نیروهای ویژه یگان ضدتروریستی عراق، پنجشنبه شب 4 تیرماه 99، با یورش به مقر تیپ ۴۵ گردان های حزب الله در منطقه البُعثیه در جنوب بغداد، ۱۳تن از اعضای این گروه از جمله سه فرمانده را دستگیر کردند.
برخی خبرگزاری ها مانند رویترز مدعی شده بودند یکی از سه فرمانده دستگیر شده، ایرانی بوده است، اما این ادعا از سوی مقامات عراقی رد شد. گزارش ها حاکی است در این عملیات چند دستگاه راکت انداز نیز توقیف شده است.
به دنبال این حمله، اوضاع در بغداد متشنج شد و گروه های حشدالشعبی اعلام آماده باش کردند. گروه های مقاومت به این اقدام دولت واکنش شدید نشان داده و آن را محکوم کردند.
گردان‌های اهل الحق در واکنش به حمله به مقر کتائب هشدار داد با آتش بازی نکنید؛ نیروهای مقاومت و الحشد الشعبی، مردان غیرتمند عراقی هستند که تعدی به آن ها قابل تحمل نیست.
جنبش النجباء نیز با خطاب قرار دادن عاملان این ماموریت کثیف گفت ابزار اجرایی طرح‌های اشغالگران آمریکایی نباشید، ما از نیروهای مقاومت بوده و هستیم.
«قیس خزعلی» دبیر کل جنبش عصائب اهل الحق هم در توییتی به دست داشتن آمریکا در این حادثه اشاره کرده و تاکید کرد هدف مشترک آمریکا و دولت، تضعیف حشدالشعبی است.
دیری نپایید که منابع محلی عراق اعلام کردند نیروهای بازداشتی آزاد شده و عذرخواهی رسمی از این نهاد صورت گرفت. هم چنین اعلام شد پس از حل تنش ها از طریق میانجی گری سیاسی، کمیته امنیتی برای انجام تحقیقات درباره این حوادث تشکیل شود. نیروهای آزاد شده گردان های حزب الله پس از آزادی نماز صبح خود را در منطقه سبز به جا آوردند.
بر خلاف ادعای آزادی بازداشت شدگان، در بیانیه فرماندهی عملیات مشترک عراق که بعد از ظهر جمعه صادر شد، تاکید شده است: پس از اتمام عملیات کمیته تخصصی به ریاست وزیر کشور و عضویت دستگاه‌های امنیتی تشکیل شد و متهمان تا زمان پایان تحقیقات از سوی دستگاه قضایی در نزد نیروهای امنیتی نگه داشته می شوند.
پیشینه گردان های حزب الله
گردان های حزب الله یکی از تشکیلات شبه نظامی شیعه در عراق است که هسته اولیه آن در سال ۲۰۰۳ پس از اشغال عراق توسط آمریکا و متحدانش شکل گرفت، اما با ظهور داعش فعالیت نظامی خود را به شکل رسمی و علنی آغاز کرد.
کتائب حزب الله یکی از ارکان مهم سازمان حشدالشعبی است و هدف و ماموریت خود را این گونه بیان کرده است: شکست طرح آمریکایی ها در منطقه به واسطه شکست اشغالگری و اخراج تحقیرآمیزشان از عراق.
فرمانده اصلی این سازمان شهید ابومهدی المهندس (جمال جعفر) بود و اکنون هاشم الحیدری که مسئول معاونت فرهنگی حشد شعبی است، فرماندهی کتائب حزب الله را بر عهده دارد. آمریکا مدعی است این گروه تحت نظارت و حمایت مستقیم جمهوری اسلامی ایران قرار داشته و در واقع به عنوان بازوی نظامی ایران در عراق عمل می کند.
به دلیل رویکرد ضد آمریکایی کتائب حزب الله، واشنگتن از سال ۲۰۰۹ این گروه را در فهرست تحریم قرار داده است. درگیری میان این گروه و آمریکایی ها در مقطع پیش و پس از شهادت سردار سلیمانی در عراق افزایش یافته و آمریکا انگشت اتهام را در حملات ضد آمریکایی به ویژه حمله به پایگاه التاجی متوجه گردان های حزب الله کرده بود.
گردان های حزب الله در مبارزه با داعش نقش برجسته ای داشت و از نگاه برخی ناظران نظای، از نظر استعداد نیرو و سطح آموزش، سومین نیروی مقاومت بعد از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و جنبش حزب الله لبنان محسوب می شود.
انگیزه دولت
به نظر می آید بازداشت اعضای گردان های حزب الله بخشی از برنامه های مصطفی الکاظمی، نخست وزیر جدید عراق است که قصد دارد گروه های مسلح خارج از کنترل فرماندهی کل نیروهای مسلح را مهار کند.
فرماندهی عملیات مشترک عراق در بیانیه ای در توجیه عملیات بغداد اعلام کرد: اطلاعات دقیقی از اشخاصی که پیشتر در حمله به منطقه سبز بغداد دست داشته و برای انجام عملیات جدیدی در این منطقه برنامه ریزی کرده بودند به دست آورده و پس از مجوز دستگیری آن ها از طرف نهاد قضایی بر اساس قانون مبارزه با تروریسم، به دستگیری آن ها اقدام شد.
