مرکز آمار ایران نرخ تورم نقطه به نقطه برای مهر ماه سال جاری را 41.4 درصد اعلام کرده است. نرخ تورمی که براساس داده های آماری طی دهه های اخیر عدد بی سابقه ای به شمار می آید.
این در حالی است که بر اساس هدفگذاری بانک مرکزی نرخ تورم در سال جاری باید رقمی بین20 تا 24 درصد باشد اما تحقق این هدفگذاری نه تنها در نرخ تورم هفتمین ماه سال دیده نمی شود بلکه روند نرخ تورم نقطه به نقطه نشان دهنده روند صعودی تورم است. تورمی که زندگی، معیشت و تولید را تحت تاثیرات نامطلوب خود قرار داده است.
سید کمیل طیبی اقتصادان و عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان در گفت و گویی با بصیرت به بررسی دلایل افزایش نرخ تورم نقطه به نقطه و راهکارهای کاهش آن پرداخته است.
آقای دکتر! نرخ تورم نقطه ای که ازسوی مرکز آماراعلام می شود دقیقا به چه معناست و نشان دهنده چه موضوعی است؟
اعلام نرخ تورم نقطه ای که مرکز آمار از آن تحت عنوان تورم نقطه به نقطه یاد کرده و رقم آن را ۴١.۴ درصد اعلام کرده است به این معناست که نرخ تورم مهر ماه امسال با مهر ماه سال گذشته مقایسه شده است.
در بررسی نرخ تورم، تغییرات قیمتی در طول سال اگر کمتر یا بیشتر شده باشد مورد بررسی قرار می گیرد، لذا با لحاظ کردن نوسانات قیمتی یک سال گذشته در موعد مشخص یک ماهه معلوم می شود افزایش نرخ تورم از سال گذشته تا کنون در زمان مشابه نشان دهنده کاهش قدرت خرید شهروندان نسبت به ماه مشابه یا دوره قبل در سال گذشته است. آنچه در این موضوع مهم است میانگین نرخ تورم و افزایش قیمت کالاها است که مهر ماه سال جاری به ۴١.۴ درصد رسیده است.
آماری که مرکز آمار از نرخ گرانی ارایه داده حاکی از آن است که تورم امسال نسبت به سال‌های قبل افزایش چشمگیری داشته است، بر فرض افزیش ١٠ تا ١۵ درصدی حقوق ها، می توان گفت براساس نرخ تورم اعلام شده قدرت خرید مردم در سال جاری نسبت به سال ٩٨چیزی در حدود ۴۰ درصد کاهش یافته است.
به هر حال در تورم سالانه از یک فصل تا فصل سال بعد کاهش شدیدی در سطح خرید مردم ایجاد شده است در حالی که تقریبا درآمد شهروندان ثابت بوده است، اما رشد قیمتها بی محابا افزایش یافته و این مساله نشان می‌دهد که درآمد واقعی یا همان قدرت خرید افراد کمتر از سال قبل شده است هر چند در ظاهر نسبت به سال قبل حقوق آنها افزایش یافته باشد. چرا که میانگین قیمت ها به طور مداوم دچار تغییرات شدید شده است. وجود تورم 41.4 درصدی بیان کننده تغییر و تحولات مطلوب در اقتصاد نیست.
به این دلیل که وقتی شاخص تورم را در یک سال با شاخص‌های دیگری مثل رشد اقتصادی و رشد سرمایه گذاری مورد مقایسه قرار می دهیم متوجه می شویم شاخص ها تا چه اندازه دچار به هم ریختگی شده است.
آیا راهکاری برای کاهش نرخ تورم در ماه‌های آینده وجود دارد. یعنی از طریق اقداماتی بتوان روند نرخ تورم را تعدیل کرد؟
خود تورم یا افزایش مداوم قیمتها تحت تاثیر عوامل مختلفی شکل می‌گیرد به این معنا که يک سری عوامل هستند که معمولاً شاخص‌های اقتصادی از جمله تورم یا رشد اقتصادی و رشد سرمایه‌گذاری را تحت تاثیر قرار می دهند که به این مولفه ها عوامل تعیین کننده شاخص ها می گوییم.
