با تشدید تحریم های آمریکا علیه ایران و خروج آمریکا از برجام با دستور آقای ترامپ، وضعیت صادرات ایران در هاله ای از ابهام قرار گرفت و مسائل و چالشهایی ضمن این موضوع براقتصاد کشور تحمیل شد. هر چند تحریم های آمریکا صادرات و عدم فروش نفت ایران را نشانه گرفته بود اما با دور زدن تحریم ها و فروش به کشورهای دوست تا حدی صادرات نفت ایران ادامه یافته است.
با مطرح شدن بازگشت به گفت و گوهای برجام از سوی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و تاکید مقامات غربی و طرف برجامی بخصوص دولت آقای جوبایدن برای بازگشت به میز مذاکره با دولت آقای رئیسی، دو سناریو برای فروش و صادرات نفت خام ایران درپیش روی ما قرار می گیرد.
سناریوی اول رسیدن مذاکره به نتیجه است. البته آنچه برای ما مهم است عدم وقت کشی در مساله رسیدن به یک تفاهم برد برد است. اگر در خلال این روند مذاکرات با سرعت بیشتری به نتیجه برسد و متعاقب آن تحریمها برداشته شود، ایران با حذف تحریم ها و بدون کمترین نگرانی بابت کارشکنی تحریم ها در امر صادرات نفت، صادرات نفت خود را به کشورهای متقاضی از سر بگیرد. در این صورت قطعاً صادرات نفت ایران افزایش می یابد، لذا در این سناریو شکی وجود ندارد.
سناریوی دوم باقی ماندن تحریم ها و عدم رفع تحریمها بخصوص در بخش صادرات نفت است. در صورت وقوع چنین سناریویی، طبیعتا روال فعلی یا وضعیتی که در دو سه سال گذشته شاهد آن بودیم ادادمه می یابد. به عبارت دیگر در شرایط تحریم صادرات نفت خام با دشواری هایی رو به رو می شود .
متاسفانه آمریکا با تهدید متقاضیان نفت خام ایران و اعمال جریمه های سنگین و محرومیت های اقتصادی و تجاری که به آنها تحمیل می کند زمینه را برای صادرات نفت خام ایران سخت کرده است.
از سوی دیگر این موضوع حائز اهمیت است که علی رغم تحریم های نفتی و عدم امکان صادرات راحت نفت خام به دنیا، دست مسوولین جمهوری اسلامی ایران دربخش صادرات فرآورده های نفتی باز تر است، از این منظر نگرانی کمتری وجود دارد.
به عبارت دیگر می توان گفت شاید تداوم تحریم نفت خام ایران فرصتی طلایی برای عبور هر چه سریع و قاطع تر از خام فروشی نفت باشد. جایگزینی فرآورده ها محصولات نفتی به جای نفت خام و میعانات ساده، علاوه بر ارز آوری بیشتر، منجر به رشد تولید و رشد اقتصاد کشور می شود.
دولتمردان باید به این موضوع مهم توجه کنند که دست آمریکا و کشورهای غربی برای تحریم جمهوری اسلامی ایران در صادرات محصولات فرآورده‌های نفتی کمتر از نفت خام است، چرا که اصولا صادرات نفت خام بیشتر از فرآورده ها و کالای نهایی ساخته شده دچار چالش می شود.
به عبارت دیگر می توان گفت سد صادرات مواد خام توسط آمریکا و کشورهای غربی راحت تر صورت می گیرد از این رو انتظار می رود مسوولین جمهوری اسلامی ایران براساس و بر طبق اسناد بالادستی و دستورات اقتصاد مقاومتی و توصیه های مکرر رهبر معظم انقلاب مبنی بر عبور از خام فروشی به این موضوع مهم توجه کنند که اقتصاد ایران با منابع فراوانی که دارد در امر تولید با عبور از خام فروشی باید به مرز توسعه و شکوفایی برسد.
در صورتی که این فرض به یقین تبدیل شود که خواسته های آمریکا در برجام از نظام جمهوری اسلامی ایران غیر عقلانی و غیر قابل اجراست و تحریم ها تداوم می یابد بهترین راهکار عبور از خام فروشی نفت و پایان دادن به دشواریهایی است که متاسفانه در طول چند سال گذشته به کرات بر کشور تحمیل شده است.
مسوولین امر باید به این موضوع دقت کنند حتی در صورت لغو کلیه تحریم ها و خام فروشی نفت و کسب درآمدهای ارزی، منابع مالی وارد شده به چنین اقتصادی، بسان یک مسکن موقت عمل میکنند، لذا نمی توان انتظار داشت اقتصاد ایران را به رشد واقعی و مثبت مورد نظر برسانند.
از این منظر امید می رود با دقت برای اتخاذ بهترین تصمیم برای اقتصاد کشور، هر چه سریع تر زمینه های عبور از خام فروشی نفت و تولید فرآورده های نفتی در دستور کار قرار داده شود چرا که تا زمانی که اقتصاد ایران برپایه فروش محصولات خام به ویژه نفت خام اداره شود قطعا کم و بیش با مشکلات متعدد اقتصادی دست و پنجه نرم خواهیم کرد.