احیای نهضت آزادی از دالان روزنامه‌های زنجیره‌ای

محمد اسماعیلی

طی ماه‌های اخیر جریان رسانه‌ای وابسته به طیف دوم‌خرداد در عملیاتی تئوریزه شده و هماهنگ در پی آن است تا با انجام مصاحبه‌های مختلف با عوامل گروهک غیرقانونی نهضت آزادی، فعالیت سیاسی اعضای این گروه سیاسی را موجه جلوه داده و بار دیگر به عنوان یکی از دسته‌های سیاسی آن را در فضای سیاسی- انتخاباتی کشور مطرح کند.

به عنوان نمونه روزنامه آرمان در گفت‌وگوی خود در فروردین امسال با ابراهیم یزدی دبیر کل این حزب از قول وی با حمله به جمهوریت نظام می‌نویسد: «به هر حال انقلاب ما منجر به تأسیس جمهوری اسلامی شد. دو رکن جمهوریت و اسلامیت مدنظر قرار گرفت. بارها گفتیم نگران اسلامیت نظام نیستیم، چون اسلام ۱۴۰۰ سال سابقه در کشور دارد و در این سال‌ها انواع و اقسام با بحران‌هایی روبه‌رو بوده است. اسلام بخشی از هویت ماست و کسی نمی‌تواند آن را از بین ببرد اما من نگران نهال جمهوریت هستم. ما با انتخاب جمهوری اسلامی و قبول اصل حاکمیت ملت در واقع دموکراسی را پذیرفتیم اما بارها گفتیم که دموکراسی یادگرفتی است نه صادرکردنی و نه وارد کردنی است بلکه تنها یادگرفتنی است.»

همین روزنامه در یازدهم تیرماه هم به گفت‌وگوی تفصیلی با یزدی نشسته و عکس یزدی را در صفحه نخست خود قرار داده است.

ابراهیم یزدی در این گفت‌و‌گو با وجود حمایت ضمنی از دولت و حتی بیان این مهم که نسبت به آینده دولت روحانی امیدوار است، انتقادات و کنایه‌هایی را نسبت به دولت و شخص رئیس‌جمهور مطرح می‌کند که به روشنی می‌تواند بیانگر رویکرد عمومی اصلاح‌طلبان در یک سال گذشته در قبال دولتی باشد که در ابتدای راه خود را حامی آن می‌دانستند.

ناراحتی یزدی از دولت تدبیر و امید

یزدی در بخشی از این گفت‌وگو با انتقاد از عملکرد دولت با اشاره به برخی بی‌قانونی‌ها در دولت احمدی‌نژاد، معتقد است این بی‌قانونی‌ها در دولت روحانی نیز برخلاف ادعاهای بسیار ادامه دارد. یزدی می‌گوید: «باید ببینیم آقای روحانی تا چه حد موفق شده است خودش در چارچوب قانون عمل کند. من نمی‌توانم نمونه‌ای را بیان کنم. اگر منصفانه قضاوت کنیم آقای روحانی کاری نکرده است که قانون به او اجازه نمی‌داده است بلکه برعکس کار‌هایی را قانون به رئیس‌جمهور اجازه می‌دهد ولی ایشان از تمام اختیارات قانونی خود استفاده نکرده‌اند اما درباره روی دیگر سکه باید بگویم تخلفات قانونی همچنان رایج است. الان وارد مصادیق و نمونه‌ها نمی‌شوم و کلی عرض می‌کنم.»

یزدی در بخش دیگری از اظهاراتش با گلایه از بی‌توجهی روحانی به نظرات نخبگان و اقتصاددانان، می‌گوید: «در 3 نامه به آقای احمدی‌نژاد هشدار داده بودند، توجهی نشد و نظراتشان مورد توجه قرار نگرفت. انتظار و توقع این بود که آقای روحانی آنان را به رایزنی برای اصلاح اقتصاد دعوت می‌کردند.»

با دقت در بخش‌هایی از صحبت‌های ابراهیم یزدی به روشنی درمی‌یابیم که او و دیگر دوستان هم‌نظرش در نهضت آزادی چندان دل خوشی از عملکرد و رویه معتدل دولت ندارند و ترجیح می‌دهند از هر فرصتی برای به افراط کشاندن دولت و مملکت استفاده کنند.

