ملاحظات تعيين رئیس مجلس خبرگان

پايگاه بصيرت؛ گروه سياسي/ درگذشت حضرت آيت الله مهدوي کني، رياست مجلس خبرگان رهبري و رياست جامعه روحانيت تهران، پديده مهمي بود که جامعه سياسي کشور واکنش‌هاي متفاوتي بدان نشان داد. ضمن آنکه فقدان ايشان تاثيرات متعددي بر فضاي سياسي کشور خواهد گذاشت.

 به هر حال مرحوم آيت الله از آنچنان صداقت، تقواي سياسي، سابقه انقلابي و وجاهت عمومي برخوردار بود که همه جريان‌هاي سياسي از اين ضايعه متاثر گرديد خلاء سياسي ناشي از آن را در فضاي سياسي کشور احساس کردند. يکي از تاثيرگذارترين عرصه‌هايي که آثار فقدان آيت الله مهدوي در آن برجسته خواهد بود، مجلس خبرگان رهبري و مديريت آن است.

بعد از آنکه با قبول رياست خبرگان از سوي مرحوم آيت الله مهدوي کني، سال‌ها رياست آيت‌الله هاشمي رفسنجاني در سال 1389 پايان يافت، نيروهاي ارزشي و اصولگرايان از اين تغيير استقبال کردند. حال با فوت ايشان بار ديگر مساله رياست مجلس خبرگان به موضوع حائز اهميت بين اصولگرايان و جريان اصلاح طلبان و آقاي هاشمي بدل شده است.

با اين توضيح بايد يادآوري نمود که دوره چهارم هفدهمين اجلاس رسمي مجلس خبرگان از تاريخ 19 تا 20 اسفند 1393 به مدت دو روز در تهران برگزار مي‌شود و يکي از مهمترين دستور جلسات اين نشست تعيين رييس مجلس خبرگان خواهد بود.

ويژگي انتخاب رئيس مجلس خبرگان

انتخاب هيئت رئيسه مجلس خبرگان در اين دوره از انتخابات تفاوت‌هاي جدي با سال 1389 دارد:

1. فضاي سياسي سال 89  و تاثير پذيري آن از فتنه 88 زمينه را براي جابجايي رياست مجلس خبرگان فراهم نمود. در حالي که امروز با موفقيت جريان اعتدال در انتخابات رياست جمهوري شرايط ديگري بر فضاي مجلس خبرگان نيز حاکم است.

2. رياست بر مجلس خبرگان چهارم بر انتخابات خبرگان پنجم که در اسفندماه سال آينده برگزار خواهد شد تاثيرگذار خواهد بود. به عبارتي رياست بر اين دوره مي‌تواند، امکان رياست فرد منتخب يا گزينه هاي همسو با وي را در دوره بعد نيز تقويت نمايد. به واقع رييس اين دوره در زمره گزينه هاي رياست دوره بعد نيز خواهد بود.

3. رياست طي ماه‌هاي باقي مانده از عمر مجلس خبرگان چهارم، بر دهمين دوره انتخابات مجلس شوراي اسلامي نيز تاثيرگذار خواهد بود و اين مساله بر اهميت تصدي رياست بر اين مجلس و رقابت‌هاي احتمالي خواهد افزود.

شرايط و احتمالات پيش رو

اعضاي خبرگان را با توجه به سلايق و گرايش‌هاي فکري و سياسي مسامحتا مي‌توان به دو طيف تقسيم نمود. طيف اول آنهايي هستند که از لحاظ مشي و مرام به آقاي هاشمي رفسنجاني نزديک‌اند و طبيعتا وي را بهترين گزينه براي تصدي رياست مي‌دانند.

طيف ديگر که آنهايي هستند که از لحاظ مشي و مرام با آقاي هاشمي تفاوت داشته و به نوعي منتقدان وي به حساب مي‌آيند و طبيعتا يبر اين باورند که بهتر است گزينه اي غير از هاشمي رياست مجلس خبرگان را بر عهده گيرد. در راس گروه اخير، شخصيت‌هايي چون آقايان يزدي، جنتي، مصباح، احمد خاتمي و علم الهدي قرار دارند.

