کمرنگی هویت و معنویت در پویانمایی‎های جدید

هنر ـ صنعت «پویانمایی» در ایران، روند رو به رشدی دارد. طی یک دهه اخیر و ابتدا با پیشتازی گروه هنر پویا و «شاهزاده روم» این هنر ـ صنعت اوج گرفت و از آن پس و به واسطه این گروه و برخی گروه‎های جوان دیگر، بچه‌های ایرانی امکان بهره‎مندی از تولیدات داخلی با کیفیت بالا و هویت مذهبی و دینی را یافتند. آثاری، چون «فیلشاه»، «فهرست مقدس»، «بنیامین» و در سال‎های اخیر نیز «پسر دلفینی» و «بچه زرنگ» نمودار رشد و پیشرفت پویانمایی ایرانی بر مدار فرهنگ ملی و مذهبی ما را تکمیل کردند.

به تازگی نیز محصولات خوب و زیبایی تولید شده‎اند که تراز پویانمایی در کشور ما را از نظر گرافیکی و فنی بالاتر برده‌اند. «ببعی قهرمان» و «شنگول و منگول» عنوان این دو اثر هستند که هر دو در هفته‌های اخیر به اکران رسیده‌اند و فروش نسبتاً بالایی هم داشته‌اند. این دو کارتون، با استفاده از انیماتور‌های توانمند و همچنین حضور گروهی از چهره‎های مشهور به عنوان صداپیشه، از ساختار خیره‎کننده‌ای برخوردار هستند. تصاویر چشم‌نواز و قصه پر فراز و نشیب در این دو کارتون سبب شده است تا افزون بر کودکان و نوجوانان، بزرگسالان نیز مشتاق تماشای آنها باشند. «ببعی قهرمان» و «شنگول و منگول» با اینکه آثار کودکانه‎ای هستند؛ اما جایگاه بالا و معتبری در سینمای امروز ما دارند و نشان‎دهنده پیشرفت روزافزون پویانمایی در ایران اسلامی هستند.

با این حال، نکته‎ای که باید درباره این آثار هشدار دارد، ضعف هویتی و محتوایی این آثار در مقایسه با پویانمایی‎هایی است که قبلاً می‎دیدیم. برای نمونه، آثاری، چون «شاهزاده روم»، «فیلشاه»، «فهرست مقدس» و «بنیامین» افزون بر فرم خوب و ساختار قوی و غنی، روایت‌هایی از منابع دینی هم بودند. همچنان که «پسر دلفینی» و «بچه زرنگ» هم آثاری هویتمند و با رویکرد معنوی و مذهبی هستند.

اما «ببعی قهرمان» و «شنگول و منگول» هر دو از این ناحیه دچار ضعف هستند. «ببعی قهرمان» که از نظر بصری چشم‎نواز و جذاب است و به رؤیاپردازی و انگیزه کودکان و نوجوانان قوت می‎دهد؛ اما حتی فاقد نشانه‎ای از فرهنگ و ملیت است و انگار این کارتون در کشور دیگری به جز ایران تولید شده است.

درباره «شنگول و منگول» نیز این کمبود محسوس است. هر چند در این اثر، یکی از کاراکتر‌ها به زبان شعر سخن می‎گوید و این نشانه از فرهنگ بومی و ملی ما وجود دارد، اما در این کارتون، عناصر فرهنگی چینی بیشتر به چشم می‎خورد تا فرهنگ ایرانی! 
توجه داشته باشیم که در غرب و شرق جهان، به ویژه در کشورهایی، چون آمریکا، ژاپن و کره جنوبی، شما هر پویانمایی را که ببینید، نشانه یا موضع و موضوعی مرتبط با فرهنگ، تاریخ، افتخارات و اندیشه‎های آن کشور ملموس و محسوس است؛ چون از طریق این آثار به نسل جدید خودشان هویت و قدرت می‎بخشند. توجه به بخشی از ملیت در تولیدات آثار کودک و نوجوان یک اصل مهم فرهنگی است.