فراموشی هنر ایرانی

اعطای هدایا به مهمانان خارجی، عرفی بود که در همه دنیا معمول بوده و هر حکومت و درباری متناسب با فرهنگ و سنت خود کالا‌های ارزشمندی را هدیه داده‌اند. تا پیش از روی کار آمدن پهلوی‌ها، هدایا غالباً به شخصیت‌های حقوقی خارجی و آنهایی که نماینده رسمی کشور‌های دیگر بودند، داده می‌شد؛ اما در دوره پهلوی در کنار هدایایی که به این اشخاص داده می‌شد، سایر خارجی‌ها نیز صرفاً به دلیل ارتباط با دربار مشمول عنایات ملوکانه می‌شدند و از خوان گسترده‌ای که رژیم از کیسه مردم گستر‌انده بود، استفاده می‌کردند. این افراد شعرا، هنرمندان، دوزندگان، آشپز‌ها و حتی راننده‌ها و مأموران کشور‌های دیگر را نیز شامل می‌شد.

در سفر‌های شخصی شاه یا خانواده سلطنتی به خارج از کشور، کیفیت و کمیت هدایا بسیار بیشتر بوده است. نگاهی به فهرست کادو‌های ارسالی «فرح پهلوی» هنگام مسافرت به کشور «بلژیک» در سال ۱۳۵۶ برای آشنایی بیشتر با حاتم‌بخشی‌های رژیم پهلوی سودمند خواهد بود؛ این در حالی است که فرح پهلوی در خاطراتش با بیانی ساده و عوام‌فریبانه خود را ساده‌زیست و مخالف ریخت و پاش معرفی کرده است. نویسنده کتاب «هدایای دربار پهلوی به بیگانگان به روایت اسناد» می‎نویسد:

«تا قبل از سلطنت پهلوی، معمولاً هدایا از اقلامی انتخاب می‌شدند که در کشور تولید شده و شهرتی جهانی داشتند. این اقدام علاوه بر معرفی آن کالا، نوعی تقدیر از سازندگان و تولیدکنندگان آن محصولات نیز به حساب می‌آمد. متأسفانه در دوره پهلوی، شاهد پدیده‌ای به نام خرید اجناس لوکس خارجی با قیمت‌های گزاف و دادن آنها به صورت هدیه به خارجی‌ها هستیم. این اقدام نه تنها در درازمدت تأثیری منفی بر هنر‌های ظریف ایرانی گذاشت، که باعث خروج میلیون‌ها دلار ارز از کشور نیز شد و ایران را به بازاری برای خرید این کالا‌ها تبدیل کرد. راجع به دور شدن پهلوی‌ها از فرهنگ و تمدن ایرانی بسیار گفته شده است، اما کافی است که بدانیم آنها حتی ابتدایی‌ترین مواد مصرفی خود اعم از لبنیات، گوشت و ... را نیز از خارج وارد می‌کردند. با چنین تفکری که بر تمام شئون رژیم سابق حکمفرما شده بود، این اقدام آنها در خرید کالا‌های تزئینی و گرانقیمت چندان عجیب و دور از ذهن نیست. از جمله این کالا‌ها می‌توان به ساعت‌های سوئیسی و ظروف طلا و نقره‌ای که در خارج تولید می‌شدند اشاره کرد.

این اقدام رژیم پهلوی در بخشیدن کالا‌های لوکس، ضمن زیان‌های اقتصادی که به کشور وارد می‌کرد، تبلیغی نیز برای آن محصولات به حساب می‌آمد.»