این بیانیه اقدامات گردان های حزب الله را خطرناک و تهدیدی علیه امنیت کشور و نظام سیاسی و دموکراتیک آن ارزیابی کرده و تاکید کرده است تحت هیچ شرایطی امکان استفاده از امکانات دولتی به این گروه ها برای پیشبرد اهدافشان داده نمی شود.
پیش از این، الکاظمی نشست شورای امنیت دولت را به مساله موشک پراکنی و خمپاره اندازی ها اختصاص داده و وعده داد عاملان این گونه حملات را مورد پیگرد قرار خواهد داد.
در واقع گروه هایی مانند گردان های حزب الله از نگاه دولت عراق گروه های «خودسر» هستند که بدون هماهنگی با دولت دست به عملیات علیه آمریکایی ها می زنند. لذا با توجه به وعده ای که الکاظمی از ابتدا مبنی بر انحصار سلاح در دست دولت داده بود، علیه این گروه ها وارد عمل شده است.
برخی ناظران، برگماردن سرلشکر «عبدالوهاب الساعدی» به مقام فرماندهی یگان ضدتروریسم را در این راستا ارزیابی می کنند. وی در زمان دولت عادل عبدالمهدی برکنار شده بود، به این دلیل که دارای گرایش ضد حشدالشعبی بود.
نقش آمریکا
به گفته سخنگوى نیروهاى ائتلاف، هیچ نیروى آمریکایى یا ائتلاف در این عملیات حضور نداشته است. اما با توجه به خصومت دیرینه آمریکا با گردان های حزب الله، گفته می شود هدایت این عملیات با آمریکایی ها بوده است.
طی 9 ماه بیش از ۳۵ حمله به منافع آمریکا اعم از پایگاه های نظامی، سفارت این کشور در بغداد و شرکت های نفتی آمریکا انجام شده که برخی از این حملات به کشته شدن نیروهای نظامی عراق، آمریکا و انگیس منجر شده است. آمریکا کتائب حزب الله را در این حملات مقصر شناخته و حداقل دو بار به این حملات واکنش نظامی نشان داده است.
نکته قابل توجه آن است که در مذاکرات راهبردی اخیر میان عراق و آمریکا یکی از مسایل مطرح شده در حوزه مسایل امنیتی آن بود که طرف عراقی متعهد شد امنیت آمریکایی ها را در کشور خود تامین کند. طی هفته های اخیر حملات راکتی علیه نقاط محل استقرار آمریکایی ها در عراق شدت گرفته است.
در این راستا، برخی رسانه های منطقه ای در تحلیل حادثه اخیر به همسویی الکاظمی با آمریکا و نیز وابستگی گردان های حزب الله به نیروی قدس سپاه پاسداران اشاره کرده و عملیات اخیر بغداد را بخشی از برنامه های مشترک آمریکا و الکاظمی برای محدود کردن دامنه نفوذ جمهوری اسلامی و نیروی قدس در میان شبه نظامیان شیعه عراقی قلمداد کرده اند.
جمع بندی
ظاهرا نخستین ثمره مذاکرات راهبردی میان عراق و آمریکا به بار نشسته و دولت، دستور حمله و بازداشت عناصری از گردان های حزب الله را به عنوان یکی از گروه های مقاومت، با رویکرد شدید ضدآمریکایی، صادر کرد.
به این ترتیب، شکاف داخلی در عراق در دوره دولت جدید مصطفی الکاظمی، زودتر از آن که توقع می رفت، آشکار شده است. شکافی که اگر مدیریت نشود برای عراق تبعات خوبی در برنخواهد داشت، به ویژه آن که این کشور با چالش های مهمی به ویژه در عرصه اقتصادی، دست به گریبان می باشد.
این اختلاف داخلی، از یک سو به آمریکا و از سوی دیگر به جمهوری اسلامی ایران بازمی گردد. در واقع یک جریان در عراق قائل به همکاری با آمریکا و کاهش یا قطع نفوذ ایران در این کشور و گروه های همسو با آن (از جمله گردان های حزب الله) است؛ اما طرف دیگر، مخالف حضور و نفوذ آمریکا در عراق بوده و به ایران به عنوان یک همسایه بزرگ و شریک مهم می نگرد.
دولت کاظمی که تاکنون سعی می کرد سیاست توازن را در برابر ایران و آمریکا در پیش بگیرد، با اقدام شتابزده خود نشان داد، متاثر از سیاست های آمریکا بوده و عملا خود را در برابر مقاومت و حشدالشعبی و به نحوی جمهوری اسلامی ایران قرار داد.
البته با توجه به واکنش تند گروه های مقاومت و خبر آزادی اعضای بازداشت شده گردان های حزب الله، دولت جدید به جایگاه خطیر مقاومت در عراق پی برده و به احتمال زیاد از این پس، در قبال این گروه ها احتیاط بیشتری خواهد کرد.
حادثه اخیر هر چند تردیدها و نگرانی هایی را نسبت به نگاه الکاظمی به آمریکایی ها و حضورشان در عراق ایجاد کرده است؛ اما می توان امید داشت با فشار جریان مقاومت و خواست مردم عراق که در مصوبه پارلمان عراق، حالت قانونی یافته؛ نخست وزیر جدید عراق در دور بعدی مذاکرات، جدیت و اصرار بیشتری نسبت به خروج اشغاگران از خاک سرزمین رافدین از خود نشان دهد.