حسین عبدالهی‌فر
همه ساله چند میلیون نفر از مردم شریف کشورمان راهی جبهه‌های نور می‌شوند تا در پرتو نور شهدا دل‌های خود را نورانی کنند. راهیان این سفر نوربخش امسال به دلیل تحمیل جنگ ترکیبی دشمن و اغتشاشات ۱۲۰ روزه، با شور و شعور بیشتری به استقبال این رویداد مهم فرهنگی می‌روند.
حضور خیل عظیمی از مردم به‌ویژه جوانان کشورمان در این سفر معنوی، فرصت بسیار مناسبی جهت تحقق فریضه جهاد تبیین و روشنگری پیرامون شبهات بسیاری است که دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی به گسترش و انتشار آن اقدام می‌کنند.
پرواضح است که بهره‌برداری از این فرصت نیازمند برنامه‌ریزی و فراهم‌سازی الزاماتی است که از جمله آنها ارتقای دانش و آگاهی راویان دفاع مقدس بر مسائل روز و شبهه‌افکنی رسانه‌های وابسته به استکبار جهانی است.
تطبیق ماهیت و شرایط دفاع مقدس با ویژگی‌ها و پیچیدگی‌های جنگ ترکیبی می‌تواند بخشی از نقاط اشتراک و افتراق این دو جنگ را روشن و جوانان این مرز و بوم را با جنگ‌های امروزین آشنا سازد. برخی از نکات مهم در مشابهت‌سازی دفاع مقدس با جنگ ترکیبی عبارتند از:
اگر چه در دفاع مقدس هم دشمنان اسلام و انقلاب اسلامی همه ظرفیت‌های خود را برای رسیدن به اهداف شوم به کار گرفتند، اما در جنگ ترکیبی انواع زیادی از مؤلفه‌های قدرت به شکل توأمان و هماهنگ شامل جنگ‌های شناختی، رسانه ای، سایبری، اقتصادی، نیابتی، اطلاعاتی، سیاسی، حقوقی و انقلاب رنگی به کار گرفته شد.
در دفاع مقدس اساس حمله صدام را جنگ سخت و نبرد‌های فیزیکی به خود اختصاص می‌داد، اما در جنگ ترکیبی محور اصلی کار دشمن بر نارضایتی مردم، جنگ رسانه ای، جنگ شناختی و انقلاب رنگی استوار بود. چنانکه «اندره کوربیکو» هشت سال پیش در کتابی تحت عنوان «جنگ ترکیبی و رویکرد انعطاف پذیر به تغییر رژیم» پیرامون جنگ ترکیبی امریکا علیه ایران به علت رویکرد امریکا به توافق برجام اشاره کرده و می‌نویسد: واشنگتن می‌خواهد با این اقدام مردم ایران را ابتدا امیدوار و سپس با پاره کردن برجام کاملاً نومید سازد تا از نارضایتی عمومی برای جنگ ترکیبی بهره گیرد.
در دفاع مقدس منافقین در کنار بعثی‌ها قرار گرفته و حتی پس از اعلام آتش بس به کشورمان حمله کردند؛ اما در جنگ ترکیبی اخیر تمامی گروهک‌های تجزیه‌طلب از جندالشیطان تا کومله و دموکرات، پاک و پژاک، گاماج و فرشگرد و... به نقش آفرینی پرداختند.
در دفاع مقدس دشمنان ملت ایران به دنبال جداسازی خوزستان از خاک کشورمان بودند، اما هدف اصلی غرب از تحمیل جنگ ترکیبی اخیر، تجزیه ایران به اجزای متعددی بود تا بتوانند قومیت‌های ایرانی را در برابر یکدیگر قرار دهند.
