چالش هاي فرا روي پادشاه جديد عربستان

اسوشیتدپرس در گزارشی به قلم آدام شرک ADAM SCHRECK از دبی نوشت:پادشاه جدید عربستان سعودی در حالی زمام امور در این کشور را به دست می گیرد که بهای نفت،‌ که مهمترین منبع درآمدی عربستان سعودی محسوب می شود،‌ بسیار پایین آمده است. همچنین،‌ ملک سلمان بن عبدالعزیز همزمان با چالش های رو به رشدی از ناحیه فعالان سیاسی در داخل عربستان سعودی روبروست. در عین حال، در کشورهای همسایه عربستان سعودی نیز بحران هایی شکل گرفته است که در حال حاضر ایران‌، یعنی رقیب منطقه ای عربستان سعودی،‌ از آنها سود می برد.
کسانی که پادشاه 79 ساله جدید عربستان سعودی را می شناسند از مهارت های دیپلماتیک وی آگاهند. او به مدت پنج دهه فرماندار ریاض بود. تجربیاتی که وی در خلال سال ها مسئولیت اندوخته است می تواند وی را در موجهه با چالش هایی که فرا روی خود دارد یاری دهد. ملک سلمان از از یک سو با بحران یمن در مرزهای جنوبی عربستان سعودی روبروست و از سوی سوی دیگر با تهدیدات گروه افراطی داعش در شمال کشورش مواجه است.
با این حال،‌ بعید به نظر می رسد که ملک سلمان تغییری اساسی در سیاست های این کشور به وجود آورد و از تفکر بسیار محافظه کارانه وهابیت فاصله بگیرد.
پادشاهان عربستان سعودی مشروعیت خود را از طریق جلب حمایت نهادهای دینی محافظه کار در این کشور کسب می کنند این امر باعث می شود که احتمال بروز تغییرات بنیادین در عربستان سعودی اندک باشد. ملک سلمان در فرصت های زیادی که هم به عنوان وزیر دفاع و هم به عنوان ولیعهد داشته است بر سیاست های دولت عربستان سعودی تاثیر گذاشته است.
بزرگترین بحرانی که ملک سلمان در حال حاضر با آن مواجه است بحران یمن است. یمن کانون فعالیت های القاعده است و اعضای این گروه از مرزهای غیرقابل کنترل یمن با عربستان سعودی به خاک عربستان وارد شده و این کشور نفت خیز را تهدید می کنند.
درست ساعاتی قبل از نشستن سلمان بر تخت سلطنت عربستان سعودی،‌ عبد ربه هادی منصور،‌ رئیس جمهور یمن که از حمایت امریکا و عربستان برخوردار بود، از قدرت کناره گیری کرد. او تحت فشار شیعیان حوثی مجبور شد از سمتش کناره گیری کند. شیعیان حوثی که اکنون کنترل صنعا،‌ پایتخت یمن،‌ را به تصرف خود درآوده اند از حمایت ایران شیعی برخوردارند. البته،‌ حوثی ها هر گونه ارتباط خود با ایران را رد می کنند.
سیمون هندرسون، مدیر برنامه خلیج فارس و سیاست انرژی در موسسه واشنگتن،‌ می گوید:‌«بزرگترین نگرانی عربستان سعودی از تحولات یمن است،‌ زیرا یمن حیاط خلوت عربستان سعودی محسوب می شود.»‌
سلمان شیخ، مدیر مرکز مطالعات بروکینگز در قطر،‌ می گوید از نظر سعودی ها،‌ پیشروی حوثی ها در یمن «حس محاصره شدن توسط ایران» را در نزد دولتمردان ریاض تشدید می کند. ایران همزمان سرگرم تعمیق روابط خود با دولت تحت رهبری شیعیان در عراق است. ایران همچنین مهمترین حامی و پشتیبان بشار اسد، رئیس جمهور سوریه،‌ است.
از سوی دیگر،‌ دولت بحرین نتوانسته است اعتراضات شیعیان این کشور را خاموش کند. اکثریت جمعیت بحرین شیعه هستند،‌ اما خاندان سلطنتی بحرین سنی هستند. دولت بحرین در سرکوب اعتراض های شیعیان این کشور از حمایت های همه جانبه سیاسی و امنیتی عربستان برخوردار بوده است،‌ اما تا کنون در این زمینه توفیق چندانی نداشته است.
از سوی دیگر، عربستان سعودی در ائتلاف تحت رهبری امریکا برای حمله به مواضع داعش در خاک عراق و سوریه حضور دارد. چند هفته پیش،‌ یک مرد مسلح با کمربند انفجاری به یک واحد گشتی سعودی در نزدیکی مرزهای این کشور با عراق حمله کرد که در نتیجه آن سه نظامی عربستان سعودی کشته شدند. در این حادثه دست کم سه نظامی دیگر عربستان سعودی نیز زخمی شدند.
عربستان سعودی از نوری المالکی، نخست وزیر پیشین عراق، خرسندی و رضایت چندانی نداشت. اما از زمان شکل گیری دولت جدید در عراق،‌ عربستان سعودی تلاش کرده است روابط خود با این کشور را بهبود بخشد. این روند حتی پیش از رسیدن سلمان به قدرت شروع شده بود. عربستان سعودی در ماه میلادی جاری اعلام کرد قصد دارد سفارت خود در بغداد را بازگشایی کند.
عزیز جابر، از اساتید علوم سیاسی در دانشگاه مستنصریه بغداد،‌ می گوید ملک سلمان چاره ای ندارد جز این که از شدت تنش های سیاسی و فرقه ای بکاهد، «زیرا هرج و مرج در منطقه به اوج خود رسیده است و خطر ، همگان را تهدید می کند.»
