جنوب و شورای انتقالی در بازی رقابت ریاض و ابوظبی در امان نخواهد بود؛ اگر زمینه باختن قافیه قدرت توسط دولت مستعفی هادی، نتیجه توافقات پشت پرده ریاض و ابوظبی باشد، سرنوشت شورای انتقالی نیز در آینده نزدیک این‌گونه خواهد بود.
با اعلام خودمختاری شورای انتقالی جنوب، میدان بازی در جنوب یمن تغییر کرد؛ بااین‌حال تصمیم به اعلام خودمختاری از سوی تجزیه‌طلبان جنوبی دور از انتظار نبود، چراکه از همان ابتدای شکل‌گیری این شورا در سال ۲۰۱۷ تاکنون، هویت آن‌ها و مطالباتشان در تعارض سیاسی – برنامه‌ای – راهبردی با دولت مستعفی منصور هادی بوده است. اعلام خبر خودمختاری این شورا اگرچه به صدر اخبار رسانه‌ها در عرصه منطقه‌ای تبدیل‌شده و با واکنش‌های مثبت و منفی و تحلیل‌های مختلفی همراه شد، اما آنچه مغفول ماند، واکاوی زوایای اقدام به این امر (منتفعین و متضررین) بود که در این یادداشت تلاش می‌شود تا به آن پرداخته شود.
دولت مستعفی هادی؛ احساس خطر از شرایط پیش‌آمده
همان‌طور که در خبر‌ها آمده است؛ دولت مستعفی هادی اقدام شورای انتقالی به خودمختاری و اعلام وضعیت فوق العاده در جنوب را تمرد، کودتا و یاغی‌گری آن‌ها بر علیه خود دانسته و آن را به معنای خروج از توافق ریاض می‌داند. اما نکته مهم دراین‌باره یافتن چرایی تلاش دولت هادی برای کودتا خواندن این اقدام جنوبی‌های تجزیه‌طلب است، که در پاسخ به این چرایی باید به وضعیت دولت مستعفی هادی و موقعیتی که در آن قرار گرفته است، توجه کرد. درواقع دولت مستعفی با اذعان به اینکه توان رویارویی مستقیم با شورای انتقالی در جنوب را ندارد، از یکسو تلاش می‌کند با ابزار رسانه‌ای و مقید خواندن خود به مندرجات توافق ریاض و سوق دادن وجوهی از این اتفاقات به توافق ریاض و از سوی دیگر با نشان دادن عدم پایبندی آشکار شورای انتقالی به آن، کنترل اوضاع را به دست گیرد. ازاین‌رو دولت مستعفی با دستاویز توافق ریاض درصدد است تا توپ را به زمین ائتلاف بیندازد. به‌طوری‌که در وهله اول دولت هادی با تغییر میدان بازی تنش میان خود و شورای انتقالی، می‌خواهد عدم مسئولیت‌پذیری شورای انتقالی به تعهداتش نسبت به توافق ریاض که از ابتکارات سعودی برای پایان دادن به تنش‌ها در جنوب بود، را یادآور شود. دوم اینکه تلاش دارد به سمت هدف‌گذاری ورود بی‌چون و چرای ریاض و ابوظبی به موضوع رویداد اخیر در جنوب، پیش برود. به‌طوری‌که عمده توجهات در ذیل این راهبرد برای دولت مستعفی هادی در جهت محکومیت جنوبی‌ها و حقانیت دولت خویش در زمینه بازیابی جایگاهش است. واقعیت این است که تنگنای حیات و ممات دولت هادی منوط به موفقیت رایزنی‌های رسانه‌ای آن‌ها در اجرای اهداف دوگانه‌ای هست که در سطور بالا به آن‌ها اشاره شد. چراکه با وضعیت به وجود آمده موجود از بی‌سرزمین ماندن دولت روی کاغذ هادی، آن‌ها بازنده صرف بحران یمن محسوب می‌شوند که در آغاز مدعی اداره تمام یمن بودند.
شورای انتقالی جنوب و رؤیایی تحقق‌یافته
شورای انتقالی جنوب و مطالبات تجزیه خواهانه آن‌ها که صورتی بالقوه داشت، با اقدام مبنی بر خودمختاری، به مرحله‌ای از بالفعل شدن وارد شده است. در واقع از نگاه جنوبی‌ها، از همان ابتدای شکل‌گیری این شورا، دولت هادی یک دولت مستعجل در جنوب تعریف می‌شد. تلاش‌های مکرر برای به دست گرفتن امور و پیشی گرفتن از دولت مستعفی در کنترل اوضاع، نتیجه سیاست‌گذاری‌های پلکانی آن‌ها در طول زمان بود که در ماه‌های گذشته شکل عینی‌تری به خود گرفت. میل به داشتن ماهیت جداگانه و مستقل در یمن به‌عنوان یک سازمان و تشکیلات، شورای انتقالی را در تصمیم غلبه بر دولت هادی و بیرون راندن آن از جنوب مصمم‌تر کرد. ازاین‌رو با واردسازی ایراداتی، چون عدم صداقت دولت هادی در اجرای توافق ریاض، عدم هرگونه راه‌حل برای بهبود شرایط معیشتی جنوبی‌ها از سوی دولت هادی و آشفتگی‌های مدیریتی در عرصه اقدام و اجرای مطالبات جنوبی‌ها، شورای انتقالی را متهور به تصمیم مبنی بر اعلام خودمختاری کرد؛ چراکه با پمپاژ تخریب دولت هادی در جنوب از یکسو و توأم با آن، همراه سازی مردم با خود از سوی دیگر، زمینه را برای فعال مایشاء خواندن خود در جنوب مساعد دید. اگرچه شورای انتقالی از این طریق مسیر خود را از دولت مستعفی جدا کرد و اکنون جنوب را مایملک خود می‌داند، اما باید توجه داشت که در ذیل راهبرد یکه‌تازی جنوبی‌ها در جنوب یمن، علاوه بر مواردی، چون عدم استقلال عملکردی آن‌ها به سبب وابستگی به امارات، مانند دولت هادی که وابسته سعودی است، وجود مسیر صعب‌العبوری است که پیش روی آن‌ها است. چراکه دولت هادی به‌راحتی پا پس نخواهد کشید. ازاین‌رو به نظر می‌رسد اگر قرار بر این باشد که هادی و اعضای دولتش در این عرصه دستانشان خالی بماند، از هرگونه تلاشی چه در عرصه سیاسی – دیپلماتیک و چه نظامی – امنیتی برای برهم زدن معادلات جنوب به نفع خود دریغ نخواهند کرد و بازی خطرناک‌تری را در این عرصه کلید خواهند زد.