در دفاع مقدس دشمن از عملیات روانی بهره می‌گرفت، اما در جنگ ترکیبی تمرکز اصلی دشمن بر جنگ شناختی قرار داشت. چنانکه ظرف چند روز اول اغتشاشات، تعداد توئیت‌های منتشره را بیش از ۴۰۰ میلیون و تعداد پیام‌های منتشره در شبکه‌های اجتماعی فارسی زبان را بیش از ۵۰۰ میلیون ذکر کرده‌اند. تعداد مقالات منتشره در کشورهای غربی نیز رکورد بی سابقه‌ای بر جای گذاشت. چنانکه ظرف یک هفته در ایالات متحده ۱۵۰۴ مقاله، در انگلستان طی ۹ روز ۷۲۰ مقاله، در آلمان ۸۳۰ مقاله، در فرانسه ۶۵۵ مقاله، در اسپانیا ۲۹۷ مقاله، در ایتالیا ۴۹۷ مقاله و در هلند ۱۳۴ مقاله با موضوع مهسا امینی منتشر گردید.
در دفاع مقدس، ملت ایران تاوان استقلال خود را پرداخت، در جنگ ترکیبی هدف دشمنان ملت ایران گرفتن انتقام از پیشرفت‌های شگفت‌آفرین در زمینه‌های مختلف و به تعبیر رهبر معظم انقلاب اسلامی زدن نقاط قوت کشور بود.
در دفاع مقدس، سربازان و نیرو‌های اسلام در برابرگلوله‌های مستقیم تانک و توپ دشمن قرار گرفتند تا از مرز‌های جغرافیایی و اندیشه کشور دفاع کنند، در جنگ ترکیبی اخیر هم مدافعان امنیت برای دفاع از مردم و ولایت، مظلومانه در مقابل فریب خوردگان قرار دادند تا شاید برخی از آنان را بیدار کنند.
در جنگ تحمیلی هم عده‌ای از گروهک‌های سیاسی و جریان‌های انحرافی به کمک دشمن رفته و برای یأس آفرینی اردوگاه حق تلاش می‌کردند، اما این تعداد در جنگ ترکیبی بسیار افزایش یافته و متأسفانه بخشی از فعالان مدنی، فرهنگی، سلبریتی‌های هنری و ورزشی، برخی از فرق مذهبی وابسته به شیعه انگلیسی و بهایی‌های صهیونیست و وهابی‌های سعودی به نقش آفرینی پرداختند.
چرایی نگاه ملی و افق فراملی برای مشهدالرضا (ع)
مهدی حسن‌زاده
با رسیدن به روزهای پایانی سال 1401 روزنامه خراسان در چند گزارش به بازخوانی مهم ترین چالش ها و مسائل استان خراسان رضوی و مشهد مقدس پرداخته و سعی دارد راهکارهایی را برای برون رفت بزرگ ترین کلان شهر مذهبی جهان از این چالش ها و مسائل پیشنهاد دهد. نخستین گزارش خراسان، امروز با عنوان «پایتخت معنوی ایران نیازمند نگاه و قوانین ملی» تیتر یک روزنامه شده است که پیشنهاد می کنیم این گزارش را ملاحظه فرمایید. با این حال در تکمیل آن چه در این گزارش می خوانید، توجه به چند نکته ضروری است. تردیدی نیست که مشهد الرضا به لحاظ تاریخی و هویتی نقش کلیدی و ویژه ای را در ایران ایفا می کند. در کشوری که قریب به اتفاق جمعیت آن مسلمان است و بخش اعظم مسلمانان را شیعیان تشکیل می دهند، مشهد الرضا نقش کانونی دارد چرا که اساسا توسعه این شهر بر مدار روضه منوره رضوی شکل گرفته و موجب شده است تا به تدریج در طول تاریخ با افزوده شدن روستاهای کوچک به این منطقه، به دومین شهر بزرگ کشور تبدیل شود.