وضعيت فوق، فضايي نسبتا رقابتي را براي انتخاب هيئت رئيسه ايجاد کرده است. با توجه به شرايط برشمرده سه احتمال براي وضعيت رقابت و انتخاب رياست مجلس خبرگان که قرار است در اسفندماه امسال برگزار شود مفروض است:

احتمال اول آن است که آقاي هاشمي براي تصدي کرسي رياست وارد صحنه شود و رقيبان وي با احتمال آنکه امکان موفقيت ندارند، ترجيح دهند تا با وي رقابت نکرده و وي بدون رقيب به عنوان رئيس برگزيده شود. اين احتمال وقتي تقويت مي‌شود که اين بحث نيز مطرح گردد که محدود بودن عمر اين مجلس ارزش چنداني براي رقابت و هزينه کردن ندارد.

حال دوم قابل تصور آن است که رقابتي جدي بين طيف آقاي هاشمي و طيف منتقدانش شکل بگيرد که در اين صورت بايد شاهد ورود به صحنه يکي از آقايان يزدي، جنتي و يا آقاي مصباح براي رقابت در تصدي جايگاه رياست مجلس خبرگان باشيم. اين وضعيت وقتي جدي‌تر خواهد شد که رايزني‌هاي گسترده‌اي براي موفقيت رقبا بوجود آيد و نشانه‌هايي از امکان کسب راي حداکثري وجود داشته باشد.

حال سوم ديگري که امکان تحقق آن بيش از دو احتمال برشمرده است، ايجاد توافقي اجمالي بين طيف‌هاي تاثيرگذار در مجلس خبرگان و حرکت در مسير همگرايي و توافق بر سر گزينه‌اي است که در بين طرفين از وجاهت لازم برخوردار باشد، هر چند که اين فرد تمام مطالبات طرفين را تامين ننمايد. اين سناريو براي عبور از ماه‌هاي پاياني عمر مجلس خبرگان در محيطي آرام و کم تنش مي‌تواند مناسب باشد. در اين صورت گزينه مطلوب چهره‌اي چون آيت الله هاشمي شاهرودي خواهد بود که هم مورد اعتماد اصولگرايان بوده و هم دوستي ديرينه‌اي با آقاي هاشمي رفسنجاني دارند. آقاي شاهرودي که در طول ماه‌هاي اخير نيز در دوران بيماري و عدم حضور آيت الله مهدوي به عنوان نايب رئيس، مديريت مجلس خبرگان را بر عهده داشته، نشان داد که مي‌تواند گزينه مناسبي براي اين جايگاه باشد.

آخرين تحولات در آستانه برگزاري نشست مجلس خبرگان

1- آنطور که از ترکيب مجلس خبرگان بر مي‌آيد، رقابت هر کدام از گزينه‌هاي احتمالي با آقاي هاشمي  چندان آسان نخواهد بود. به خصوص وجود فضاي سنگين برآمده از ارزيابي شرايط رقابت هم بي تاثير نباشد  اين تعبير آيت‌الله حائري شيرازي که گفته بود «در مجلس خبرگان هيچ کس نمي‌تواند درصورت کانديداتوري آيت‌الله هاشمي رفسنجاني به رياست برسد.»^[1] در همين راستا قابل ارزيابي است لذا احتمال در صورت به ميدان آمدن آقاي هاشمي، انگيزه آقايان براي ورد به ميدان رقابت زياد نبوده و تابع احساس تکليف واقعي خواهد بود. گزينه‌هايي چون آقايان يزدي، جنتي و مصباح نيز از ميزان راي لازم برخوردار نيستند.

2- آقاي هاشمي در صورتي وارد ميدان رقابت مي‌شود که از ميزان راي بالايي برخوردار باشد. حتي پيروزي شکننده و با رأي پايين انتظارات وي را تامين نکرده و ترجيح مي‌دهد گزينه‌اي ديگري که مطلوب وي است بر اين جايگاه تکيه زند. شرايط کنوني نشان مي‌دهد که اين وضعيت همينک از اعتبار بيشتري برخوردار است. لذا درحال حاضر احتمال رضايت دادن به الگوي توافقي بيشتر است.

خبرگزاري آريا پيش تر نيز در گزارشي نوشته بود: «در اين ميان برخي نشانه ها و اخبار از تقويت احتمال کانديداتوري هاشمي رفسنجاني حکايت دارد و شنيده مي شود بررسي هايي درحال انجام است تا ميزان راي هاشمي رفسنجاني درصورت راي گيري ارزيابي گردد. بر اساس اين گزارش گفته مي شود درصورت کانديداتوري هاشمي رفسنجاني احتمالا هاشمي شاهرودي از کانديداتوري براي رياست و رقابت با هاشمي رفسنجاني پرهيز خواهد کرد.»

