مقامات سعودی برای وسوسه کردن یا تحت تاثیر قرار دادن محیط داخلی عراق با دست خالی وارد نخواهند شد. آنها یک شیوه شناخته شده از قبل دارند که از طریق تطمیع و توزیع مثلا مبالغ زیاد پول تحت عنوان کمک برای بازسازی مناطق آزاد شده (و یا اتفاق اخیر مبنی بر حذف نام عراق از فهرست ممنوعیّت های ترامپ) تلاش می کنند که زمینه حضور خودشان را موجه و قابل دفاع جلوه دهند.
چند روز قبل عادل الجبیر در سفری بی سابقه وارد بغداد شد و سفر وی بازتاب زیادی را برانگیخت، چرا که سفر وزیر خارجه عربستان بعد از سالیان طولانی به عراق آن هم در شرایطی که عراق گام های نهایی به سمت پاکسازی داعش را برمی دارد، دارای پیام های مهمی است.
هادی محمدی، کارشناس مسائل منطقه در گفتگو با خبرنگار گروه بین الملل بصیرت، چرایی و اهداف این سفر را تشریح کرده است که در ذیل می آید:
بصیرت: اهداف سفر عادل الجبیر در این مقطع زمانی به عراق را چگونه ارزیابی می کنید؟ سفر عادل الجبیر به عراق بعد از سال های طولانی که هیچ مقام عالی رتبه سعودی به عراق وارد نشده بود، انجام گرفت. این سفر بعد از اخراج ثامرالسبحان که یک ژنرال آموزش دیده انگلیسی بود و به عنوان سفیر سعودی در عراق دست به رفتارهای مداخله آمیز در مورد گروه حشدالشعبی می زد و همچنین اظهارات تحریک آمیز طایفه ای را انجام می داد صورت گرفت.
سفر عجولانه عادل الجبیر به عراق را باید با جدّیت و تأمل خاص نگاه کرد. عادل الجبیر زمانی وارد عراق می شود که موضوع داعش به عنوان یک پرونده رو به پایان است. با توجه به اظهاراتی که از ابوبکر البغدادی در رسانه ها منتشر شده، ظاهرا ابوبکر البغدادی و جریان داعش دیگر تاب ماندن و مقاومت کردن در مناطق شهری را ندارند. حتی ممکن است در یک دوره ای به کوهستان ها فرار کنند و فقط کار پارتیزانی و ناهمسازی مناطق را بر عهده بگیرند. عادل الجبیر بعد از پایان پیدا کردن داعش وارد عراق می شود و این یعنی الجبیر برنامه هایی برای دوره پس از داعش دارد که بتواند مسائل داخل عراق را مطابق هدف گذاری هایی که عربستان دارد و آمریکایی ها به آن ها اعلام کرده اند را به اجرا گذارد.
متغیر دومی که موجب می شود عادل الجبیر به سرعت به عراق بیاید این است که مایک پمپئو رئیس سازمان CIA آمریکا قبل از وارد شدن به ریاض از ترکیه هم دیدن کرده بود و اصلی ترین موضوعی که مورد توجه رئیس CIA بود که در مذاکرات ریاض و آنکارا وجود داشت، این که باید قدرت و نفوذ منطقه ای ایران مهار شود. از این جهت به نظر می رسد عادل الجبیر دارد برنامه مهار و به چالش کشیدن نفوذ ایران در سطح منطقه به ویژه در عراق را جلو می برد.
این توضیح ضروری است وقتی داعش وارد عراق شد بعضی از جریان ها یا شخصیت های اهل سنت یا چهره های سیاسی کُرد در این توطئه دست داشتند و زمینه ورود داعش را فراهم کردند. در حال حاضر مهم ترین صدمات به مناطق سنی نشین وارد شده و در پایان سرکوب و پاکسازی داعش، این جریان اهل سنت هست که در شرایط انفعال به سر خواهد برد. با توجه به تجربه تلخی که از داعش در زندگی آنها باقی مانده این احتمال بسیار قوت دارد که جریان اهل سنت در بخش بدنه اجتماعی به سمت دولت مرکزی متمایل شود. در واقع از این طریق اقتدار بغداد و دولت مرکزی بیش از گذشته افزایش پیدا کند. لذا عادل الجبیر برای این که بتواند شرایط واگرایی و تولید تنش مذهبی و طایفه ایی را مهندسی کند، ناچار است تا پایان پیدانکردن قضیه داعش وارد عراق شود و زمینه های روابط را با معرفی سفیر جدید فراهم کند.
در این زمینه عادل الجبیر در مصاحبه ای اعلام کرد که مناطق آزاد شده عراق مورد توجه عربستان سعودی قرار دارد، یعنی در واقع برای تاثیر گذاری بر بخش سنی جامعه عراق وارد کشور شده است تا آغاز دور جدیدی از روابط بتواند فضای گرایش اهل سنت به دولت مرکزی را بگیرد و از این طریق فضای تنش بین اهل سنت و دولت مرکزی را یک بار دیگر فعال کند.
