره و ازرسیدن امدادگران به آنها جلوگیری کرده‌اند. ضمنا دست‌کم ۱۱فلسطینی در ساعات اولیه این حملات به شهادت رسیده‌اند. به گفته منابع رسمی فلسطینی، حملات رژیم صهیونیستی به ساکنان کرانه باختری از هفتم اکتبر گذشته تاکنون بیش از ۶۴۰شهید و حدود۵۴۰۰زخمی بر جای گذاشته است. «یسرائیل کاتز» وزیر خارجه کابینه نتانیاهو هم در توضیح این عملیات، اعلام کرده؛ «ارتش با تمام قدرت در اردوگاه‌های پناهندگان جنین و طولکرم برای تخریب زیرساخت‌های تروریستی ایرانی_اسلامی که در آنجا ایجاد شده‌اند، مشغول عملیات است، زیرا ایران با حمایت از حماس و جهاد اسلامی به دنبال گشودن «جبهه دوم» علیه ما در کرانه باختری است.» در مقابل هم در حالی که محمود عباس، رئیس تشکیلات فلسطینی سفر خود به عربستان سعودی را کوتاه کرده و به مقر خود در سرزمین‌های فلسطینی بازگشته، نیرو‌های سرایاالقدس وابسته به جنبش جهاد اسلامی، گردان‌های القسام بازوی نظامی جنبش حماس و گردان‌های شهدای‌الاقصی وابسته به جنبش فتح در کنار گروه‌های مختلف غیرسازمانی از جوانان فلسطینی ساکن در شهر‌های محل درگیری، از همان ساعات ابتدایی با تمام توان به مقابله با حملات صهیونیست‌ها پرداخته‌اند. با این تفاسیر، عملیات سنگین و همه‌جانبه صهیونیست‌ها به مناطق مختلف کرانه باختری یا همان مناطق اشغالی ۱۹۶۷ که فاصله‌ای نهایتا ۴۰ کیلومتری با تل‌آویو دارد، شامل اهداف متعددی است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

اول؛ ترس از تسلیح بیشتر ساکنان کرانه باختری و وخیم‌تر شدن اوضاع. 
دوم؛ نابودی گروه‌های مقاومت در این مناطق و اخراج فلسطینی‌های ساکن از کرانه برای یکدست‌سازی.
سوم؛ دستاوردسازی نظامی و امنیتی از این عملیات برای کاهش فشار‌های ناشی از ناتوانی در جبهه غزه.
چهارم؛ تحت‌الشعاع قرار دادن شکست مفتضحانه ناشی از عملیات اربعین حزب‌الله لبنان که علاوه بر سامانه‌های پدافندی، ساختار اطلاعاتی و استخباراتی رژیم را به سخره گرفت.
پنجم؛ بسترسازی برای سیطره بر مسجدالاقصی و در نهایت یهودی‌سازی این مسجد برای جلب‌نظر حریدی‌ها و افراطیون مذهبی.
ششم؛ ایجاد جبهه‌ای جدید برای سنگ‌اندازی بیشتر در مسیر مذاکرات میان طرفین جهت آتش‌بس.