همین مسئله مشهد را به کانون توجه همه ایرانیان و بیش از 300 میلیون شیعه سراسر جهان تبدیل کرده است. از سوی دیگر جایگاه ویژه مشهد به عنوان مرکز خراسان رضوی در همسایگی افغانستان و ترکمنستان و ظرفیت های مهم این منطقه در رونق ترانزیت و نقش آفرینی در راهگذرهای جهانی از جمله محور سرخس - چابهار در راهگذر شمال - جنوب و نقش مشهد در راهگذر ایرانی مرتبط با طرح کمربند راه چین ایجاب می کند، نگاهی ویژه به توسعه زیرساخت های مشهد و استان خراسان رضوی شود. این در حالی است که طی دهه های مختلف، ملاک های جمعیتی تعیین و تخصیص بودجه صرفا به جمعیت ساکن مشهد توجه داشته و این واقعیت که جمعیت مشهد علاوه بر 3 میلیون و 620 هزار نفر جمعیت ساکن در شهرستان مشهد (برآورد مرکز آمار از جمعیت سال 1400 مشهد) شامل حدود یک میلیون نفر جمعیت سیال اضافه (شامل زائران و مهاجران خارجی) نیز هست و به این ترتیب تعیین و اختصاص بودجه نه صرفا براساس جمعیت ساکن که باید با اضافه شدن یک میلیون جمعیت سیال صورت گیرد.
این در حالی است که سهم استان خراسان رضوی با وجود دارا بودن بیش از 8 درصد جمعیت کشور از اعتبارات بودجه ای صرفا بین 5 تا 6 درصد بوده و این مسئله موجب عقب ماندگی های بزرگی شده است که یک مورد آن جمعیت حاشیه نشین 1.5 میلیون نفری است که مشهد را به پایتخت حاشیه نشینی کشور تبدیل کرده است. واقعیت این است که همه شهرها و استان های کشور ظرفیت های خاص و مزیت های متفاوتی را برای توسعه دارند اما مزیت های مشهد الرضا و به تبع آن خراسان رضوی برای توسعه، نیازمند نگاهی ملی در زمینه تصویب قوانین و تعیین اعتبارات بانکی و بودجه ای و از آن مهم تر افقی فراملی است که نقش ویژه مشهد را در چند محور مهم ببیند:
1 - ظرفیت پذیرش بیش از 300 میلیون زائر شیعه از ایران و جهان
2 – مهم ترین قطب گردشگری داخلی با حضور سالانه حدود 40 میلیون زائر داخلی
3 - فعال شدن شبکه ای از فعالیت های اقتصادی مرتبط با گردشگری مذهبی از جمله گردشگری سلامت، تولید محصولات فرهنگی و هنری متناسب با هویت مشهد الرضا و فعال شدن هر چه بیشتر صنعت سوغات
4 - تعیین نقش محوری برای مشهد در تعاملات بین المللی از دیپلماسی رسمی مرتبط با کشورهای اسلامی و شیعه تا کشورهای همسایه در شرق و شمال شرق
5 - تعیین نقش محوری برای مشهد و استان خراسان رضوی در ترانزیت و نقش آفرینی در راهگذرهای منطقه ای و بین المللی تعیین این نقش ها مستلزم تقویت زیرساخت های مشهد و خراسان رضوی از جمله حمل و نقل و ارتباطات است. این در حالی است که طی دهه های اخیر توسعه زیرساخت های ریلی و جاده ای این منطقه سرعتی در حد نزدیک به صفر داشته است. همچنین چالش های مهم منابع طبیعی و محیط زیستی از بحران آب و فرونشست دشت مشهد تا معضل کشف رود و ریزگردهای قره قوم، همگی موانعی است که جلوی پذیرش و ایفای این نقش ها را می گیرد. برای گذر از این موانع، اولین گام، اصلاح نگاه غلطی است که مشهد را از دریچه منافع ملی و ظرفیت های بین المللی آن نمی بیند. در گام نخست باید این نگاه اصلاح شود تا پس از آن به سراغ حل مسائل پیچیده و ریشه دار این خطه برویم.
اینستکس ، بازیچه‌ای که به بازی‌گرفته نشد
مسعود اکبری
سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان در بیانیه‌ای مشترک، از انحلال سازوکار مالی «اینستکس» (Instrument in Support of Trade Exchanges) خبر دادند. سازوکار مالی موسوم به اینستکس در حقیقت جایگزین اروپایی برجام بود. شاید در چند سال اخیر خبر خاصی درباره این سازوکار مالی منتشر نشده بود اما در حد فاصل زمستان 1397 و پاییز 1398، این کلیدواژه در صدر اخبار قرار داشت و رسانه‌های زنجیره‌ای و برخی مقامات دولت قبل با آب و تاب از آن نام برده و به تعریف و تمجید از این کانال مالی می‌پرداختند.
