اصولگرایی- اصلاح طلبی و جامعه باز و بسته

امین جمشیدزاده

درست چند روز پیش بود که پخش یک برنامه از شبکه افق سیما و صحبت‌های خانم منصوره معصومی اصل عضو شورای مرکزی شریان و مهمان برنامه به ناگاه فضای جامعه را که آبستن مسأله فلسطین و جنگ اسرائیل و غزه بود به یکباره با یک شوک و تکانه غیرقابل وصف مواجه و روبه رو کرد و سپهر سیاسی و اجتماعی کالبد جامعه را با توجه به اتمسفر برگرفته از مصائب معیشتی و اقتصادی دچار یک چالش جدی ساخت و آن جمله مهم و ناهمگون مهمان برنامه که« مملکت مال ما حزب اللهی هاست. » به سرعت بر روی تلکس خروجی رسانه‌های کشور نشست و زبان به زبان می‌چرخد و حتی به گعده‌های شبانه اصولگرایان و اصلاح طلبان کشید و مباحث فراوان و انتقاد زیادی را برانگیخت؛ منصوره معصومی اصل در اینستاگرامش خود را دارای دکترای علوم قرآنی و مشاوره و قبل از ازدواج و مدیر مؤسسه بیت النور معرفی کرده است؛ در اردیبهشت۱۴۰۰، ویدیویی در صفحه اینستاگرام معصومی منتشر شد ویدیویی که در آن دختری کوچک، فائزه هاشمی؛ را به مناظره فراخوانده بود، این دختر اما فرزند منصوره معصومی بود.

پس از آن که فائزه هاشمی دعوت به مناظره را پذیرفت او گفت: « سلام فائزه خانم، من امروز در سایت‌ها دیدم شما پیشنهاد مناظره با من را قبول کردید و آماده مناظره با من شدید به قول خودتان شما کاندیدای ریاست جمهوری هستید و شما می‌توانید از مناظره با من سوء استفاده کنید و من این فرصت را به شما نمی‌دهم و البته شما قطعاً باید رد صلاحیت شوید؛ انشاءالله مناظره ما باشد برای بعد از انتخابات، آهان راستی فصل امتحاناتم است و باید امتحاناتم را خوب بدهم تا آدم خوبی باشم؛ تا در آینده عاقبت به شر نشوم. » در ویدیویی دیگر که چند هفته پیش در فضای مجازی تحت عنوان فعال اصولگرا از منصوره معصومی منتشر شد او خواستار افزایش« سواد سیاسی» جامعه شده و تأکید می‌کند که: « ایران تا ۸ تا۱۰ سال آینده بهشت روی زمین خواهد شد؛ تازه من ارفاق کردم. »

منصوری که حضوری فعال در فضای مجازی و صدا و سیما دارد در انتخابات مجلس یازدهم در۲ اسفند۹۸ نیز از کرج کاندیدا شد اما ناکام ماند؛ برخی تحلیلگران و ناظران بر این باورند آن چه معصومی بیان کرد واقعیت پنهان و سانسور نشده آن چه در ذهن جریان اصولگرا می‌گذرد است؛ احمد زید آبادی روزنامه‌نگار و فعال سیاسی در واکنش به ویدیوی منتشره از معصومی نوشته است« واقعیت را همین خانم در برنامه زنده صدا و سیما گفته است، مملکت مال حزب الهی هاست؛ من به سهم خودم از این خانم به دلیل بیان واقعیت تشکر می‌کنم، ما که این حرف‌ها را می‌زنیم، رو ترش می‌کنند که چرا سیاه نمایی و نشر اکاذیب می‌کنیم. »