ایرانیان و مساله اتباع و مهاجرین خارجی

علی میرزا محمدی

تبعات حضور اتباع و مهاجرین کشورهای همسایه در ایران، در ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی، موجی از نگرانی‌ها را دامن زده است که به تدریج در حال افزایش است. درباره این حضور، سه رویکرد مختلف وجود دارد:
رویکرد اول، «رویکرد ضد مهاجرین خارجی» است که دیدگاه تحقیرآمیزی به اتباع و مهاجرین خارجی کشورهای همسایه دارد و به علت تهدیدات و آسیب‌های مختلف، با ادامه حضور آنها مخالف است. حامیان این رویکرد، مسایل انسانی و مشکلات ناشی از مهاجرت اجباری این اتباع را بهانه تلقی می‌کنند و معتقدند که این اتباع، حتی به زور هم شده باید از ایران اخراج شوند.
رویکرد دوم، «رویکرد پذیرشگرانه» است که نه تنها حضور اتباع و مهاجرین خارجی را تهدید تلقی نمی‌کند بلکه آن را به عنوان فرصتی برای حل برخی مسایل اجتماعی ایران می داند. این رویکرد در میان برخی نخبه‌های سیاسی و مذهبی کشور، حامیان جدی دارد. رویکرد پذیرشگرانه را می‌توان در دو نحله فکری متفاوت، جای داد:
نحله اول، «نحله ضد ملی‌گرایی» است که تعریف قانونی متداول از هویت ملی و مرزهای جغرافیایی را نمی‌پذیرد و تابعیت را از منظر «ایدئولوژی امت واحده اسلامی و شیعی» می‌نگرد. از جمله، علم‌الهدی، امام جمعه مشهد، در حمایت از حضور این اتباع معتقد است بسیاری از مفاخر و بزرگان تاریخی ایران، متعلق به کشور افغانستان است!
همچنین امیر حسین ثابتی، از نمایندگان مجلس نیز چند سال پیش در حمایت از حضور پناهجویان افغان در ایران نوشته بود: «مرگ بر آن مرز و معیاری که مرا به خاطر به دنیا آمدن در سرزمینی که در آن عراقچی و ظریف و روحانی و بنی صدر و… به دنیا آمده‌اند، آشنا با آنها میداند اما شیرمردان فاطمیون را چون چند کیلومتر آن طرف‌تر به دنیا آمده‌اند غریبه با من حساب میکند. # مرگ_بر_ناسیونالیسم # امت_واحده».
نحله دوم فکری، «کارکردگرایی جمعیتی» است که به تقلید از سیاست‌های جمعیتی برخی کشورهای اروپایی و حوزه خلیج فارس مطرح شده است. از جمله «سعید لیلاز» نظریه‌پرداز متعلق به «حزب کارگزاران سازندگی»، بهترین راه حل بحران جمعیتی ایران را پذیرش مهاجر از افغانستان می‌داند.
در میان دو رویکرد مطرح شده، رویکرد سومی هم قابل طرح است و آن رویکرد انسانی- ملی است. این رویکرد، مبتنی بر«ملاحظه مسایل انسانی مهاجران»، «آسیب‌شناسی تداوم حضور آنها در کشور» و «برنامه‌ریزی و ساماندهی بازگشت رضایت‌مندانه آنها به کشور خویش» است.
ملزومات اجرایی شدن این رویکرد عبارتند از :
– باید نگاهی انسانی به مسائل مهاجرین و اتباع خارجی حاضر در ایران داشت. نگرش نژادپرستانه و خصمانه، علاوه بر تضاد با نگاه انسانی و دینی، تبعات بسیار بدی برای جامعه چند قومیتی ایران به همراه دارد و ممکن است دوقطبی‌های خطرناکی را در داخل کشور و کشورهای همسایه ایجاد کند و آتش تنش‌های قومیتی را شعله‌ور کند که کنترل آنها بسیار دشوار خواهد بود.
– مسائل داخلی ایران بر پایه مهاجرین و اتباع کشورهای همسایه، نه تنها قابل حل نیست، بلکه آنها را تشدید خواهد کرد. همچنین کمک‌های بشردوستانه به مهاجرین باید بر پایه اعتقاد به هویت ملی و به رسمیت شناختن مرزهای جغرافیایی ایران و حقوق شهروندی و ملی ایرانیان باشد.
– این رویکرد مبتنی بر «آینده پژوهشی »است؛ به این معنا که با توجه به نرخ باروری و فرزند‌آوری بسیار کم ایرانیان در مقایسه با اتباع و مهاجرین کشورهای همسایه، حضور آنها به تدریج می‌تواند ترکیب جمعیتی ایران را به هم زده و حاکمیت را با مسایل مختلف اجتماعی و اقتصادی، به ویژه تهدید امنیت،کاهش فرصت‌های شغلی ایرانیان و تولد «کودکان دو رگه» مواجه کند.
– این رویکرد مبتنی بر «کنترل و انسداد مرزها» همزمان با «افزایش تعاملات دوستانه فرهنگی، اقتصادی و سیاسی با کشورهای همسایه »است. در این معنا رفتار و منش سیاسی و فرهنگی ایران، به عنوان مادر فرهنگ‌های مختلف منطقه با کشورهایی که بخشی از قلمرو فرهنگی ایران بزرگ محسوب می‌شوند، باید مبتنی بر مهربانی و مدارا باشد؛ اما معنای این سیاست، باز بودن مرزها و عدم کنترل آنها نیست.
– «سیاست همسایگی ایران» نیازمند بازنگری بر اساس مساله اتباع و مهاجرین است. در این سیاست، توازن اقوام مختلف کشورهای همسایه در بستر وضعیت سیاسی و اجتماعی آنها باید مورد توجه قرار بگیرد. چراکه در نتیجه بر هم خوردن این توازن، موج مهاجرت اقوام و گروه‌های اجتماعی که در کشور بومی خویش از امنیت برخوردار نیستند، به کشور ایران افزایش خواهد یافت. کمک به تثبیت نظام‌های سیاسی کشورهای همسایه و بهبود اقتصاد آنها، منافعی دو طرفه برای ایران و این کشورها به همراه دارد و بازگشت مهاجرین به کشور خود در بستر این ثبات قابل تحقق است