«اینستکس نشان داد اروپا می‌تواند مستقل عمل کند(روحانی؛14 بهمن 97)»، «اینستکس ارزشی استراتژیک دارد(ظریف؛ 10 تیر 98)»، «اینستکس به‌عنوان یک سازوکار تجاری برای حفظ روابط اقتصادی با ایران... فی نفسه ارزشمند است (عراقچی؛9 آذر 98)»، «اينستكس حكم دلار كاغذي را دارد و بيشتر از ايران، در جوامع بين‌المللي تاثيرگذار است و فعال شدن آن مي‌تواند ايران‌هراسي كه در دنيا به‌وجود آمده و باعث شده كمتر شركتي ريسك معامله با ايران را قبول كند، تعديل کند (روزنامه اعتماد)» «اینستکس کلید خورد؛ باید به اینستکس فرصت داد؛ ساز‌و‌کاری که اثر سیاسی آن برای گذر از دام افراطیون مهم‌تر از گشایش‌های اقتصادی آن است. (روزنامه شرق)»، «استقبال بخش خصوصی از اینستکس(روزنامه ایران)»، «فرصت‌های اینستکس(روزنامه اعتماد)» و... تنها بخشی از این اظهارات و تحلیل‌ها است.
نکته قابل توجه اینجاست که در همان مقطع منتقدان دولت با استناد به دلایل فنی و کارشناسی تأکید داشتند که این سازوکار مالی، منفعتی برای ایران نداشته و قابل دفاع نیست.
پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در اردیبهشت 1397، اروپایی‌ها وعده دادند که حداکثر تا ۱۰ خرداد همان سال بسته پیشنهادی خود مبنی بر تضمین اجرای تعهدات برجامی را ارائه دهند. بر همین اساس اروپا می‌بایست پس از خروج آمریکا از توافق، یک قطعنامه در واکنش به نقض قطعنامه ۲۲۳۱ توسط آمریکا صادر می‌کرد، با تحریم‌های آمریکا مقابله می‌کرد، روابط بانکی برای تجارت با ایران را تضمین می‌کرد و درباره خرید نفت از ایران تعهد می‌داد و همچنین از مطرح کردن موضوع موشکی و منطقه‌ای امتناع می‌کرد.
اما هیچ‌کدام از موارد فوق رخ نداد و در نهایت اروپا وعده داد که یک کانال مالی- که حتی یک دهم تعهدات برجامی نیز نبود- را راه‌اندازی خواهد کرد. روزها و هفته‌ها و ماه‌ها سپری شد و تعهدات برجامی اروپا که- به‌دلیل گستاخی طرف اروپایی و انفعال دستگاه دیپلماسی دولت قبل- به کانال مالی تقلیل داده شده بود، در دو مرحله به «اس‌پی‌وی» (مبادله نفت در مقابل کالا) و سپس «اینستکس» (مبادله پول نفت دیگر کشورها با غذا و دارو) رسید! براساس آنچه در اینستکس آمده بود ایران باید ارز حاصل از فروش نفت را به بانک‌های اروپایی منتقل می‌کرد. در مقابل از کشورهای اروپایی- و نه هیچ جای دیگر- کالا خریداری می‌کرد، آن هم نه هر کالایی، بلکه فقط اقلام دارویی و غذایی. در همان مقطع بانک‌های اروپایی به صراحت تأکید کردند که تصمیم آمریکا درباره تحریم روابط تجاری با ایران را محترم می‌شمارند و حاضر به نادیده گرفتن آن نیستند!
