ذکر قدرت بخش

یکی از اسماء الهی «فتاح» است. فتاح اسم بزرگ الهى است كه به‌صورت صیغه مبالغه از «فتح» آمده است و به‌معنای گشودن و باز كردن است، خواه حسّى باشد یا معنوى. فتّاح نیز به‌معنای بسیار گشاینده است و مراد از آن فیصله دادن و حكومت میان حق و باطل است که بیان‌کننده قدرت پروردگار بر گشودن هر مشكل و از میان بردن هر اندوه و غم و فراهم کردن اسباب هر فتح و پیروزى است. در واقع، هیچ‌كس جز او فتاح نیست و هر کسی خواستار فتحی است، آن را از خداوند می‌خواهد؛ زیرا مفتاح و كلید همه درهاى بسته در دست قدرت اوست. این نام گرامی در آیه‌های 25 و 26 سوره سبا آمده است که خداوند می‌فرماید: «قُلْ لاتُسْألُونَ عَمَّا أَجْرَمْنَا وَلانُسْأَلُ عَمَّا تَعْمَلُونَ، قُلْ یجْمَعُ بَینَنَا رَبُّنَا ثُمَّ یفْتَحُ بَینَنَا بِالْحَقِّ وَ هُوَ الْفَتَّاحُ الْعَلِیمُ»؛ بگو: اگر ما مرتكب جرمى شویم، شما را بازخواست نمى‌كنند و اگر شما مرتكب كارى زشت گردید، ما را بازخواست نخواهند كرد. بگو: پروردگار ما، ما و شما را گرد مى‌آورد، سپس میان ما به حق داورى مى‌كند؛ زیرا اوست حكم‌كننده و دانا.(سبا/ 25 و 26) مرحوم «كفعمى» در «مصباح» مى‌گوید: «فَتّاح یعنى كسى‌كه بین بندگانش حكومت(به حق) مى‌كند... و نیز كسى ‌كه درهاى روزى و رحمت را به ‌روى بندگانش مى‌گشاید و به عنایت و لطفش هر در بسته‌اى را باز مى‌كند.(مصباح، ص321) مفسران در تفسیر این آیه ابعاد گوناگونی را طرح کرده‌اند که اولین آن سنت خداوند است در اینکه هر کسی باید پاسخگوی اعمال و رفتار خودش باشد؛ زیرا برای هر رفتار جزا و عقابی قرار دارد. هیچ‌کسی نمی‌تواند از عواقب رفتارهای خود فرار کند و به هیچ‌وجه کسی نمی‌تواند با کتمان حقایق تأخیر یا تعللی در بررسی حساب و کتاب خود ایجاد کند. «یفْتَحُ بَینَنا بِالْحَقِّ» نیز ناظر بر همین موضوع است که ملاک اولاً حقی است که نمی‌توان آن را مخفی یا کتمان کرد و نشان از حق بودن خداوند دارد. دوم عدالتی است که در افشای اسرار و رازها وجود دارد، یعنی با همه برابر برخورد می‌شود و اجازه داده نمی‌شود برخی افراد با مخفی کردن گناهان‌شان قسر در بروند و سوم بر همان مبنای حق با هر کسی برخورد خواهد شد و هیچ اجحافی بر کسی نمی‌شود. در اطیب‌البیان آمده است: «غایت‌ الامر اعمال‌ سه‌ قسم‌ ‌است‌: بالمباشرة و بالتسبیب‌ و بالرضا. مباشرت‌ ‌آن‌ عمل‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌از‌ انسان‌ صادر می‌شود، مثل‌ قتل اباعبداللّه‌(ع‌) و تسبیب‌ ‌آن‌ ‌که‌ سبب‌ ‌شده‌ ‌برای‌ عمل‌ چه‌ بلاواسطه‌ ‌باشد،‌ مثل‌ ‌إبن‌ مرجانه‌ و یزید و چه‌ ‌مع‌‌الواسطه‌ ‌باشد‌ ‌تا‌ سقیفه بنی‌ ساعده‌ و رضا مثل‌ اهل‌ شام‌ ‌که‌ جشن‌ گرفتند و كسانی‌‌که‌ عاشورا ‌را‌ عید گرفتند ‌که‌ ‌در‌ زیارت‌ عاشورا می‌خوانی‌ «و ‌هذا‌ یوم تبركت‌ ‌به‌ بنو امیه‌ و ‌إبن‌ آكلة الاكباد.» افعال‌ هم سه‌ قسم‌ ‌است‌، «قلبی‌: امور اعتقادیه‌ و افعال‌ قلبیه‌ و نفسی‌: ملكات‌ نفسانیه‌ حسنه‌ و سیئه‌، جوارحی‌: افعال‌ خارجیه‌ عبادیه‌ و معصیة.» بنابراین چه در دنیا و چه در آخرت نمی‌توان با بهانه‌های واهی از جمله اینکه من فقط یک واسطه بودم یا مأمور بودم و معذور، خبر نداشتم، فریب خوردم و... از تاوان گناهان شانه خالی کرد. از دیگر ابعاد نهفته در این آیه، در خصوص خود کلمه و ذکر فتاح است که سفارش شده است بر ذکر «یا فتّاح» برای پایان غم و اندوه با گشایش کارهای‌مان و رسیدن به موقعیت‌های خاص تداوم داشته باشیم. امام رضا(ع) می‌فرمایند: «هر شخص مؤمن در روز جمعه بعد از نماز صبح، هفتاد مرتبه با نیت خالص و توجه به خدا و معناى آن، دست بر سینه گذارد و بگوید «یا فَتَّاح»، غفلت ‏از دل او خارج شود و خداوند متعال در دل او را به سوى عالم نور و معنى ‏مى‌‏گشاید.»(خواصّ آیات قرآن کریم، ص 77) پس این نام برای خروج از غفلت و متمرکز شدن بر روی اهداف بسیار مهم هم به‌کار می‌آید. مؤمنان و بندگان صالح خدا نباید در مقابل شیطان و دشمنان دین دچار غفلت شوند؛ پس لازم است برای دوری از غفلت به درگاه الهی رو بیاورند و از خداوند بصیرت و قدرت بخواهند. تکیه مؤمنان به قدرت خداوند و قوی شدن در برابر مشکلات، به ویژه در مقابل دشمنان دین و انسانیت به سبب آن است که آنها خداوند را خَیرُالفاتِحین می‌دانند؛ زیرا فقط اوست که می‌تواند میان اهل ایمان و دشمنان‌شان حق را جاری کند و شادی پیروزی را در دل‌شان قرار دهد. «رَبَّنَا افْتَحْ بَینَنَا وَ بَینَ قَوْمِنَا بِالْحَقِّ وَأَنْتَ خَیرُ الْفَاتِحِینَ»(اعراف/ 89) این آیه جمله‌ای است که حضرت شعیب و یارانش آن‌را به‌کار بردند. او گفت: «... پروردگارا! میان ما و قوم ما به حق داوری کن که تو بهترین داورانی»؛ خداوند کافران را به‌وسیله مؤمنان تنبیه می‌کند و جزای ظلم‌شان را می‌دهد. این کار هم به قدرت مؤمنان نیاز دارد که خودش قدرت‌دهنده و فتح‌کننده است. مؤمنان قدرت‌شان را از خداوند می‌گیرند و در مقابل دشمنان‌شان قدرتمند می‌شوند. خداوند خودش آنها را به قدرتمند شدن امر فرموده و اسباب آن را هم در اختیارشان قرار می‌دهد. آن فتحی که خداوند رقم می‌زند، «رحمتی است گرانبها از جانب او که مخصوص بندگان مؤمن و متقی است.»(اعراف/ 96) بندگان صالح خدا با ذکر «یا فتاح» هیمنه دشمن را نابود می‌کنند.