آقای رئیس‌جمهور‌ زنهار که فرصت در چشم برهم‌زدنی می‌گذرد

صداقت و خلوص در رفتار و گفتار آقای رئیس‌جمهور این روزها زبانزد خاص و عام شده و امروز همگان از این نوع گفتمان که گویی سال‌ها بود ارج و شأن خود را در میان دولتمردان از دست داده بود، استقبال ویژه‌ای کرده‌اند؛ در حدی که این را هم نوعی «سیاست» می‌دانند! که البته و اتفاقا هم همین‌طور است و رئیس‌جمهور با همین مشی ساده و به‌ظاهر معمولی بود که در تمام دوران تبلیغات و رقابت‌های انتخاباتی و نیز پس از آغاز کار ریاست‌جمهوری توانست توجهات را به خود جلب و سبد آرا و طیف هواداران خود را تقویت کند! اما دکتر پزشکیان در این مدت نشان داد که با وجود رفتار و گفتار‌های صادقانه خود، اتفاقا بسیار ژرف‌اندیش است و دقیق و درست می‌داند که چه می‌خواهد و چه می‌کند! در کابینه «وفاق ملی» با رویکرد به‌کارگیری توان کاربردی جناح‌ها و گروه‌های سیاسی، بیش از هر عامل دیگری «هماهنگی‌ها و تعاملات» است که سبب‌ساز همسویی و هم‌افزایی چرخ‌دنده‌های ماشین اجرائی کشور می‌شود و در‌این‌میان آنچه مهم به نظر می‌رسد، دستیابی به اهداف مورد انتظار جناب پزشکیان و همفکران و هم‌قطاران اوست.

در واقع، همه این هماهنگی‌ها و تعاملات به کار گرفته می‌شود تا مطالبات مردم پس از سال‌ها یکی پس از دیگری پاسخ داده شود؛ بنابراین امروز وظیفه خطیر و سنگین پاسخ‌گویی به خواسته‌ها و مطالبات مردمی بر دوش رئیس‌جمهوری است که صادقانه مناظره کرده، صمیمانه رقابت کرده و مسند امروز خود را مدیون آرای مردمی است که امیدشان را «وثیقه» گذاشتند. آقای رئیس‌جمهور! ناچاریم از سر شفقت و همراهی، زنهار دهیم که اگر مطالبات حداقلی مردم که در جهان امروز، حقوقی طبیعی و بدیهی محسوب می‌شود، پاسخ داده نشود، خیلی زودتر از آنچه فکر کنید پشتوانه‌های حداکثری خود را از دست خواهید داد.

بنابراین شاید از امروز تا نیمه مهر ماه فرصت خوبی باشد برای اینکه فضای کسب‌وکار محدودشده یا گرفته‌شده از مردم را در کشوری که اشتغال بزرگ‌ترین دغدغه است، دوباره بازپس‌گیری کنید و حداقل در همین مدت‌زمان -که البته زمان کمی هم نیست- مطالباتی مانند رفع فیلتر اینستاگرام را در دستور کار حوزه‌ها و دستگاه‌های مرتبط قرار دهید و خبر خوش آن را به مردم اعلام کنید.

آقای رئیس‌جمهور! باز ناگزیریم از سر مهرورزی و تعامل، توصیه کنیم در نظر داشته باشید که امروز بیش از هر زمان دیگری مردم کشورمان نیازمند نشاط هستند و چشم امیدشان به تصمیمات و سرعت عمل شماست. پس دریغ نفرمایید و با تمام توان و دغدغه، اجازه دهید جامعه از حالت خمودگی خارج شود.

امروز به جای فضای کسب‌وکار پررونق و مردمی در اکوسیستم استارت‌آپی کشور، تجارت‌های پنهانی و فروش فیلترشکن و... مصادیق ایجاد «شغل» شده‌اند.