اما انحلال اینستکس توسط اروپا، جدید‌ترین مصداق نگاه حکیمانه و دوراندیشانه و عمیق رهبر معظم انقلاب به حوزه‌های مختلف و از جمله حوزه سیاست خارجی است. رهبر حکیم انقلاب- 1 فروردین 1398- در اجتماع زائران حرم مطهر رضوی فرمودند: «در قضیه برجام، وظیفه اروپایی‌ها چه بود؟ خب یک قرارداد هفت‌جانبه‌ای بسته شده بود- شش کشور و ایران این طرف؛ هفت کشور- یک‌طرف که آمریکا است خارج شد؛ وظیفه طرف‌های دیگر چه بود؟ وظیفه اروپایی‌ها این بود که می‌ایستادند در مقابل آمریکا، می‌گفتند ما به تعهد خودمان پایبندیم؛ تعهد آنها این بود که تحریم‌ها به‌طور کلّی برداشته بشود؛ باید محکم می‌ایستادند، اما با بهانه‌های مختلف نَایستادند. علاوه‌بر اینکه در مقابل آمریکا نَایستادند، خودشان هم در عین اینکه مدام به ما تأکید کردند و می‌کنند که «مبادا از برجام خارج بشوید»، عملاً از برجام خارج شده‌اند؛ یعنی حتی تحریم‌های جدیدی را علیه ایران به وجود آورده‌اند.»
ایشان در ادامه تصریح کردند: «این رفتار اروپایی‌ها است؛ از اینها می‌شود توقع داشت؟ این کانال مالی‌ای هم که اخیراً مدام گفته می‌شود یک کانال مالی درست کرده‌اند، این به شوخی شبیه‌تر است؛ البته شوخی تلخی است. این هیچ معنی‌ای ندارد؛ آن چیزی که وظیفه آنها است با آنچه آنها دارند مطرح می‌کنند زمین تا آسمان فرق می‌کند. در آخرین مسئله بین‌المللی ما، باز اروپایی‌ها مثل گذشته از پشت خنجر زدند، به ما خیانت کردند. از اینها توقع نمی‌شود داشت؛ هیچ توقعی نمی‌شود داشت.»
رهبر معظم انقلاب همچنین 10 مرداد 99 در بخشی از بیانات به مناسبت عید سعید قربان فرمودند: «اروپایی‌ها هیچ کاری برای مقابله با تحریم‌های آمریکا نکردند و آنچه که به نام اینستکس نیز مطرح کردند، بازیچه‌ای بود که محقق نشد.»
بله، اینستکس بازیچه‌ای بود که محقق نشد. دقیقا مشابه ماجرای توافق سعدآباد در حدفاصل سال‌های 82 تا 84 در دولت اصلاحات. عهدشکنی و گستاخی تروئیکای اروپایی موجب شد تا هیچ دستاوردی از توافق سعدآباد عاید مردم کشورمان نشود. تروئیکای اروپا در موضوع برجام نیز دقیقاً مشابه سعدآباد عمل کرد. تنها در یک نمونه، «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه سابق- مهر ۹۶(دو سال پس از امضای برجام)- گفت: «حتی نمی‌توانیم یک حساب بانکی در انگلیس باز کنیم».
تروئیکای اروپا با انحلال سازوکار بی‌فایده اینستکس، ضمن اثبات پادویی برای آمریکا، بار دیگر ثابت کرد که به هیچ عنوان قابل اعتماد نیست. حالا سؤال این است که اقدامی همچون انحلال سازوکار مالی اینستکس توسط اروپا، آن هم چندین سال پس از اثبات بی‌خاصیت بودن آن، چه دستاوردی برای طرف اروپایی دارد؟
پاسخ را باید در خباثت طرف غربی جست‌وجو کرد. این قبیل اقدامات بیشتر با هدف تأثیرگذاری روانی بر بازار ارز در ایران انجام می‌شود. شوک‌های کوچک و مستمر با هدف افزایش قیمت دلار و التهاب بازار در طولانی‌مدت در ایران. طرف اروپایی براساس این عملیات روانی، یکروز با اعلام بسته تحریمی جدید و روز دیگر با صدور هشدار به اتباع خود برای لغو سفر به ایران، یکروز با احضار سفیر و اخراج دیپلمات‌های ایران و روز دیگر با شایعه‌پراکنی درباره احتمال صدور قطعنامه ضدایرانی در شورای حکام، برای اجرای این عملیات روانی خوراک تهیه می‌کند.