داود حشمتی روزنامه‌نگار نیز نوشته است که اظهارات معصومی«‌مانیفست» تمامی جریان اصولگراست؛ فقط او جرأت کرده صریح و بدون خودسانسوری بر زبان آن را جاری کرده است. » ولی پاسخ قاطع را مهدی فضائلی عضو دفتر رهبری به ادعای کارشناس صدا و سیما درباره اینکه مملکت مال حزب اللهی هاست در شبکه اجتماعی ایکس داده که در پاسخ به برخی گزینش‌های سطحی و مغرضانه؛ رهبر انقلاب فرموده‌اند که: «این انقلاب یک انقلاب الهی است و پایه اصلی آن مردمند و این انقلاب متعلق به مردم است و هیچ کسی، هیچ قشری نمی‌تواند و نباید ادعای مالکیت این انقلاب را بکند، خود را مالک بداند، دیگران را مستأجر… صاحب این انقلاب مردمند. »

اما آن چه در این میان پس از هجمه انتقادات مغفول ماند و حلقه مفقوده این کلید واژه بود عرفان بود؛ مهمان برنامه می‌خواست به عرفان در پیکره جامعه نقب و گریز بزند که در دام ناموزون گاف بزرگ خویش افتاد و در واقع او می‌خواست ذهن جامعه معطوف به یک تغییر و دگردیسی در این راستا که پیشتر در دوسطر بالا ذکر آن رفت کرده باشد که در ادامه بحث جنجالی خود گفت که جامعه ایران در ده سال آینده به آن سطح‌ایده‌آل و آرمانی می‌رسد؛ گفتنی است که در سده نوزدهم، به ویژه در هگل و برگسون، به قسمی از عرفان تکاملی(evolutionary mysticism) بر می‌خوریم که تغییر را می‌ستاید و به این جهت به نظر می‌رسد با نفرت پارمنیدس و افلاطون از دگرگونی، در تضاد مستقیم قرار داشته باشد. اما امر واقع است که هر دو قسم عرفان در تکیه بر اهمیت دگرگونی مبالغه می‌کنند و این نشان می‌دهد که هر دو بر تجربه‌ای واحد بنا شده‌اند.

هر دو واکنش‌هایی هستند در برابر تجربه هراس‌انگیز دگرگونی اجتماعی؛ منتهی یکی به این‌امید است که تغییر متوقف شود و دیگری تغییر را امری واقعی و ذاتی و خوش یمن تلقی و قلمداد می‌کند و با حالتی هیستریک و بی‌گمان آمیخته به کشش و وازنش آن را می‌پذیرد و مهمان برنامه در واقع جامعه را به و پارسایی بیشتر و دینداری به روز فرا می‌خواند؛ ائوثوفرون که یکی از رساله‌های قدیمی است و معمولاً به کوششی از جانب سقراط برای تعریف پارسایی یا دینداری تعبیر می‌شود؛ سقراط می‌پرسد: «دینداری چیست و بی‌دینی کدام است؟ » او پاسخ می‌دهد: « دینداری همین کاری است که من می‌کنم! باید هر که را گناهش قتل نفس و امثالهم باشد تحت تعقیب قرار دهی خواه پدرت باشد و خواه مادرت، و اگر ندهی، بی‌دینی. » و ائوثوفرون می‌خواهد پدرش را تحت تعقیب قرار دهد چون او غلامی را کشته است؛ مطابق شواهدی که گروت آورده است، هر شهروند به موجب قانون آتیکا موظف بود در این گونه موارد درخواست تعقیب کند.

چپ گرایان و در واقع اصلاح طلبان در ایران غالبا به پایبندی خویش به اخلاق و امنیت‌ایمان دارند و این امر گرچه ربط زیادی به موضوع ندارد، ولی گاهی مطبوع‌تر و متواضعانه‌تر است تا حالت جزمی و حق به جانب بسیاری از اصولگرایان اخلاق مدار؛ که با سلسله برنامه‌ها و بحث‌های جزمی و دگم‌اندیشانه که در این برنامه‌ها از جهرمی، ابطحی و بعضی چهره‌های اصلاح طلب و دعوت آن‌ها به برنامه‌های صدا و سیما انتقاد فراوان شده بود جامعه را دعوت به نسخه خود‌اندیشانه و افراط‌گرایانه چنین‌اندیشه‌هایی باید کرد

اقتصاد ملی و خسارت‌های مکتب خودمالک‌پنداری