علاوه بر اقدام الجبیر، سفر بارزانی به ترکیه هم در جهت فشار به دولت مرکزی عراق است. ترکیه، بارزانی را با پرچم کردستان در آنکارا مورد استقبال قرار داد و این پیام خطرناکی است و اقدام ماجراجویانه ایست که توسط اردوغان انجام می گیرد. البته اردوغان برای مسئله رفراندوم در ترکیه و نیز پرونده کردهای سوریه هم به بارزانی نیاز دارد، لذا تلاش می کند با بلند کردن پرچم کردستان عراق در آنکارا، نوعی رضایت مندی را برای بارزانی به وجود بیاورد تا بارزانی شعار جدایی و تجزیه کردستان عراق را از این سرزمین از طرف ترکیه به عنوان یک گام مثبت تلقی کند.
علاوه بر این ها قرار است ولیعهد عربستان هم طی روزهای آینده به عراق سفر کند. هدف از سفر عادل الجبیر و ولیعهد عربستان در شرایط کنونی به عراق، این است که می خواهند از این طریق یک پروژه آمریکایی را برای جدا کردن عراق از پیوندهای طبیعی خودش مانند ایران دنبال کنند و از طریق تاثیرگذاری در مناطق اهل سنت و کردهای عراق، زمینه واگرایی را نسبت به دولت مرکزی به وجود آورند.
بصیرت: در حال حاضر آیا هنوز در داخل دولت عراق مهره های وابسته به عربستان فعال هستند؟مهره های وابسته به عربستان در بعضی از چهره های سیاسی در مجلس، احزاب و حتی در بخش محدودی از دولت عراق وجود دارند. آنها ممکن است به عنوان بازمانده هایی از چهره ها یا شخصیت هایی که علاقمند به همکاری با عربستان و ترکیه هستند در درون دولت عراق وجود داشته باشند، منتهی شرایط امنیتی و سیاسی ناشی از شکست داعش موجب شده است که آنها امکان مشکل سازی در درون عراق نداشته باشند و نیازمند حضور یک کشوری مثل عربستان هستند که به بهانه توجیه روابط با عربستان سعودی، خودشان را در جامعه عراق تقویت کنند. به هر حال مقامات، نخست وزیر و احزاب سیاسی موثر در عراق نسبت به این مسئله آگاه هستند. دکتر جعفری وزیر خارجه عراق هم به وزیر خارجه عربستان گوشزد کرد که عربستان باید در مسئله مبارزه با تروریزم صداقتش را از طریق مبارزه با تفکر تکفیری به نمایش بگذارد و این نشان می دهد دولت عراق نسبت به اهداف و رفتارهای مقامات سعودی که وارد عراق شدند، آگاه هستند.
نکته ای که در اینجا وجود دارد و بنده بر آن تاکید دارم این است که مقامات سعودی برای وسوسه کردن یا تحت تاثیر قرار دادن محیط داخلی عراق با دست خالی وارد نخواهند شد. آنها یک شیوه شناخته شده از قبل دارند که از طریق تطمیع و توزیع مثلا مبالغ زیاد پول تحت عنوان کمک برای بازسازی مناطق آزاد شده (و یا اتفاق اخیر مبنی بر حذف نام عراق از فهرست ممنوعیّت های ترامپ) تلاش می کنند که زمینه حضور خودشان را موجه و قابل دفاع جلوه دهند. طبیعی است که دولت عراق در شرایط فعلی، خیلی ایده آل نیست و نیازمند کمک های خارجی برای بازسازی مناطقش است و بخشی از اثرگذاری های نگاه سعودی به محیط داخلی عراق می تواند از این طریق سفرها کارساز باشد.
بصیرت: سفر الجبیر به عراق تا چه اندازه با هدف قطع ارتباط عراق با ایران صورت می گیرد؟اصلا هدف این نوع سفرها، تاثیرگذاری بر روی پیوندهای طبیعی بین ایران و عراق است. عربستان سعودی، آمریکا و رژیم صهیونیستی به این جمع بندی رسیده اند که بحران تروریستی در سطح منطقه برای مهار ایران بود که با تدابیر ایران به فرصتی برای گسترش قدرت منطقه ای جمهوری اسلامی ایران تبدیل شده است. و اگر اجازه دهند این مسیر ادامه پیدا کند، ارتباط ایران با کشورهایی از جمله عراق، سوریه و لبنان، می تواند یک شبکه قدرت منطقه ای عظیم بسازد که به جزء مبارزه با تروریسم، ابعاد جدید و تکامل یافته ایی در زمینه های مختلف از جمله اقتصادی، مالی، اجتماعی و فرهنگی به وجود می آورد. این قدرت شبکه ای در سطح منطقه برای آنها بسیار خطرناک است. به عنوان مثال جریان حشدالشعبی برای پاکسازی داعش حتما از توانمندی های خود به شکل مناسبی در سوریه استفاده خواهد کرد و باعث می شود نابودی ابزارهای تروریستی که ابزار جنگ نیابتی آمریکا هست را به سرعت بالا ببرد. این در حالی است که عربستان سعودی، رژیم صهیونیستی، آمریکا و ترکیه به دنبال طولانی کردن عمر جریان های تروریستی در منطقه از جمله عراق و سوریه هستند.
با تشکر از جناب آقای هادی محمدی که وقت خود را در اختیار پایگاه بصیرت قرار دادند
مصاحبه از: وحید قاسمی