ایسنا هم از قافله عقب نمی‌ماند

فارغ از انتقاداتی که ابراهیم یزدی در این مصاحبه علیه روحانی و دولت یازدهم بیان می‌کند، می‌توان هدف اصلی را همان احیای فعالیت‌های سیاسی – اجتماعی نهضت آزادی دانست، به گونه‌ای که خبرگزاری دولتی ایسنا هم در گفت‌وگویی تفصیلی با همین فرد به نحوه فعالیت‌های این گروهک می‌پردازد، البته قبح‌زدایی برای رسانه‌ای کردن فعالیت‌های منسوبین به نهضت آزادی موارد مشابه فراوانی دارد به گونه‌ای که خبرگزاری دولتی ایسنا هم اخیراً در گفت‌وگویی تفصیلی با دبیر کل این گروهک پرداخته و در آن سعی کرده تا این دسته غیرقانونی را به عنوان یکی از گروه‌های مهم و اثرگذار تاریخ انقلاب اسلامی به ذهن مخاطب القا کند.

همچنین ایسنا در مصاحبه خود با ابراهیم یزدی که با تیتر «ابراهیم یزدی: مقاومت تندروها محکوم به شکست است» منتشر کرده، از یکسو کوشیده تا وی را به‌عنوان یک سیاستمدار معتدل و بی‌طرف نشان دهد و از سوی دیگر تلاش کرده است حملات وی به سایرین را ذیل عنوان «افراطی» خواندن دیگران مطرح کند.

در بخشی از این مصاحبه آمده است: ابراهیم یزدی، دولت یازدهم را فرآورده تغییرات و تحولات درونی جامعه بعد از تجربه دردناک اقتدارگرایی در دولت قبل و فراگیرشدن جنبش اصلاحات دانست و تأکید کرد که مقاومت تندروها امری «واقعی» و «قابل فهم» و به همان اندازه، «محکوم به شکست» است.

. . . این فعال باسابقه سیاسی در گفت‌و‌گو با ایسنا، در ارزیابی خود از چشم‌انداز فضای سیاسی کشور گفت: فضای سیاسی کشور همچنان متلاطم است و ادامه این تلاطم، یکی از موانع عمده بر سر راه توسعه همه‌جانبه و آن چیزی است که در سند چشم‌انداز 20 ساله تعریف شده است.

وی با بیان اینکه «تندروی و افراطی‌گری نیز به اندازه اصلاح‌گری پدیده‌ای طبیعی، درون‌زا، واقعی و محصول انقلاب‌هاست»، خاطرنشان کرد: در تمام انقلاب‌های دنیا پدیده فانتزی انقلابی شناخته شده است. آنچه در مورد ایران تاحدودی غیرعادی به نظر می‌رسد، ادامه تندروی‌ها و افراطی‌گری‌ها پس از گذشت 36 سال از پیروزی انقلاب است.

احیای نهضت آزادی در زمان اصلاحات

البته احیای دوباره نهضت آزادی تنها در شرایط کنونی اتفاق نیفتاده و در گذشته هم نمونه برای آن می‌توان ذکر کرد، با شکل‌گیری دولت اصلاحات هم تلاش‌های بسیار گسترده و فراگیر صورت گرفت تا فعالیت افراد منسوب به این گروهک شکل قانونی به خود گرفته و در نهایت این دسته سیاسی غیرقانونی بتواند مانند سال‌‌های  ابتدای انقلاب در تحولات سیاسی - اجتماعی نقش‌آفرینی کند. رادیو فردا هم در گزارشی به زاویه پیدا کردن نهضت آزادی با انقلاب اسلامی در سال‌های اول پیروزی انقلاب می‌پردازد و از دوم خرداد به عنوان فرصتی برای حیات دوباره این جریان یاد می‌کند.

در گزارش رادیو فردا آمده است: «نهضت آزادی با پیروزی انقلاب در بهمن ۱۳۵۷ و تشکیل دولت موقت توسط دبیرکل نهضت آزادی، مهندس بازرگان، به دولت راه یافت اما با استعفای دولت در آبان ۱۳۵۸ گروهی از فعالان نهضت از آن جدا شدند.»

رادیو فردا در بخش دیگری از گزارش خود به همسویی اصلاح‌طلبان و گروهک نهضت آزادی اشاره کرده و آورده است: «با وقوع دوم خرداد ۱۳۷۶، اگرچه دفتر این حزب با حضور جوانان رونق جدیدی یافته بود اما تا سال‌های آغازین دهه ۱۳۸۰ شمسی شروع به عضو‌گیری نکرد.»