ائتلاف سعودی و مبادلات احتمالی در جنوب یمن
اقدام به خودمختاری شورای انتقالی در جنوب اگرچه از سوی ائتلاف سعودی محکوم شده است و خواهان بازگشت شورای انتقالی به موقعیت پیش از اعلام این تصمیم است، اما آنچه به نظر می‌رسد این است که ائتلاف سعودی دراین‌باره راهبرد برون‌رفتی ندارد. چراکه اولاً توافق ریاض به مبنایی برای محکومیت جنوب دراین‌باره تبدیل شده است؛ و دوم اینکه مداخلات ائتلاف در اتفاق مذکور از توافق ریاض و فراخواندن جنوب به تعهداتش دراین‌باره فراتر نرفته است؛ به عبارت بهتر اینکه تمام تلاش ائتلاف دراین‌باره به یادآوری توافق ریاض و بند‌های آن برای طرفین دعوا محدود شده است.
منظور از ائتلاف، ریاض و ابوظبی است؛ ازاین‌رو باید خاطرنشان کرد که کنش‌گری‌های ابوظبی دراین‌باره مشخص است؛ چون‌که ابوظبی از حامیان شورای انتقالی است و این شورا در حمایت تمام و کمال آن‌ها قرار دارد، پس انتظار برخورد سبعی و قهری با این اقدام شورای انتقالی که مطمئناً با اعلام قبلی آن‌ها به امارات انجام گرفته است، زیاد معقول به نظر نمی‌رسد. از سوی دیگر نیز نباید فراموش کرد که امارات از شرایط بوجود آمده در جنوب یمن خوشحال است؛ زیرا که این شرایط در راستای اهداف و منافع ابوظبی در یمن پیش خواهد رفت که موجب خواهد شد در جنگ قدرت با ریاض در جنوب یمن موقعیت برتر را از آن خود کند.
اما واکنش ریاض دراین‌باره برخلاف آنچه درباره ابوظبی گفته شد، نه‌تن‌ها باید قهری باشد، بلکه باید سریع و فوریت پذیر باشد؛ درواقع ریاض به‌واسطه حمایت‌هایش از دولت هادی، موقعیتش در جنوب یمن با تداوم شرایط موجود، متزلزل خواهد شد. پس آنچه دراین‌باره انتظار می‌رود و منطقی نیز محسوب می‌شود اقدامات واکنشی سنگین از سوی ریاض در حمایت از دولت هادی و محکومیت شورای انتقالی در راستای منافع خودش است. اما ورق جور دیگری رقم خورده است؛ به‌طوری‌که برخلاف آنچه انتظار می‌رفت، تاکنون شاهد واکنش‌های خفیف و رقیقی از سوی ریاض دراین‌باره بوده‌ایم و این بدان معنا است که در پشت ماجرای اعلام خودمختاری شورای انتقالی، احتمالاً بده و بستان‌های سیاسی برای تأمین منافع ریاض وجود دارد که ریاض را از هرگونه عمل و اقدام قهری بازداشته است. هرچند فرضیات دیگری از اینکه ریاض باخت در جنوب را پذیرفته است و نمی‌خواهد منافع ائتلاف و اتحاد با ابوظبی در یمن را قربانی اتفاقات کنونی کند و یا اینکه ریاض با ابوظبی مبادلاتی داشته است و به تقسیم قدرت با ابوظبی در جنوب و شرق یمن پرداخته است، وجود دارد، اما نباید تحلیل را از واقعیات در حال اتفاق در جنوب یمن دور کرد؛ پذیرش این موضوع که ریاض پذیرفته است از مناطقی، چون جنوب یمن دست بکشد تا حد زیادی کودکانه است؛ بنابراین ورای آنچه گفته شد باید تأکید کرد جنوب و شورای انتقالی در بازی رقابت ریاض و ابوظبی در امان نخواهد بود؛ اگر زمینه باختن قافیه قدرت توسط دولت مستعفی هادی، نتیجه توافقات پشت پرده ریاض و ابوظبی باشد، سرنوشت شورای انتقالی نیز در آینده نزدیک این‌گونه خواهد بود.