در سال 1358، فضای سیاسی مملو از فعالانی بود که هر یک گرایش‌های سیاسی متنوعی داشتند و از هر فرصتی برای ابراز عقاید خود استفاده می‌کردند. فضای آزاد آن دوران نیز به اینها اجازه عرض اندام می‌داد و بستر را برای فعالیت آنها هموار کرده بود.
نمادین‌ترین نشان از آزادی عقیده در جمهوری اسلامی را می‌توان در مناظرات تلویزیونی شکل گرفته در سال‌های اولیه دهه 1360 مشاهده کرد که با حضور نمایندگان رسمی احزاب و گروه‌های سیاسی گوناگون شکل گرفته و رسانه‌ای می‌شد تا افکار عمومی با عقاید گروه‌ها بیشتر آشنا شوند. در بهار سال 1358، مناظره «ابوالحسن بنی‌صدر» از اعضای شورای انقلاب با «بابک زهرائی» از اعضای حزب کارگران سوسیالیست ایران، در چندین جلسه برگزار شد که جلسات ابتدایی آن را صداوسیما پخش کرد. موضوع مناظره بررسی مسائل اقتصادی کشور بود که پس از مخالفت صادق قطب‌زاده، رئیس صداوسیما در دانشگاه تربیت معلم ادامه یافت.
یکی از اولین مناظرات در 11 اسفند ماه 1358 در رادیو و تلویزیون برگزار شد که در آن از جانب دولت، ابوالحسن بنی‌صدر، رئیس‌جمهور و مهندس مصحف، استاندار مازندران حاضر بودند. از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی محسن رضایی، عضو شورای فرماندهی و درویش، مسئول سپاه گنبد، از ارتش سرلشکر فلاحی فرمانده نیروی زمینی، سرگرد افشار معاون فرمانده یگان گنبد و درازگیسو فرمانده گنبد در زمان وقوع حادثه حاضر بودند و از کادر مرکزی سازمان چریک‌های فدایی خلق نیز فرخ نگهدار، علی‌محمد فرخی (علی کشتگر) و جمشید طاهری‌پور حضور داشتند. این جمع متفاوت و متکثر برای برگزاری مناظره‌ای تلویزیونی گرد هم آمده بودند؛ مناظره‌ای که برخی همچون محسن رضایی آن را «نخستین مناظره تلویزیونی پس از انقلاب» می‌دانند که هرچند قرار بود بر تحولات گنبد و ترکمن صحرا متمرکز باشد؛ اما به مجالی بی‌مانند برای بیان دیدگاه‌های اساسی‌تر طرف‌های بحث تبدیل شد. حضور رئیس دولت در چنین مناظره‌ای آنچنان غیرمنتظره و عجیب به نظر می‌آمد که بنی‌صدر خود به زبان آمد و در مقدمه گفت: «بی‌شک در تاریخ معاصر جهان و اگر نگوییم در تاریخ چند قرن اخیر جامعه‌های بشری این نخستین بار است که رئیس‌جمهور در یک بحث آزاد با کسانی شرکت می‌کند که آنها در بخشی از کشور یا بخش‌هایی از کشور بر ضد یک حکومتی که از انقلاب به وجود آمده است، مسلحانه روبه‌رو شدند.»
مناظره برجسته دیگر در بهار 1360 رقم خورد که صداوسیمای جمهوری اسلامی «مناظرات ایدئولوژیک» میان احزاب و گروه‌های سیاسی مطرح آن زمان برگزار کرد. احسان طبری از طرف حزب توده، فرخ نگهدار از طرف سازمان چریک‌های فدایی خلق (اکثریت) و علامه محمدتقی مصباح‌یزدی از سوی حوزه علمیه قم در این مناظره شرکت داشتند و مجاهدین خلق، نهضت آزادی، جبهه ملی، جاما و نماینده بنی‌صدر حاضر به شرکت در این مناظره نشدند. این مناظره‌ها در پنج جلسه ضبط و از صداوسیما پخش شد.
یکی دیگر از این بحث‌ها با موضوع «آزادی، زورمداری و هرج و مرج» بود که در فروردین 1360 با حضور سیدمحمد بهشتی از حزب جمهوری اسلامی، نورالدین کیانوری از حزب توده، حبیب‌الله پیمان از جنبش مسلمانان مبارز و مهدی فتاپور از سازمان فدائیان خلق برگزار شد.
مناظره‌های دیگری با عنوان «مباحثات آزادی» به ابتکار آیت‌الله محمدبهشتی‌ـ رئیس وقت دیوان عالی کشورـ شکل گرفت که مهم‌ترین آنها بحث آزاد درباره لایحه قصاص بود. پس از تدوین لایحه قصاص، اعتراض‌هایی در گوشه و کنار از سوی گروه‌ها، حقوق‌دانان و احزاب گوناگون شکل می‌گیرد. جمعی از قضات و وکلای دادگستری در بیانیه‌ای نسبت به این لایحه ایراداتی مطرح کردند. ابتکار دکتر بهشتی، عضو شورای‌عالی قضایی این بود که با دعوت از همین قضات و وکلا، مباحثات آزادی درباره لایحه قصاص برگزار کند. نخستین جلسه این مباحثات در اردیبهشت سال 1360 در کاخ دادگستری برگزار شد.
در دولت هم تمایلی به بحث‌های آزاد و شریک‌کردن مردم در مسائل مربوط به کشور دیده می‌شد. از جمله آنکه روابط عمومی نخست‌وزیری با صدور اطلاعیه‌ای به صدا و سیمای جمهوری اسلامی پیشنهاد می‌کند که زمینه یک بحث آزاد تلویزیونی با شرکت صاحب‌نظران و مسئولان اقتصادی درباره بودجه سال 1360 فراهم آید. بودجه در آن زمان به‌صورت دو دوازدهم در هیئت دولت تصویب شده بود.
این مباحثات چنان در فضای انقلابی آن مقطع جا افتاده بود که گاهی رسانه‌ها برای مسئولان درباره انجام مباحثه تعیین تکلیف می‌کردند. در یک مورد رسانه‌ها از برگزاری مباحثه در حسینیه ارشاد در یک روز جمعه ذیل موضوع بودجه با حضور رئیس‌جمهور، سخنگوی دولت و وزیر اقتصاد خبر داده بودند که دفتر ریاست‌جمهوری مجبور شد توضیح دهد که این دعوت بدون اطمینان از حضور مسئولان دولتی در این مباحثه صورت گرفته است. در بیانیه عذر مسئولان دولتی برای حضور در مباحثه ذکر شده و تأکید شده بود سخنگوی دولت برای بررسی مسائل سیل خراسان طبق برنامه از قبل تعیین شده به آن استان مسافرت کرده است و امکان شرکت در بحث روز جمعه برای ایشان وجود ندارد. وزیر اقتصاد و دارایی نیز برای شرکت در یک نشست، ساعت 11 صبح جمعه عازم کاراکاس، پایتخت ونزوئلاست. دولت با استقبال از این مباحثات، پیشنهاد داد بحث آزاد درباره بودجه به جمعه بعدی موکول شود.
این مباحثات و مناظره‌ها بدون هیچ مخالفتی از جانب رهبری و نیروهای انقلاب برگزار می‌شد، اما با عمیق شدن اختلافات سیاسی در کشور و ناامن شدن فضای کشور در سال 1360 و در نهایت صدور حکم مجلس مبنی بر بی‌کفایتی بنی‌صدر، رئیس‌جمهور وقت و فاز مسلحانه گرفتن تشکل‌هایی، مانند مجاهدین خلق (منافقین) متوقف شد.
