تقابل حقیقت با مصلحت

غالباً درک نادرست از تقابل حقیقت با مصلحت در کوتاهی در فهم کلان از مناسبات و روابط دوست و دشمن ریشه دارد. گاهی انسان در شرایطی قرار می‌گیرد که از محاسبه دقیقِ مناسبات و روابط دوست و دشمن ناتوان است و نمی‌تواند جبهه خودی را از غیرخودی تشخیص دهد. در این هنگام با توجه به درک ناقصی که از روابط و مناسبات پیرامون خود دارد، ممکن است مصلحتی را تشخیص دهد که در صورت درک صحیح از همین مناسبات و روابط، نه تنها مصلحت نیست؛ بلکه مفاسد زیادی هم دارد. در این هنگام، دوگانه‌های کاذبی همچون مصلحت و حقیقت سربرآورده و علیه مصالح حقیقی و واقعی شورش می‌کنند. این مسئله همان چیزی است که اسلام و مسلمین از ابتدا تا کنون گرفتارش بودند. نمونه بارز آن در صدر اسلام، خوارج و توابین هستند که با درک ناصواب از واقعیت قضیه، برای جامعه اسلامی گرفتاری‌های زیادی ایجاد کردند. رهبر معظم انقلاب در تحلیل این نکته می‌فرمایند:

«بايد بفهميم اين حرفى که ما مى‌زنيم، به کجا ارتباط پيدا مى‌کند؛ چه جناحى را در سطح جهان نه در سطح کشور تقويت مى‌کند، چه جناحى را تضعيف مى‌کند. مثل يک جبهه نبرد. يک‌وقت يک نفر انسان، با دشمنى مواجه مى‌شود و مى‌خواهد از خودش دفاع کند. اين، يک طور دفاع است. يک وقت هم انسان در مجموع يک جبهه چند کيلومترى در سنگرى قرار گرفته است و مى‌خواهد دفاع کند. اين دفاع، طور ديگر است. يک‌وقت بايد به مصلحت جلو رفت، يک‌وقت هم بايد به مصلحت عقب آمد. يک‌وقت انسان خيال مى‌کند که در حال حمله به دشمن است؛ اما ناگهان مى‌بيند که به خودى تيراندازى مى‌کند! از اوّل تشکيل اين نظام تا امروز، بعضى از افراد بودند و هستند که در گوشه و کنار مى‌نشينند و زبان انتقادشان مرتّب روى اين نظام و حقايق آن باز است. اشتباه اساسى آنها اين است که مثل کسانى هستند که در سنگرهاى خود، خواب‌شان برده است؛ بعد که از اطراف جبهه پيشرفت‌هايى صورت گرفته است و عدّه‌اى رفته‌اند مواضع دشمن را آن جلو جلوها گرفته‌اند، اين آقا حالا از خواب پا شده است و آن جايى را که خودى‌ها گرفته‌اند، زير رگبار مى‌گيرد؛ به خيال آنکه دشمن آنجاست! آنجا، خودى‌هايند؛ اما اين آقا خواب بوده و خبر ندارد! خواب ماندن در مسائل سياسى، گاهى اين طور نتايجى مى‌دهد ... گاهى شنيده مى‌شود که در گوشه و کنار، کسانى اظهاراتى مى‌کنند و حرف‌هايى مى‌زنند و بدون توجّه، به جايى ضربه وارد مى‌کنند. اين، بر اثر عدم توجّه به وضع و محاذات سياسى دنيا و وضع و محاذات دوست و دشمن است. نمى‌دانند که جبهه خودى کجاست، جبهه دشمن کجاست ... بايد هوشيار بود. اين، خصوصيّت فضاى اقامه دولت حقّ است ... .(بخشی از بیانات رهبر معظم انقلاب در ديدار با روحانيون و مبلّغان اعزامى،۱۳ /۲/ ۱۳۷۶)