آغازگر راه نو

نقش «شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر» در تحکیم پایه‌های حرکت پیروزمند انقلاب اسلامی و سهم بسزای او در پایه‌گذاری این حرکت در دو بعد فکری و عملی در جهان اسلام به‌ویژه عراق انکارپذیر نیست، تا آنجا که برای بنیادگذاری این نهضت اسلامی از جان خویش هم دریغ نکرد و شهد شیرین شهادت را سر کشید. پرداختن به تمام ابعاد عظمت این عالم ربانی در چنین بررسی مختصری نمی‌گنجد، اما با این وصف، نمی‌توان از بیان بارزترین ویژگی‌های مکتب علمی و فکری که او پایه‌گذاری کرد، سر باز زد؛ مکتبی که وی براساس آن، در عمر کوتاه ولی پربرکت خود، نسلی از عالمان دینی فرزانه و هوشیار و مخلص و مجاهد در راه خدا را به جامعه تحویل داد.

یک-جامعیت و تنوع رشته‌ها/ مکتب شهید صدر دارای ابعاد و جوانب گوناگونی است. این مکتب به تمام رشته‌های معارف اسلامی و انسانی می‌پردازد. اگرچه عرصه فقه و اصول عرصه اصلی و گسترده موفقیت‌ها و ابتکارات علمی ایشان محسوب می‌شود؛ ولی تنها به علومی مانند فقه و اصول اکتفا نکرده است. ازجمله رشته‌هایی که این مکتب به تحقیق و پژوهش در آنها پرداخته، می‌توان به فقه، اصول، منطق، فلسفه، عقاید، علوم قرآن، اقتصاد، تاریخ، حقوق، سیاست‌های پولی و بانکی، نظام تعلیم و تربیت در حوزه، روش‌های عمل سیاسی و نظام‌های حکومت اسلامی و دیگر رشته‌های معرفت انسانی و اسلامی اشاره کرد. این جامعیت مکتبِ شهید، محصول بهره‌مندی وی از ذهنی خلاق و همه‌جانبه نگر است.

 دو- دقت در بحث و تحلیل و پرداختن به جوانب مختلف/ یکی از نکات بسیار با اهمیتی که هر نظریه‌ای را متصف به صحت و متانت می‌کند، بررسی احتمالات و مسائل مختلف مرتبط با موضوع بحث و همچنین سیر منطقی متناسب با موضوع مورد نظر است. این ویژگی، خشت زیرین و سنگ‌بنای نظم فکری و معرفتی را در هر مسئله‌ای تشکیل می‌دهد؛ به‌طوری‌که هر نظریه‌ای بدون این ویژگی، ناپایدار بوده و کاستی‌هایش تاب نقد نیاورده و نابود خواهد شد. این‌گونه دقت‌ورزی در مباحث علمی از مهم‌ترین امتیاز‌های تحقیقات شهید صدر به شمار می‌رود و در همه نوشته‌های ایشان به بهترین وجهی مشهود است. او هیچ مسئله‌ای از مسائل علمی را خصوصاً در اصول و فقه مطرح نمی‌کرد مگر اینکه صورت‌ها و احتمالات حیرت‌آوری را در مورد آن طرح کند.

سه- ابتکار و نوآوری/ حرکت علوم و پیشرفت معارف بشری بر پدیده نوآوری که دانشمندان و پژوهشگران در هر حوزه معرفتی به آن می‌پردازند، متکی است. شهیدصدر فوق‌العاده در نوآوری و دگرگون‌سازی علوم و نظریات علمی، چه در عرصه دستاورد‌ها و داده‌های علمی و چه درعرصه روش‌ها و استنتاج‌ها توانمند بود. از آثار این ویژگی بود که او توانست افق‌های تازه‌ای را در معارف دینی باز کند که قبلاً کسی به آنها دست نیافته بود. او در این مسیر پیشرو و فاتح دروازه‌ها و مؤسس روش‌های آن و ترسیم‌کننده علایم و راهنما‌های این راه گسترده بود. این ابداع و نوآوری در مباحث اقتصادی او کاملاً مشخص است. وی موضوعات و مباحث جدیدی را در فقه مورد بحث و بررسی قرار داد و توانست نظام اقتصاد اسلامی را بازشناسی و تبیین کند. در تمام این مباحث، شهیدصدر آغازگر راه نویی بود. 
منبع در دفتر نشریه موجود است.