در حالی خبرها حاکی از آغاز مذاکرات اوکراین و روسیه در مرز اوکراین و بلاروس است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به فرماندهان نظامی دستور داده تا نیروهای بازدارنده هسته ای ارتش در حال آماده باش ویژه قرار گیرند. از سوی دیگر مناقشات اوکراین در حالی پررنگ تر میشود که اتحادیه اروپا هم برای ارسال اسلحه به اوکراین اعلام آمادگی کرده و عنوان کرده مرزهای هواییش را به روی روسیه بسته است؛ برای بررسی بیشتر آینده مناقشه پیش روی اوکراین با امیرعلی ابوالفتح، کارشناس مسائل بین الملل گفتگویی داشتیم که در ادامه میخوانید.
*جناب ابوالفتح! با توجه به خط و نشان های اتحادیه اروپا برای روسیه و آنچه از مذاکرات آینده روسیه و اوکراین عنوان میشود؛ آینده مناقشه پیش روی اوکراین را چطور تحلیل میکنید؟
اختلافات غرب و روسیه پیشینه ای طولانی دارد و بحث امروز و دیروز نیست؛ این اختلافات حداقل طی ۳ دهه بوجود آمده که هیچکدام حل و فصل نشده لذا چشم انداز نزدیکی برای حل اختلافات وجود ندارد.
دو طرف بدلیل در اختیار داشتن سلاح اتمی نمی‌خواهند وارد جنگ نظامی شوند و بنابراین تکلیف این مناقشه را احتمالا جنگ نظامی مشخص نمیکند و جنگ اقتصادی که غرب علیه روسیه به راه انداخته این وسط باقی می‌ماند. لذا آینده این مناقشات به میزان تاب‌آوری روسیه در تحریم‌ها بستگی دارد. حالا این سوال مطرح است آیا روسیه میتواند دوام بیاورد یا فشارهای اقتصادی منجر به فروپاشی اقتصادی روسیه میشود؟ و یا این فشارها، منجر به شورش‌های اجتماعی و اعتراضات در روسیه میشود یا خیر؟ از این جهت من چشم انداز روشنی را برای حل و فصل اختلافات در آینده نزدیک نمیبینم.
روسیه، اوکراین را در اختیار دارد، حالا یا تمام اوکراین را تصرف می کند یا بخش‌هایی از آن را؛ در هر صورت مشخص نیست سرنوشت اوکراین به کجا می‌رسد! آیا تمامیت ارضی و موجودیتش حفظ میشود یا نمیشود را نمیدانم، اختلافات غرب و روسیه هم ادامه دارد مگر اینکه وضعیت به قدری بحرانی و خطرناک شود که به جنگ اتمی برسد و در آن نقطه طرفین برای نجات بشریت و کره زمین به مصالحه برسند. در غیر اینصورت جنگ اقتصادی حالا حالاها ادامه دارد تا زمانی که غرب اطمینان پیدا کند که اقتصاد روسیه به قدری تحت فشار است که مسکو در قبال اوکراین و ناتو تغییر رفتار می دهد.
*فکر میکنید موافقت اوکراین برای گفتگو و مذاکرات با روسیه حالا در مرز بلاروس به عنوان یکی از متحدان روسیه، چقدر در خاتمه این جنگ تاثیرگذار خواهد بود؟
ببینید در این ماجرا اوکراین یک بازیگر مستقل نیست از طرفی نمی‌خواهم بگویم که مقامات اوکراینی در این ماجرا وابسته هستند؛ اما نکته قابل تامل آنکه اوکراین در یک دعوای بزرگتر یعنی دعوای بین مسکو از یک طرف و واشنگتن-بروکسل از طرف دیگر گرفتار شده است. بنابراین توافق با زلنسکی و دولت اوکراین گره‌گشا نیست و در سطح بالاتر باید مشکلات حل شود.
از این جهت شاید این مذاکره و گفتگو بین روسیه و اوکراین تنها فرصتی باشد که این فضای جنگ اندکی به سمت آرامش نسبی برود تا به عنوان مثال روسها اقدامات نظامی انجام ندهند و یک حالت حفظ وضع موجود باقی بماند. و گرنه از دل مذاکراتی که گروه روسی و اوکراینی انجام میدهند اتفاقی نخواهد افتاد.
من معتقدم حتی اگر آقای زلنسکی هم مایل به توافق با روسها باشد و شروط روسها را بپذیرد که این احتمال بسیار بسیار ضعیف است باز هم این قائله ختم نمیشود مگر اینکه دعوای بزرگان به نتیجه برسد.
*اتحادیه اروپا برای ارسال سلاح به اوکراین اعلام آمادگی کرده و از طرفی با دخالت‌هایی که آمریکا و سایر کشورها انجام میدهند، برخی کارشناسان از ادامه مناقشات تعبیر به جنگ جهانی سوم می‌کنند آیا امکان این امر وجود دارد که از دل این مناقشات جنگ جهانی دیگری پیش بیاید؟
چنین امری منتفی است چنانچه اگر تا ۶ ماه یا یکسال پیش کمتر کسی می‌توانست چنین وضعیت و مناقشه ای در خصوص روسیه و اوکراین را تصور کند؛ اگر هم کسی آن را مطرح می‌کرد مورد توجه قرار نمی‌گرفت ولی اکنون این موضوع محتمل‌تر شده است.
آقای لاوروف امروز گفت که جنگ جهانی سوم جنگ اتمی است و آقای بایدن هم این را می‌داند و برای همین هم گفته است که جایگزین جهانی تحریم است. نمیدانم کار به آنجا بکشد یا نه ولی کمک‌های تسلیحاتی که به اوکراین میشود حتما به مقاومت اوکراین در برابر روسیه کمک می کند اما نمی تواند توازن نظامی را تغییر دهد. چرا که اوکراین تقریبا کنترل هوایی‌اش را از دست داده و اگر جنگ روی زمین طولانی شود ادوات نظامی‌اش را هم از دست می‌دهد و جایگزین کردنش دشوار است.
اروپا میتواند سلاح‌های سبک و ضد تانک در اختیار اوکراین قرار دهد یا نیروی انسانی را تامین کند ولی اینکه این کمک‌ها به گونه‌ای باشد که روسها را شکست داده و از خاک اوکراین بیرون کند و کریمه و دنتسک و مناطقی که جدیدا اشغال شده را از دست روسیه در بیاورد بعید است چون هنوز روسها با تمام قدرت وارد جنگ نشده‌اند و جنگ شهری شکل نگرفته و بعید است که ناتو و اتحادیه اروپا هم بخواهند وارد جنگ شوند چنانچه تک تک رهبران اروپایی هم گفته‌اند که ما نمی‌خواهیم وارد جنگ رو در رو با روسیه شویم و وقتی هم جنگ نظامی نباشد بیرون کردن ارتش یک کشور با استفاده از جنگ اقتصادی اگر غیرممکن نباشد زمان بر است. این گذشت زمان خیلی به نفع اوکراین نیست چرا که هم کشورش چندپاره و هم تلفات انسانی ایجاد میشود و هم تمام زیرساخت‌هایش از بین می‌رود. از این جهت کمک اروپایی‌ها روی زمین به گونه‌ای نیست که سرنوشت نبردها را روی زمین فعلا تغییر بدهد ولی اگر دو یا سه سال طول بکشد شاید روسها تصمیم بگیرند خودشان از اوکراین بیرون بیایند همانطور که خودشان تصمیم گرفتند که از افغانستان بیرون بیایند.