فريدريش ايبرت

اندیشکده «فریدریش ایبرت» (FES) Friedrich Ebert Foundation یکی از مهم‌ترین نهاد‌های فکری و پژوهشی کشور آلمان است و در نظام حکمرانی این کشور نقش چشمگیری ایفا می‌کند. این اندیشکده به منزله بازوی پژوهشی و اجتماعی حزب سوسیال‌دموکرات آلمان (SPD) در سال ۱۹۲۵ میلادی و به عنوان میراث سیاسی «فریدریش ایبرت» نخستین رئیس‌جمهور «جمهوری وایمار» تأسیس شد و هدف خود را ترویج دموکراسی، ارتقای آموزش سیاسی و حمایت از استعداد‌های برتر جوان قرار داد. هرچند این اندیشکده از لحاظ سازمانی و مالی وابسته به حزب سوسیال‌دموکرات نیست، اما در راستای اهداف ایدئولوژیک این حزب عمل می‌کند.

با نگاهی به تاریخچه این اندیشکده، می‌توان مشاهده کرد که این نهاد از همان ابتدا به دنبال حمایت از حقوق طبقه کارگر و جلوگیری از تبعیض در آموزش بود. افزون بر این، در وضعیت سخت سیاسی و اقتصادی پس از جنگ جهانی اول به ویژه در دوره جمهوری وایمار، با تمرکز بر آموزش طبقات محروم، تلاش کرد نیرو‌های مستعد و آگاه اجتماعی را برای فعالیت در عرصه سیاست و اجتماع آلمان آماده کند. این نهاد در زمان حکومت نازی‌ها، که فعالیت‌های احزاب مخالف ممنوع بود، منحل شد و پس از پایان جنگ جهانی دوم و در چارچوب ارزش‌های دموکراتیک و اصول سوسیالیستی احیا شد. در دوران پس از جنگ جهانی دوم، این اندیشکده به طور فعال با ترویج دموکراسی، به جنبش‌های آزادی‌خواه در نقاط گوناگون جهان، به ویژه در کشور‌های تحت دیکتاتوری کمک کرد و نقشی کلیدی در تحکیم جریان‌های دموکراتیک و ضد استبدادی در کشورهایی، چون پرتغال، اسپانیا و یونان داشت.

این اندیشکده در دهه‌های اخیر، به تدریج به جایگاه یک نهاد بین‌المللی پژوهشی و آموزشی دست یافته و با داشتن دفاتر و پروژه‌هایی در بیش از ۱۰۰ کشور جهان، تأثیرات خود را بر سیاست‌های داخلی و خارجی کشور‌های میزبان و به ویژه در توسعه اقتصادی و ترویج فرهنگ سیاسی به وضوح به نمایش گذاشته است. به دلیل وابستگی فکری و تاریخی FES به حزب سوسیال‌دموکرات، این اندیشکده همواره در برنامه‌های خود بر ارزش‌های چپ میانه و اصول سوسیالیستی، همچون عدالت اجتماعی، حقوق بشر و توسعه پایدار تأکید کرده است.

یکی از نکات برجسته درباره این اندیشکده، نحوه تأمین مالی این نهاد است که عمدتاً از طریق بودجه‌های دولتی و منابع مالی ایالت‌های آلمان تأمین می‌شود. این موضوع همواره بحث‌هایی درباره استقلال اندیشکده و تأثیرات احتمالی دولت بر پژوهش‌های آن را به همراه داشته است. حمایت دولتی از اندیشکده‌ها در آلمان به ویژه در راستای اهداف توسعه دموکراسی و آموزش سیاسی امری پذیرفته شده است و این امر به این اندیشکده اجازه می‌دهد تا پروژه‌های گسترده‌ای را در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با تمرکز بر تربیت نسل جدید رهبران سیاسی به اجرا بگذارد. با این حال، این حمایت‌های مالی انتقاد برخی ناظران و دیگر اندیشکده‌های رقیب را به دنبال داشته است که معتقدند وابستگی مالی به بودجه دولت ممکن است استقلال این اندیشکده را در مواقع حساس تحت تأثیر قرار دهد.

در سال‌های اخیر، فعالیت‌های بین‌المللی این اندیشکده در کشور‌های گوناگون با چالش‌هایی مواجه شده است؛ برای نمونه، در سال ۲۰۲۴ میلادی دولت روسیه این اندیشکده را به منزله یک سازمان «نامطلوب» شناخت و مانع فعالیت آن شد. این محدودیت‌ها نشان‌دهنده رویکرد و تأثیرات دیپلماسی فکری و ایدئولوژیک این اندیشکده در عرصه بین‌المللی است!

در نهایت، با توجه به ابعاد گسترده فعالیت‌های این اندیشکده و نقش آن در شکل‌دهی به نظام حکمرانی اندیشکده‌ای آلمان، می‌توان گفت این نهاد یکی از مهم‌ترین ابزار‌های دیپلماسی عمومی آلمان است که به‌ویژه برای تقویت نفوذ فرهنگی و سیاسی در دیگر کشور‌ها عمل می‌کند.