دستاورد «رادیونوکلئید سزیم-۱۳۷» امروز (یکشنبه) پنجم شهریور ماه با حضور محمد اسلامی معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان انرژی اتمی رونمایی شد.
سازمان انرژی اتمی ایران با توجه ویژه به منویات مقام معظم رهبری، سند تحول دولت مردمی، سند راهبردی صنعت هسته ای در افق ۱۴۲۰ و بویژه با هدف رفع نیازهای مردم و کشورمان، پروژه‌های کلان و راهبردی دانش‌بنیان و پیشران حوزه های مختلف صنعت هسته ای را با محوریت روحیه‌ی خودباوری، خوداتکایی و درون‌زایی در سطح ملی تعریف و عملیاتی کرده است.
در همین راستا دانشمندان و متخصصان هسته‌ای صنعت هسته‌ای کشور برای اولین بار موفق شدند هسته پرتوزای سزیم ۱۳۷ که دارای ارزش‌های اقتصادی، فناوری، دانش بنیانی و کاربردهای متعدد است را در مقیاس آزمایشگاهی به تولید برسانند و بخش مهمی از نیاز کشور به چشمه‌های صنعتی را رفع کنند.
این رادیونوکلئید که نیمه عمری برابر با ۳۰ سال دارد، به صورت طبیعی وجود ندارد و در اثر فعالیت‌های راکتور و عمدتاً در سوخت هسته‌ای مصرف شده و پسماندهای پرتوزا یافت می‌شود.
با توجه به نیاز کشور به تولید سزیم-۱۳۷ و دشوار بودن واردات این رادیونوکلئید، یک طرح تحقیقاتی برای دستیابی به دانش فنی جداسازی و تخلیص این ماده از محصولات شکافت اورانیوم در پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای آغاز گردید که با موفقیت در تیر ماه ۱۴۰۲ به پایان رسید.
با اجرای موفق این طرح تحقیقاتی نه تنها دانش فنی لازم برای جداسازی و تخلیص سزیم-۱۳۷ از محصولات شکافت اورانیوم برای نخستین بار در کشور بومی سازی شده است، بلکه واحد آزمایشگاهی احداث شده برای این منظور، می‌تواند برای دستیابی به دانشفنی جداسازی سایر هسته‌ای پرتوزا از محصولات شکافت که دارای کاربردهای خاص در پزشکی و صنعت هستند، مورد استفاده قرار گیرد.
هسته پرتوزای سزیم ۱۳۷ کاربردهای پزشکی و صنعتی متعددی داشته و در دستگاههای پرتوتابی، براکی تراپی، رادیوتراپی، چشمه‌های کالیبراسیون و انواع مختلف گیج های صنعتی استفاده می‌شود.
امروزه از سزیم -۱۳۷ در اکتیویته‌های بالا جهت پرتودهی فرآورده های خونی، مواد آرایشی، مواد غذایی و سایر محصولات استفاده میگردد. سزیم-137 جهت پرتودهی فرآوردههای خونی قبل از تزریق به بیمار جهت جلوگیری از بیماری پیوند علیه بیمار (GVHD) استفاده می‌شود. در حال حاضـر پیشـگیری از این عارضه با پرتودهی مستقیم با اشعه گامـا یـا ایکس بـه فرآوردههای خونی قبل از تزریق ممکن است.
همچنین در اکتیویته‌های کمتر، سزیم ۱۳۷ در گیج‌های صنعتی جهت اندازه گیری ضخامت، سطح، دانسیته و رطوبت استفاده می شود.
یکی دیگر از کاربردهای سزیم-۱۳۷ در چاه پیمایی جهت کسب اطلاعات لازم از خواص کلی سازند از جمله جنس سنگ، خواص پتروفیزیکی، ساختمان لایه های اطراف چاه و اطلاعات زمین شناختی طبقات زمین است.
در فاز نخست با توجه به پرتوزایی بسیار بالای برخی پاره‌ای شکافت و خطرات ناشی از آن، یک اتاقک سربی مناسب و واحد یکپارچه جداسازی سزیم-۱۳۷ طراحی و ساخته شد. سپس فرآیند انحلال هدف اورانیوم پرتودیده و جداسازی رادیوشیمیایی سزیم-۱۳۷ به صورت پیوسته درون اتاقک سربی انجام پذیرفت.
با طراحی، ساخت و راه اندازی واحد آزمایشگاهی جداسازی سزیم-۱۳۷ از محصولات شکافت، در نخستین گام بیست و چهار میلی کوری سزیم-۱۳۷ به فرم شیمیایی سزیم نیترات و با خلوص رادیونوکلئیدی ۹۹.۹ درصد (در حجم ۲۵۰ میلی لیتر) تولید شود.
این واحد آزمایشگاهی توانایی تولید حدود 2 کوری سزیم-137 در سال را از انحلال اهداف اورانیومی پرتو دیده دارد. این مقدار می تواند نیاز فعلی کشور به چشمه های صنعتی سزیم-۱۳۷ با اکتیویته ای از چند میکروکوری تا چند میلی کوری را رفع کند.
لازم به ذکر است با توجه به اکتیویته بالای چشمه های سزیم-۱۳۷ برای پرتودهی فرآورده های خونی (بالای ۱۵۰۰ کوری) در حال حاضر امکان تولید این چشمه ها در واحد آزمایشگاهی احداث شده وجود ندارد.
دانشمندان این مرز و بوم در حوزه های گوناگون صنعت هسته ای با تلاش شبانه روزی و اراده ای پولادین واژه ما می توانیم را معنی کرده اند و فرصت خدمت را به نمایش اقتدار علمی و فناوری کشورمان تبدیل می کنند. در این صنعت جمعه ها تعطیل نیست.
اسلامی همچنین از نمایشگاه «روایت خدمت» در محل نمایشگاه بین‌المللی تهران بازدید کرد.
این نمایشگاه به مناسبت هفته دولت از صبح روز چهارم شهریورماه در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران آغاز به کار کرد.
این نمایشگاه در راستای تشریح خدمات و دستاوردهای دو ساله دولت سیزدهم در این محل برپاست و سازمان انرژی اتمی ایران نیز به عنوان یکی از دستگاههای دولتی با برپایی غرفه‌ای آخرین دستاوردهای خود را در معرض دید تماشاگران قرار داده است.
سیدپژمان شیرمردی معاون سازمان انرژی اتمی و مدیرعامل شرکت توسعه کاربرد پرتوها که پیش از این از این نمایشگاه بازدید کرده بود، گفت: در این نمایشگاه دستاوردهای صنعت هسته‌ای در تمام ابعاد برای مردم معرفی شده است. بستری که امروز در محصولات صنعت هسته‌ای فراهم شده علاوه بر اینکه باعث ایجاد راحتی کار در سایر صنایع شده، موجب شده تا پژوهشگران ما برای تولید محصولات جدید در این عرصه وارد میدان شوند.