انکارناپذیر است که اگر چنین اتفاق‌هایی در زمان مناسب خود رخ ندهند، شمع‌های امید مردم یکی پس از دیگری خاموش می‌شود؛ پس صریح می‌پرسیم: چرا باید به جایی رسیده باشیم که حداقل‌ها و بدیهیات، به مطالباتی بزرگ تبدیل شود؟! پاسخ روشن است: چون در زمان مناسب آن واکنش مناسب داده نشده و تبدیل به رویه شده است؛ رویه‌ای که نخ‌نما و فاقد کارایی است و گویی فقط دستمایه‌ای است برای سوءاستفاده‌های بین‌المللی و اتهام‌هایی که مردم و کشور ما اساسا برازنده آن نیستند!

آقای رئیس‌جمهور! مشفقانه، فاش می‌گوییم: در چشم برهم‌زدنی، شش ماه و بیشتر، از دولت شما خواهد گذشت و نقدهای منصفانه و غیرمنصفانه و البته تند و بی‌پروا از هر سو و جناحی به سمت‌تان روانه می‌شود! پس زنهار که نگذارید حتی یک روز و یک ساعت هم بدون برنامه سپری شود؛ درحالی‌که مردم در انتظار تجربه و لمس حس مشهود رونق و روشنی سبدهای خانوار و سفره‌های‌شان هستند.

آفتی به نام سهم‌خواهی از کلام ولی

جواد شاملو 
اولین دیدار دولت چهاردهم با رهبر انقلاب تبدیل به یک جلسه تاریخی شد. به این معنا که بی‌شک در آینده دور و نزدیک و در موقعیت‌های گوناگون به این دیدار ارجاع داده می‌شود. سخنان رهبر انقلاب با دولت جدید نقشه راه جامعی برای چند سال آینده ایران بود. سخنانی با تبیین دوباره جایگاه عدالت، ضرورت رعایت اولویت معیشت و سخنانی تازه و مهم در مورد حکمرانی فضای مجازی و خصوصا هوش مصنوعی. 
انتظار می‌رفت از سوی بدنه دغدغه‌مند و پیگیر منویات رهبر انقلاب بیشترین توجهات و مباحث پیرامون این سخنان شکل بگیرد. هرچه باشد حکمرانی فضای مجازی چالش دشوار و روزمره سیاست‌گذاری در ایران است‌. طبق بیان رهبر انقلاب، مدل مطلوب حکمرانی این عرصه در ایران نفی کامل حضور سکوهای بیگانه نیست؛ بلکه هدف، پاسداری از مرزهای قانونی و حکمرانی است. آنچه اینترنت را از تهدید به فرصت تبدیل می‌کند نیز چیزی جز قانون‌‌مندی آن نیست. 
همچنین رویکرد ما به هوش مصنوعی باید همچون تلاش برای زودتر ساختن یک سلاح و قرار نگرفتن در محدودیت‌های انحصارطلبانه‌ ابرقدرت‌ها باشد. به بیان دیگر، مثلا ایران باید یک مرجع برای ارائه انواع ماشین‌ها و خدمات هوش مصنوعی باشد. 
اما آنچه بیشتر مورد توجه قرار گرفت، نحوه نظردهی ایشان در مورد انتخاب وزرا بود. جای تأسف است که این دقت و ریزبینی ناشی از تلاش برای فهم و بهره‌برداری بیشتر از سخنان ایشان نبود بلکه ظاهرا هدف این است که ببینیم کدام بخش بیشتر مؤید رفتار و گفتار ما بوده است.
اینجاست که ضرورت بازبینی نسبت ما و قول ولی بیش از پیش احساس می‌شود. گفتار ولی، شاغولی است تا ما خود را با آن بسنجیم نه ابزاری که آن را نسبت به خودمان متناسب‌سازی کنیم. رهبر انقلاب فرمودند: «آقای رئیس‌جمهور برای انتخاب وزیرانی که باید با ایشان همکاری کنند، خیلی پُرکار و باتلاش وارد شدند؛ با بنده هم مشورت کردند و من تعدادی از افرادی که می‌شناختم یا صلاحیّت آن‌ها از طرق مورد وثوق به ما رسیده بود، این‌ها را تأیید کردم، بعضی‌ها را هم تأکید کردم؛ تعداد بیشتری را هم نمی‌شناختم، گفتم نظری نسبت به آن‌ها ندارم». 
این سخن را نمی‌شود بخش‌بندی کرد و با تأکید بر یک بخش خاص، بخش‌های دیگر را تلویحا نادیده گرفت. در قرآن، گروهی که کلام خدا را «عضین» قرار می‌دهند نکوهش شده‌اند. اینان جای دیگر قائلان «نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَكْفُرُ بِبَعْضٍ» معرفی شده‌اند. نه می‌توان گفت کسی که با بیشتر وزرا زاویه جدی داشته، هیچ اختلاف نگاهی با رهبر انقلاب ندارد و نه می‌توان گفت آنکه تمام وزرای پیشنهادی را قبول داشته الزاما نظری کاملا منطبق بر رهبر انقلاب دارد. فراتر از این‌ها این بحث چندان مهم نیست. چراکه رهبر انقلاب در صدد بیان رضایت خود از روند کلی شکل‌گیری دولت جدید هستند. دقت و موشکافی ما در سخنان رهبر انقلاب اگر در مسیر درستش بود، بدون شک به پیشرفت کشور ختم می‌شد.‌ ما نباید کلام ولی را با عملکرد خودمان بسنجیم تا هر جا مؤید ما بود را دست بگیریم و به باقی کلام بی‌توجه باشیم. این ماییم که به کلام ولی عرضه می‌شویم.