متأسفانه تورم در اقتصاد ایران مزمن شده است و تحت تأثیر عوامل ساختاری است، هر چند که بخش عمده تورم در کشور به واسطه مسائلی است که در واقع به دلیل رشد منفی اقتصادی در کشور رخ داده است.
برای حل مشکل تورم در اولین مرحله باید به دنبال رشد اقتصادی باشیم و تورم را تحت تأثیر رشد اقتصادی تغییر دهیم، بنابراین باید عوامل حقیقی یا بخش واقعی اقتصاد که همان تولید است ترمیم شده و مورد حمایت شدید دولت قرار بگیرد، اگر میزان کالای تولیدی با میزان نقدینگی و تقاضای شهروندان برابر شود و بین عرضه و تقاضا برابری و تعادل ایجاد شود قطعا تورم نیز از بین می رود. در غیر این صورت اگر بین عرضه کالا و تقاضا تعادلی وجود نداشته باشد و رشد نقدینگی و تقاضا بیشتر از تولید باشد همچنان با افزایش قیمتها رو به رو خواهیم بود.
بخش دیگری که در ایجاد و تداوم تورم موثر است بخش پولی است که به واسطه کاهش تولید، کسری بودجه دولت و نقدینگی غیر مولد ایجاد شده دست به دست هم داده اند و به عامل مهمی در ایجاد تورم تبدیل شده اند. مباحثی مثل نوسانات قیمت ارز نیز از جمله شاخص های پولی تاثیر گذار در تورم به شمار می‌رود، بنابراین سیاست های غیر همگون و نامناسب در کنترل تورم در بخش سیاست‌های تولیدی و سیاست‌های پولی و مالی در مساله تورم بسیار تاثیرگذارند.
در صورتی که اگر دولت و مسوولین مایل به کنترل تورم هستند باید روی مدیریت عوامل بلند مدت و رشد سرمایه‌گذاری تمرکز کنند تا رشد تولید اتفاق بیفتد و اشتغال به بهره‌وری برسد.
کنترل و اصلاح عوامل در کوتاه مدت تا چه اندازه می تواند بر نرخ تورم تاثیر گذار باشد؟
مساله کنترل رشد نقدینگی، افزایش رشد اقتصادی و گسترش تولید عواملی هستند که در بلندمدت می تواند مانع از افزایش تورم شود، بنابراین باید به این عوامل توجه و تکیه کنیم. ضمن اینکه در حال حاضر باید عوامل کوتاه‌مدت را بیشتر مورد مطالعه قرار دهیم چرا که این عوامل در شرایط می تواند بر کاهش التهاب و انتظارات بازار تاثیر گذار باشد چرا که این عوامل نیز در کنترل نرخ تورم بسیار تاثیر گذار است.
با اینکه هدفگذاری بانک مرکزی در ابتدای سال جاری برای کاهش نرخ تورم تا ٢٠ درصد بود اما شاهد این هستیم که نرخ تورم مهر ماه امسال ۴١.۴ درصد اعلام شده است که عملا با نرخ تورم ٢٠ درصدی پیش بینی شده فاصله معناداری دارد.
یکی از موضوعاتی که باید در کوتاه مدت کنترل شود مساله انتظارات تورمی است چرا که به واسطه انتظارات تورمی که در کشور وجود دارد، تصور همه شهروندان و بنگاه های اقتصادی این است که قیمت ها در آینده نیز همچنان صعودی خواهد بود. این تفکر برای اقتصاد مضر است، چرا که در شرایط تورمی تقاضا برای کالا و ثبت دارایی ها افزایش می یابد.
یعنی انتظارات تورمی نیز در این موضوع تاثیر گذار است؟
در شرایط تورمی به دلیل نگرانی از کمبود در آینده تقاضای آینده به زمان حال منتقل می شود. یعنی شما کالایی را که در آینده به آن نیاز خواهید داشت امروز خریداری می کنید در حالی که امروز به آن نیاز ندارید. مجموعه این مسائل منجر به افزایش تورم می‌شود. بی شک لازم است مسوولین با سیاست‌های کلان به دنبال حفظ آرامش جامعه و دوری از التهابات اقتصاد باشند همه این راهکار ها کوتاه مدت و بلند مدت است که اگر هر کدام به جای خود درست اجرا شوند منجر به کنترل تورم خواهد شد.