بیش از دو دهه است که دانشمندان درباره افزایش بی‌رویه و کنترل‌ناپذیر گرمایش زمین هشدار می‌دهند. گرمایشی که نتیجه بی‌مبالاتی‌های بشر در کل این کره خاکی و مصرف بی‌رویه و تولید گازهای گلخانه‌ای و آسیب به جو و لایه اوزون است. حالا عنوان می‌شود خاورمیانه به دلیل قرارگیری در منطقه‌ای گرم و خشک با آسیب‌های جدی‌تری از جانب گرمایش زمین مواجه است و ایران به دلیل کمبود آب و خشکی زمینهای کشاورزی شرایط ویژه‌تری دارد. در همین زمینه، «صبح صادق» با «صادق ضیائیان» رئیس مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا گفت‌وگویی داشته که در ادامه می‌خوانید.
تحلیل و ارزیابی شما از آسیب‌هایی که گرمایش زمین به اقلیم ایران وارد می‌کند، چیست؟
گرمایش زمین عمری طولانی‌مدت دارد و مربوط به امروز و دیروز نیست؛ بلکه فرآیندی چندین ساله دارد. پس از انقلاب صنعتی در اروپا و شروع به کار صنایع و تولید گازهای گلخانه‌ای و تزریق آنها به جو، گرمایش کره زمین رفته‌رفته افزایش یافت.
متوسط این افزایش برای کل کره زمین حدود ۱ درجه است؛ ولی در منطقه خاورمیانه و ایران این عدد دو برابر و نزدیک به ۲ درجه است.
گرمایش زمین پیامدهای بسیاری دارد و در واقع در حکم ماشه‌ای است که پس از آن اتفاقات بسیاری روی می‌دهد و اثرات تغییر اقلیم کشورها و جوامع بشری را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین این آسیب‌ها این است که تعداد و شدت وقوع حالت‌های جدی جو یا مخاطرات جوی، مانند تعداد و شدت بروز سیل‌ها تغییر و افزایش پیدا می‌کند. همچنین تعداد سال‌های خشک در مقایسه با افزایش می‌یابد. تعداد دفعات بارش‌های خارج فصل، موج گرما یا موج سرما افزایش می‌یابد و افزایش این پیامدهای جوی سبب بروز پیامدهای اجتماعی می‌شود.
برای نمونه، وقتی خشکسالی و بی‌آبی رخ دهد، منابع آبی کم می‌شود، دریاها و دریاچه‌ها و رودخانه‌ها خشک می‌شوند و این سبب ایجاد کانون‌های گرد و غبار می‌شود و این کانون‌ها سلامتی بشر را به مخاطره انداخته و مهاجرت‌های روستایی به شهرها زیاد می‌شود و سلسله‌وار به هم ربط پیدا می‌کند. در نهایت مشکلاتی برای اقتصاد کشورها و سلامت مردم به وجود می‌آورد و امنیت کشورها را به خطر می‌اندازد. برای نمونه، برخی کشورها درگیر سطح آب دریاها هستند؛ لذا امنیت و تمامیت ارضی کشورشان به خطر می‌افتد. البته کشور ما خیلی درگیر این مسئله نیست؛ اما این امر می‌تواند پیامدهای اجتماعی و اقتصادی بسیاری برای کشورمان داشته باشد.
راهکارهای جلوگیری از آسیب‌های گرمایشی در ایران چیست؟ چنانکه برخی پژوهش‌ها آسیب‌های گرمایشی زمین را در منطقه خاورمیانه به سبب شرایط موجود دو برابر سایر بخش‌های زمین عنوان کرده‌اند!
گرمایش زمین و جو زمین مرز سیاسی نمی‌شناسد و اگر انتشار گاز گلخانه‌ای در چین اتفاق بیفتد یا در آمریکا و اروپا، تفاوتی ندارد و کل جو زمین را درگیر می‌کند. بنابراین، باید تمام جامعه جهانی با هم کمک کنند تا این آسیب به حداقل برسد.
جامعه جهانی در سال ۲۰۱۵ یا ۲۰۱۶ طی توافقی به این نتیجه رسیدند که تا سال ۲۱۰۰ هر آنچه دارند دود کنند و تا این سال کره زمین تنها ۲ درجه گرم شود و بیشتر از آن گرم نشود؛ اما خیلی از کشورها یا تعهدی ندادند یا به تعهدات بین‌المللی خودشان پایبند نبودند.
اما راهکار چیست؟ یکی از راهکارها کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای است و کلید آن هم کاهش مصرف است. وقتی مصرف کمتری داشته باشیم، صنایع و استفاده از منابع کره زمین کمتر می‌شود؛ یعنی اگر من به جای ۱۰ تا پیراهن دو پیراهن مصرف کنم، کارخانه کمتری باید برای تولید هر قسمت آن کار کنند تا محصولات مورد نیاز بشر را تولید کنند.
فرض کنید گوشت قرمز و ماکارانی و هر آن چه مصرف کنید، یک کارخانه آن را تولید کرده و به مصرف انرژی و در نهایت تولید گاز گلخانه‌ای نیاز دارد. بنابراین، کاهش مصرف در هر زمینهای راهکار دیگری برای کاهش گرمایش زمین است. راهکار بعدی ذخیره کردن کربن یا تولید کربن است؛ یعنی وقتی گاز گلخانه‌ای تولید می‌شود، صنایع و تأسیسات و امکاناتی فراهم شود تا کربن ایجاد شده یا ذخیره شود یا در بازار کربن به مواد دیگری تبدیل شود و از جو زدوده شود.
راهکار دیگر یا وجه دیگر تغییر اقلیم سازگاری با تغییر اقلیم است؛ یعنی ما باید خودمان را با تغییر اقلیم سازگار کنیم و سازگاری با تغییر اقلیم و مسائلی که منجر به آن می‌شوند، یکی از راهکارهاست. فرض کنید کشور ما خشک شده و کشور عراق هم به تبع آن خشک می‌شود و کانون‌های گردو غبار شکل می‌گیرد و در کشور ما هم اثر دارد و ما طبیعتاً قدرت و توان مهار کانون‌های گرد و غبار را در حد یک کشور دیگر نداریم، بنابراین باید راهکارهایی اتخاذ کنیم که خودمان را با تغییرات رخ داده سازگار کنیم.
اینها کارهایی هستند که بخشی از آنها در هیئت بین‌المللی کنترل اقلیم آمده و بخشی دیگر ابتکاری بوده و به دولت‌ها، ان‌‌جی‌اوها و مردم بر می‌گردد.