کاهش حدود 60 درصدی بهای نفت از تابستان گذشته تا کنون می تواند قدرت مانور ملک سلمان را در دراز مدت کاهش دهد.
عربستان سعودی برای ادامه تامین بودجه خود به درآمدهای نفتی متکی است. درست است که این کشور دارای ذخایر عظیم ارزی است،‌ اما استمرار بهای پایین نفت در بازارهای جهانی می تواند ریاض را از تامین درآمد لازم برای ادامه برنامه های خود در داخل و اعمال نفوذ سیاسی در خارج محروم کند.
عربستان سعودی بزرگترین تولید کننده نفت در سازمان کشورهای صادر کننده نفت (اوپک) است. این کشور می تواند با کاهش تولید خود از کاهش بیش از پیش بهای نفت در بازارهای جهانی بکاهد. با این حال،‌ ریاض هنوز از انجام چنین کاری خودداری می ورزد. اتخاذ این سیاست از سوی ریاض ضربه ای سخت به ایران و روسیه وارد کرده است. تحلیل گران می گویند بعید است که عربستان سعودی در آینده نزدیک در این سیاست خود تغییری اعمال کند.
جیسون تاوی،‌ از تحلیل گران مسائل اقتصادی در موسسه کاپیتال اکونومیکس،‌در گزارشی در روز جمعه نوشت: «وزارت نفت عربستان سعودی به طور عمده تحت کنترل تکنوکرات هاست و تغییرات در محیط سیاسی این کشور نمی تواند تاثیر چندانی بر سیاست نفتی ریاض داشته باشد.»
خاندان سلطنتی عربستان سعودی در صنعت نفت این کشور حضور گسترده دارند. یکی از پسران ملک سلمان معاون وزیر نفت عربستان سعودی است.
از سوی دیگر، ملک سلمان در داخل کشور نیز با فشارهای زیادی روبروست.
او از آن دسته از اعضای خاندان سلطنتی که به وی نزدیک تر هستند حمایت می کند. شاهزاده مقرن که 69 سال دارد ولیعهد وی است. او جوانترین پسر در قید حیات ملک عبدالعزیز،‌ بنیانگذار عربستان سعودی،‌ است.
از سوی دیگر، ملک سلمان شاهزاده محمد بن نایف را به عنوان جانشین ولیعهد عربستان سعودی انتخاب کرد. شاهزاده محمد بن نایف پسر برادر تنی ملک سلمان است. پادشاه جدید عربستان سعودی همچنین یکی از پسرانش به نام شاهزاده محمد بن سلمان را به عنوان وزیر دفاع منصوب کرد.
اکثریت جمعیت عربستان سعودی را جوانان تشکیل می دهند. این گروه از جمعیت عربستان سعودی فشار زیادی بر خاندان سلطنتی این کشور وارد می کند. بیش از نیمی از جمعیت بیست میلیونی عربستان سعودی زیر 25 سال سن دارد.
از سوی دیگر، گسترش سریع استفاده از رسانه های اجتماعی باعث شده است که گروه های بیشتری از مردم عربستان سعودی،‌ از نیروهای جهادی تا گرفته مدافعان حقوق زنان،‌ به اعتراض روی آورند. بهار عربی پدیده ای بود که نسل های جوان در کشورهای عربی را به تکاپو واداشت، هر چند این پدیده در عربستان سعودی تا حدودی مهار شد.
ملک سلمان باید درباره نحوه برخوردش با فعالان سیاسی و اجتماعی در عربستان سعودی نیز به سرعت تصمیم گیری کند.
ملک عبدالله،‌ پادشاه پیشین عربستان سعودی، اقداماتی را برای اعطای برخی آزادی ها به زنان انجام داد. برای مثال،‌ این امکان را فراهم آورد که زنان در شورای مشورتی عربستان سعودی حضور یابند. دولت عربستان سعودی در سال 2012 برای اولین بار به زنان این کشور اجازه داد در مسابقات المپیک شرکت کنند.
با این حال، هنوز محدودیت های زیادی در خصوص زنان و آزادی های آنها در عربستان سعودی باقی است. برای مثال، آنها هنوز نمی توانند بدون اجازه قیم ذکور خود سفر کرده یا ازدواج کنند. زنان در عربستان سعودی به شدت این محدودیت ها را به چالش می کشند. آنها به طور ویژه با ممنوعیتی که در خصوص رانندگی زنان در عربستان سعودی وضع شده است مخالفت می ورزند.
بعید به نظر می رسد اقدامات چالش برانگیزی که در عربستان سعودی صورت می گیرد در دوران زمامداری ملک سلمان کاهش یابد.
علی الاحمد، مدیر موسسه امور خلیج (فارس) در واشگتن،‌ می گوید‌: «مردم عربستان سعودی بیشتر از گذشته علاقمند هستند که در امور اجتماعی و سیاسی مشارکت اشته باشند.»‌ وی می افزاید: «هنگامی که ملک عبدالله به قدرت رسید، مردم عربستان سعودی امید زیادی داشتند. اما به گمان من، این امید اکنون وجود ندارد. مردم فکر می کنند که سلمان هم مانند دیگر شاهزاده های سعودی است که تمایلی به حضور آنها در ساختار قدرت ندارد. به همین دلیل،‌ من گمان می کنم مردم عربستان سعودی خواسته های بیشتری را مطرح خواهند کرد.»‌