از سوی دیگر تروئیکای اروپا همیشه در تقلا است تا به ایران ضربه بزند، یک روز در پوشش توافق و روز دیگر در قالب جنگ ترکیبی. در ماه‌های گذشته بعضی از دولت‌های خبیث اروپایی با همه امکانات به میدان آمدند و با استفاده از دستگاه‌های اطلاعاتی، رسانه‌ای و ظرفیت فضای مجازی، دست و پا زدند تا به ملت ایران ضربه بزنند.
همان‌طور که اشاره شد، اقداماتی از قبیل انحلال کانال بی‌خاصیت اینستکس، با هدف تأثیرگذاری روانی بر بازار ارز در ایران انجام می‌شود. با این‌حال خوشبختانه تلاش مجدانه دولت در حوزه سیاست داخلی و همچنین رویکرد فعال، پویا و مقتدرانه در سیاست خارجی، دشمن را در جنگ ترکیبی علیه مردم ایران ناکام گذاشته است. نشان به آن نشان که با فاصله‌ای کوتاه پس از اعلام خبر انحلال اینستکس و ادعای طرف اروپایی در مقصرنمایی ایران در انحلال این سازوکار، خبر توافق ایران و عربستان در پکن، در صدر اخبار قرار گرفته و معادلات آمریکا و اسرائیل و تروئیکای اروپا در عملیات روانی ذیل جنگ ترکیبی را به هم می‌ریزد.
اروپایی‌ها به جای این شامورتی‌بازی‌ها و شعبده‌بازی‌های سخیف با هدف التهاب در بازارهای ایران، بهتر است چشمان خود را بر حقیقت باز کرده و انزوای آمریکا و اسرائیل را در نظم جدید جهان ببینند. در حال حاضر حتی عربستان سعودی نیز متوجه شده که آمریکا در نظم جدید جهانی جایگاهی ندارد.
در کنار افول روزافزون آمریکا، این روزها رژیم صهیونیستی نیز وضعیت بغرنج و اسفناکی دارد. در حال حاضر فقط یک رژیم سیاسی در دنیا است که مقامات آن به قریب‌الوقوع بودن فروپاشی‌اش شهادت می‌دهند و آن، رژیم موقت اسرائیل است.
بنابر مستندات متعدد، در شرایط فعلی، ایران در منطقه غرب آسیا ابتکار عمل را در دست دارد. کارشناسان معتقدند که از سرگیری روابط ایران و عربستان یکی از پیشران‌های گسترش و تقویت گروه بریکس و پیمان شانگهای و در نهایت تضعیف پترودلار خواهد بود. گاردین در گزارشی نوشته است: «توافق ایران و عربستان نشانگر عزم ریاض برای سیاست خارجی مستقل از غرب است.»
پیش از این، «نیکلا سارکوزی» رئيس‌جمهور اسبق فرانسه گفته بود: «محوریت جهان در حال گذار از غرب دیروز به شرق امروز یعنی آسیا است. ما در گذشته بر جهان تسلط داشتیم، اما در حال حاضر به هیچ وجه مسلط نیستیم.» «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در اظهارنظری مشابه گفته بود: «تحلیلگران مدت‌هاست درباره پایان سیستم تحت رهبری آمریکا و ورود به عصر آسیا صحبت می‌کنند. این اکنون در مقابل چشمان ما اتفاق می‌افتد... ما در دنیایی بدون رهبری زندگی می‌کنیم که در آن آسیا به‌طور فزاینده از نظر اقتصادی، امنیتی و فن‌آوری اهمیت پیدا خواهد کرد.» همان‌طور که مقامات و رسانه‌های غربی اذعان کرده‌اند، نظم جدید جهانی به‌سرعت در حال شکل‌گیری است و نقش ایران در این نظم جدید، غیرقابل انکار است. دیگر تاریخ انقضای شامورتی بازی تحت عنوان «ایجاد اینستکس» و «انحلال اینستکس» گذشته است.