3- در اين روزها جريان‌هاي نزديک به آقاي هاشمي با همه توان در تلاشند تا وي را تحريک به حضور در اين ميدان نمايند. اين در حالي است که تا روزهاي گذشته اخباري در اين زمينه کمتر شنيده مي‌شد و با نزديک شدن به نشست مجلس خبرگان و در اين چند روزه تحرکات برنامه‌ريزي شده‌اي کليد خورده نوعي اقدام سياسي براي بي انگيزه ساختن ساير گزينه ها است.

اين روزها اخباري مبني بر صدور نامه‌ توسط برخي از اعضاي مجلس خبرگان براي دعوت از آقاي هاشمي براي پذيرش رياست مجلس انتشار يافته است. در همين راستا تابناک نوشته بود : «تعداد قابل توجهي از اعضاي مجلس خبرگان رهبري در نامه‌اي به آيت الله هاشمي رفسنجاني از وي خواستند تا براي رياست مجلس خبرگان، نامزد شود. در نامه اين نمايندگان با اشاره به شرايط حساس و خطير کنوني از آيت الله هاشمي رفسنجاني خواسته شده بدون توجه به حواشي و موج تخريب هايي که صورت مي‌گيرد به عنوان رئيس مجلس خبرگان خودش را نامزد کند .» به موازات آن ارتباط گيري و تماس با برخي اعضاء خبرگان و ترغيب آنان به حمايت از رياست وي نيز در دستور کار بوده است.

جبهه متحد اعتدالگرايان ايران اسلامي نيز با صدور بيانيه اي ضمن دعوت از رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام براي کانديدا توري رياست مجلس خبرگان رهبري آورده است: «حضور آيت الله هاشمي رفسنجاني در پيشبرد اهداف نظام اثر گذار و راهگشا خواهد بود و توسعه و پيشرفت کشور را هموار مي سازد.»^[2]

همچنين روزنامه جمهوري اسلامي در سرمقاله روزشنبه (16/12/93) خود در مقام استدلال براي ارجحيت هاشمي برآمده و با روز امتحان خواندن 19 اسفند مي‌نويسد: «در ميان اعضاء مجلس خبرگان رهبري تا زماني که چنين فرد ممتازي وجود دارد، روشن است که نوبت رياست به فرد ديگري نمي‌رسد.» ^[3]

هرچند حجت الاسلام هاشم زاده هريسي، عضو مجلس خبرگان رهبري از نامه برخي نمايندگان مجلس خبرگان براي دعوت از هاشمي رفسنجاني جهت کانديداتوري در انتخابات هيات رييسه مجلس خبرگان اظهار بي‌اطلاعي کرده و گفته است: «تا جايي که بنده اطلاع دارم آقاي هاشمي شخصا ولع و علاقه اي براي کانديداتوري در انتخابات هيات رييسه مجلس خبرگان ندارد چراکه احساس مي کند رياست دراين مجلس بار سنگيني است که الان از دوش ايشان برداشته شده است...  اگرچه آقاي هاشمي علاقه اي به رييس شدن در مجلس خبرگان ندارد اما اگر نمايندگان اين مجلس و ديگران از ايشان درخواست کنند يا مسائلي پيش بيايد که آقاي هاشمي احساس کند کانديدا شدنش لازم است دراين صورت شايد کانديدا شوند.» ^[4]

پيش از اين نيز برخي جريان‌هاي اصلاح طلب وارد ميدان دعوت از هاشمي شده بودند. به عنوان نمونه دبير حزب مردمي اصلاحات با برشمردن فضاي کنوني جامعه و همچنين توضيح نقش فراجناحي آيت الله هاشمي، حمايت جبهه مردمي اصلاحات از حضور هاشمي براي انتخابات مجلس خبرگان را اعلام کرد. حجت الاسلام محمد زارع فومني ضمن دعوت رسمي حزب مردمي اصلاحات از آيت الله هاشمي براي حضور جدي در انتخابات در آبان ماه امسال گفت: «آيت الله هاشمي فردي براي همه گروه ها و جريان هاست و شناسنامه انقلاب محسوب مي شوند و به همين دليل خواهان حضور ايشان هستيم.» ^[5]

همچنين مجيد محتشمي سخنگوي جبهه اصلاح‌طلبان با اشاره به جلسه مورخه 5 آبان ماه جبهه اصلاح‌طلبان عنوان کرد: «شب گذشته اعضاي جبهه اصلاح‌طلبان حمايت خود را از کانديداتوري آيت الله هاشمي براي رياست مجلس خبرگان اعلام کردند.» ^[6]