 

چرا قدرت ترکیبی ایران را بیمه می‌کند؟

رضا رحمتی

در ادبیات روابط بین‌الملل، قدرت ترکیبی کمتر مفهوم‌سازی شده است اما قدرت ترکیبی چیست و چه عواملی بر ایجاد این نوع قدرت تاثیرگذارند؟ قدرت ترکیبی و قدرت سخت، ۲ مقوله متفاوت هستند. قدرت سخت (Hard Power) استفاده از بیشترین میزان وسایل، ابزارها و تصمیم‌های سخت و نظامی را شکل می‌دهد. ادوات نظامی (جنگنده‌ها، تاسیسات الکترونیک، سیستم اطلاعاتی و امنیتی و...)، نفرات (پرسنل نظامی، نیروهای آماده به خدمت، نیروهای فداکار به کشور و...)، توان لجستیک، امکانات استراتژیک، موقعیت ژئوپلیتیک و توانمندی بازدارندگی واقعی و نه توهمی و خیالی یک کشور مؤلفه‌های قدرت سخت یک کشور محسوب می‌شوند. 

* قدرت ترکیبی چه چیزی است، چه چیزی نیست؟

اما قدرت ترکیبی (Hybrid Power) مجموع همه این عوامل به همراه مولفه‌های قدرت نرم (Soft Power) و هوشمند (Smart) قدرت است، بنابراین از قدرت ادوات و نیروهای نظامی گرفته تا اعتماد مردم به سیاست خارجی، درک متناسب با زمانه و زمینه از منافع ملی و اقتصادی، بهترین ابزارهای سیاست خارجی، توازن در تصمیم‌گیری و ابزار سیاسی را نیز دربر می‌گیرد. 

شاید تا ۲ دهه پیش صحبت از ترکیب عوامل قدرت برای تصمیم‌سازی خارجی چندان اهمیتی نداشت اما اینک از اهمیت بسیار زیادی برخوردار شده است. سیستم زمانی می‌تواند بیشترین میزان منافع ملی را کسب کند که بتواند درک ترکیبی از همه متغیرها داشته باشد. سیستم نمی‌تواند تنها با استفاده از ابعاد قدرت سخت نظامی دست به انتخاب‌های بزرگ بزند. انتخاب‌ها باید از پشتوانه‌های دیگر قدرت نیز به طور همزمان برخوردار باشد، بنابراین قدرت ترکیبی هم قدرت سخت است و هم ابعاد دیگر قدرت اما قدرت ترکیبی صرفا قدرت سخت نیست. 

* عوامل مؤثر بر شناخت قدرت ترکیبی

برای اینکه یک سیستم بتواند قدرت ترکیبی را درک کند تعریف دقیق آن ضروری است. قدرت ترکیبی به مجموع نیروی خروجی از ۲ یا چند پیشرانه اطلاق می‌شود که می‌توانند به طور همزمان  در خروجی یک کشور به کار گرفته شوند. در بحث درباره قدرت ترکیبی الزاما توان سیستم در خروجی مورد محاسبه قرار نمی‌گیرد، علاوه بر این باید به نیروی داخلی سیستم به عنوان مقوم نیروی خارجی توجه شود. در اینجا حداکثر توان خروجی، صرفا معیاری برای قدرت نیست، بلکه توان یکپارچه و متعادل سیستم در هر ۲ قسمت ورودی و خروجی معیار محسوب می‌شود. یک سیستم می‌تواند با اضافه بار کمتر در خارج، نیروی داخلی را به عنوان پیشران اصلی نیروی خارجی همراه کند. 