این رادیو در ادامه و بدون اشاره به فعالیت‌های براندازانه نهضت آزادی در جریان فتنه ۸۸ افزود: «این روز‌ها نهضت آزادی با فشار وزارت اطلاعات مجبور به توقف روند فعالیت شده است.»

نظر حضرت امام در مورد نهضت آزادی

اختصاص تریبون رسانه‌های وابسته به طیف دوم خرداد برای مصاحبه با ابراهیم یزدی در حالی به صورت متراکم و هدفمند انجام می‌شود که امام خمینی(ره) در بهمن سال 1366 طی نامه‌ای به «محتشمی‌پور» وزیر وقت کشور، تکلیف گروهک مذکور را مشخص کرده است:

«در موضوع نهضت به اصطلاح آزادى مسائل فراوانى است که بررسى آن محتاج به وقت زیاد است. آنچه باید اجمالاً گفت، آن است که پرونده این نهضت و همین طور عملکرد آن در دولتِ موقتِ اولِ انقلاب شهادت مى‏دهد که نهضت به اصطلاح آزادى طرفدار جدى وابستگى کشور ایران به امریکاست و در این باره از هیچ کوششى فروگذار نکرده است و حمل به صحت اگر داشته باشد، آن است که شاید امریکاى جهانخوار را که هر چه بدبختى ملت مظلوم ایران و سایر ملت‌هاى تحت سلطه او دارند از ستمکارى او است، بهتر از شوروى ملحد مى‏دانند و این از اشتباهات آنهاست.

در هر صورت، به حسب این پرونده‌‌هاى قطور و نیز ملاقات‌هاى مکرر اعضاى نهضت، چه در منازل خودشان و چه در سفارت امریکا و به حسب آنچه من مشاهده کردم از انحرافات آنها که اگر خداى متعال عنایت نفرموده بود و مدتى در حکومت موقت باقیمانده بودند ملت‌هاى مظلوم به ویژه ملت عزیز ما اکنون در زیر چنگال امریکا و مستشاران او دست و پا مى‏زدند و اسلام عزیز چنان سیلى از این ستمکاران مى‏خورد که قرن‌ها سر بلند نمى‏کرد و به حسب امور بسیار دیگر، نهضت به اصطلاح آزادى صلاحیت براى هیچ امرى از امور دولتى یا قانونگذارى یا قضایى را ندارند و ضرر آنها، به اعتبار آنکه متظاهر به اسلام هستند و با این حربه جوانان عزیز ما را منحرف خواهند کرد و نیز با دخالت بی‌مورد در تفسیر قرآن کریم و احادیث شریفه و تأویل‌هاى جاهلانه موجب فساد عظیم ممکن است بشوند، از ضرر گروهک‌هاى دیگر، حتى منافقین (این فرزندان عزیز مهندس بازرگان) بیشتر و بالاتر است.  ( روح‌الله الموسوی‌الخمینى صحیفه امام، جلد 21، صفحات 481 و 482)

نظر هاشمی  در مورد گروهک غیر قانونی

بدون شک این نظر امام(ره) درباره نهضت آزادی فقط محصول عملکرد آنان در سال‌های پس از انقلاب نیست. به نظر می‌رسد امام نه تنها خطر آنها را از سازمان منافقین بیشتر می‌دانستند بلکه ضرر و خطر آنها را از رژیم شاه نیز بیشتر می‌دانستند. چنانکه آقای هاشمی‌رفسنجانی در مصاحبه با صادق زیباکلام در کتاب «هاشمی بدون روتوش» به این نکته اشاره می‌کند: «ایشان (امام خمینی) قبلاً هم به نهضت آزادی خیلی اعتقادی نداشتند. قبل از اینکه ایشان تبعید شوند، مهندس بازرگان سخنرانی‌هایی می‌کرد و در این سخنرانی‌ها یک نوآوری‌هایی داشت. حرف‌های تازه‌ای در مسائل وحی و بعثت و معجزات و غیره می‌گفت. امام اینها را نمی‌پسندیدند. یکبار به من گفتند که ما باید اول مسائل اینها را حل کنیم، بعد سراغ مسائل دیگر برویم چون اینها افکار مردم را خراب می‌کنند.» (هاشمی بدون روتوش- ص ۷۵ و۷۶).