1- نیروی داخلی قدرتمند

در قدرت ترکیبی، مساله صرفا اتخاذ تصمیمات مطرح نیست، این تصمیمات باید با بیشترین همراهی داخلی همراه باشد. گاهی یک تصمیم خارجی می‌تواند یک سیستم را تحت فشارهای مضاعف قرار دهد. در وضعیتی که سیستم نتوانسته استحکام داخلی تصمیماتش را به حداکثر برساند در مواقع بحران‌های بین‌المللی، تاب‌آوری کمتری خواهد داشت. این وجه قدرت ترکیبی متمایز از قدرت سخت است. در قدرت سخت، سیستم بدون احتساب نیروهای قدرتمند داخلی رفتار می‌کند و هزینه‌های اقدامات سیستم نیز ممکن است بسیار بالا برود. شاید مهم‌ترین رکن قدرت ترکیبی، نیروی داخلی قدرتمند باشد. منظور از این بخش از قدرت، توانمندی‌هایی است که یک سیستم سیاسی از آن برخوردار است و با استفاده از آن می‌تواند اضافه بار خارجی ایجاد کند. دانشمندان علوم سیاسی و سیاست خارجی از این نیرو تحت عنوان انسجام داخلی یاد می‌کنند. 

این نیرو را می‌توان اینگونه تعریف کرد: «پشتوانه اجتماعی تصمیمات خارجی». در واقع یک سیستم زمانی می‌تواند بار سنگین تصمیمات خارجی را کم کند که بیشترین میزان همدلی اجتماعی را به وجود آورد. هم از این رو است که می‌توان سیستم را از اضافه‌بارهای داخلی شبیه به ناهمخوانی و ناهمسویی داخلی با تصمیمات خارجی دور کرد و سطح اصطکاک تصمیمات خارجی با نیروی داخلی را به کمترین میزان رساند. سیستمی کارکرد بیشتری دارد که بتواند این‌همانی بیشتری بین این نیروی داخلی و تصمیمات خارجی برقرار کند.

2- منافع ملی

وجه دیگر تمایز قدرت سخت و قدرت ترکیبی، لحاظ تنوع منافع ملی در قدرت ترکیبی است، در حالی که در قدرت سخت، تنها منافع امنیتی و نظامی به عنوان منافع ملی در نظر گرفته می‌شود، بنابراین علاوه بر نیروی قدرتمند داخلی، تصمیمات خارجی سیستم باید واجد بیشترین میزان منافع ملی باشد. 

در واقع منافع ملی همان متر و مقیاسی است که تصمیمات یک سیستم سیاسی با استفاده از آن از سایر منافع و تصمیمات متمایز می‌شود. گره اصلی سیاست خارجی و سیاست داخلی نیز همین منافع ملی سیستم است. هم از این رو است که منافع ملی یک سیستم باید مورد اجماع و وفاق ملی باشد. منافع ملی، منافع گروهی، حزبی، جناحی و قومی نیست. از دید هانس جی مورگنتائوی آمریکایی، یکی از مهم‌ترین متفکران روابط بین‌الملل و سیاست خارجی، منافع ملی (National Interest) و قدرت ملی (National Power) ۲ مفهوم بسیار کلیدی در گستره نظری و عملیاتی روابط بین‌الملل محسوب می‌شوند. او منافع ملی را اینگونه تعریف می‌کند: «نوع منافعی که عمل سیاسی را در یک دوره خاص تاریخی تعیین می‌کند، وابسته به زمینه سیاسی و فرهنگی است که سیاست خارجی در چارچوب آن عمل می‌کند». علاوه بر این او معتقد است «منافع ملی جوهره سیاست محسوب می‌شود که تحت تأثیر زمان و مکان قرار نمی‌گیرد». تعریف دیگر این است که منافع ملی به اهدافی که یک دولت در سطح بین‌المللی برای حفظ آنها تلاش می‌کند اطلاق می‌شود.

منافع ملی یک جوهره عام و جهان‌شمول دارد، یک محتوای متغیر، جوهره عام منطقا لازم و ضروری است، بنابراین هیچ اختلافی بر سر جوهره عام منافع ملی وجود ندارد. علاوه بر این منافع ملی یک محتوای متغیر زمینه‌مند نیز دارد و تابع شرایط خاص است و از زمانی به زمان دیگر و از دولتی به دولت دیگر متنوع می‌شود.

در ادبیات روابط بین‌الملل منافع ملی از لحاظ درجه اهمیت به ۳ دسته تقسیم می‌شود: 1- منافع حیاتی: منافعی که با موجودیت یک دولت/ نظام در ارتباط است و قابل مذاکره نیست. مثلا برای ایالات متحده: تمامیت ارضی، وحدت ملی، دموکراتیک بودن نظام، حقوق بشر، لیبرالیسم، حمایت از شرکا و... و برای ایران منافع حیاتی، اسلامیت نظام، جمهوریت نظام، تمامیت ارضی، حاکمیت ملی و... است. 2- منافع مهم: دولت‌ها برای حفظ و صیانت از این دسته از منافع در مذاکرات شرکت می‌کنند. 3- منافع حاشیه‌ای: دسته سوم منافعی هستند که تنها برای بالا بردن قدرت چانه‌زنی یک دولت در مذاکرات ایجاد شده و قابل چشم‌پوشی‌اند. 

قدرت ترکیبی فهم دقیقی از هر ۳ این منافع دارد و ضمن تمرکز بر منافع حیاتی، ۲ دسته دیگر منافع را از نظر دور نمی‌کند، به مذاکره و گفت‌وگو اهمیت می‌دهد، سیاست خارجی را متنوع می‌بیند و ترکیبی از منافع را سرلوحه قرار می‌دهد.

3- سیاست خارجی متوازن

وجه دیگر قدرت ترکیبی سیاست خارجی متوازن است. سیستمی بیشترین بازدهی را در تصمیمات خارجی به دست خواهد آورد که موازنه سیاسی داخلی (مؤلفه نخست) را در کنار سیاست خارجی متوازن دنبال کند. سیاست خارجی متوازن یعنی بیشینه روابط خارجی؛ بیشترین میزان ارتباطات و تعاملات خارجی با حفظ رابطه با بیشترین تعداد از دولت‌ها در تمام بلوک‌های سیستم بین‌الملل. سیاست خارجی متوازن به معنای بالا بردن حساسیت و آسیب‌پذیری نقاط بین‌الملل و مناطق راهبردی به سیستم داخلی و اقتصاد ملی داخلی نیز هست. حساسیت بین‌المللی نسبت به ریسک‌های محیط داخلی یعنی تلاش برای ممانعت از تغییرات سترگ سیاسی، تغییرات بنیادین و رادیکال در هندسه قدرت درونی کشور و بنابراین آسیب‌پذیر شدن بازیگران یا بلوک‌های خارجی نسبت به تغییرات داخلی. سیاست خارجی که متوازن نباشد نخواهد توانست محیط خارجی را نسبت به هندسه قدرت داخلی حساس نگه دارد و میزان آسیب‌پذیری محیط خارجی نسبت به محیط داخلی را بالا ببرد. شاید از همین رو است که ایران تا این اندازه تحریم می‌شود. اگر حساسیت بین‌المللی نسبت به محیط داخلی ایران بیشتر بود شاید امکان تحریم به این سادگی فراهم نبود، بنابراین سیاست خارجی متوازن می‌تواند منافع ملی کشور را به ایجاد توازن در نیروی داخلی گره بزند، البته این به معنای چسبندگی نیروی قدرتمند داخلی به نیروهای بین‌المللی نیست. سیاست خارجی تنها باید ابزار بالا بردن منافع ملی باشد. 

* چرا قدرت ترکیبی ایران را بیمه می‌کند؟

ایران در دهه 1400 در مهم‌ترین گلوگاه حیات ژئوپلیتیک و سیاسی خود قرار دارد و توجه به قدرت ترکیبی و در نظر گرفتن سیاست خارجی منافع‌محور، ضرورت اجتناب‌ناپذیر دوری از مجادلات است. این سیاست خارجی باید بتواند بیشترین میزان منافع ملی را ایجاد کند. هر تصمیم خارجی باید با لحاظ کردن پشتوانه داخلی و منافع ملی باشد.