کابینه عربستان هر چندوقت یک بار شاهد تغییراتی است و در هر زمان اهداف مختلفی در پشت پرده این اقدام وجود دارد. به طور سنتی مهم ترین هدف تغییرات کابینه در عربستان در همه برهه ها افزایش قدرت پادشاه و تلاش برای قبضه کامل قدرت بوده است. چند روز قبل نیز ملک سلمان برای چندمین بار دستوراتی را در جهت عزل و نصب های جدید در وزارتخانه های نظامی و غیر نظامی صادر کرد.
بر اساس این اوامر، ملک سلمان، «خالد بن سلمان»، پسرش را به عنوان سفیر این کشور در آمریکا منصوب کرد. بدین ترتیب، «خالد بن سلمان» جایگزین «عبدالله بن فیصل بن ترکی» خواهد شد. جایگاه سفیر ریاض در آمریکا یکی از سمت‌های مهم حکومتی عربستان و مهمترین سمت سفارت در خارج از این کشور به شمار می‌رود. همچنین شاهزاده «عبدالعزیز بن سلمان بن عبدالعزیز» دیگر پسر ملک سلمان، وزیر مشاور در امور انرژی و صنعت و معدن تعیین شد. پادشاه عربستان همچنین دستور تاسیس «شورای امنیت ملی» زیر نظر دفتر پادشاهی و ایجاد پستی در این دفتر تحت عنوان «مشاور امنیت ملی» برای ریاست این شورا را صادر کرد.
هنوز اینکه این شورای امنیتی جدید چه ساختاری خواهد داشت و اختیاراتش چه خواهد بود؟ مشخص نیست، اما روشن است که با مسئولیت وزیر کشور موازی خواهد بود و این تصور نیز وجود دارد که «محمد بن سلمان» نفوذ زیادی در این شورا داشته باشد.
طبق دستورات جدید، دکتر «عواد بن صالح العواد» به عنوان وزیر فرهنگ و اطلاع‌رسانی، «عبدالله بن عامر السواحه» به عنوان وزیر مخابرات، «عصام بن سعید» به عنوان وزیر خدمات شهری، سرلشکر «فهد بن ترکی» به عنوان فرمانده نیروی زمینی، «احمد بن حسن بن محمد عسیری» به عنوان معاون رئیس سازمان اطلاعات کل تعیین شده اند. احیای مجدد پاداش‌ها برای کارمندان دولت که در راستای سیاست ریاضتی متوقف شده بود، نیز از دیگر تصمیمات جنجال‌برانگیز پادشاه عربستان عنوان شده است.
سوال مهم این است که اهداف ملک سلمان از این تغییرات چیست؟
تضعیف قدرت ولیعهد
یکی از مهمترین دغدغه های ملک سلمان از زمان روی کار آمدن، مهره چینی در جهت به قدرت رساندن پسر خود یعنی محمد بن سلمان بوده است. از همین روی وی یک هفته پس از به قدرت رسیدن با صدور 40 فرمان حکومتی به تغییرات گسترده در کابینه و دولت جدید این کشور دست زد. برخی از این تغییرات علیه انتصاب‌های ملک عبدالله، بود که بر اساس آن دو فرزند وی از قدرت برکنار شدند و خالد التویجری، رئیس دفتر سابق دربار سعودی تحت بازداشت خانگی قرار گرفت و خانه تکانی جدید ملک سلمان نیز با هدف تقویت قدرت پسرش، محمد بن سلمان، است. محمد بن نایف به عنوان ولیعهد عربستان مهمترین رقیب محمد بن سلمان برای رسیدن به تخت پادشاهی است. وی حمایت آمریکا را نیز به همراه دارد، از سوی دیگر محمد بن سلمان که با توجه به بیماری پادشاه همه امور را در اختیار گرفته است، جنگ یمن را در فرودین 94 به عنوان ابزاری برای مطرح کردن خود در عرصه داخلی و بین المللی به راه انداخت، اما نتیجه این جنگ بر خلاف انتظارات وی پیش رفت.
اکنون پادشاه عربستان در تلاش است تا با مهره چینی های هدفمند پسران خود را در سمت ها و پست های حساس منصوب کند به گونه ای که محمد بن نایف نتواند علیه جانشین ولیعهد یعنی محمد بن سلمان اقدامی انجام دهد و یا اقدامات وی علیه محمد بن سلمان با هزینه های زیادی همراه باشد. به همین دلیل یکی از مهمترین اهداف تغییرات اخیر کابینه عربستان را تلاش برای تقویت قدرت محمد بن سلمان و تضعیف قدرت محمد بن نایف باید دانست.
نارضایتی از وضعیت جنگ یمن
جنگ دو ساله یمن بر خلاف انتظار آل سعود نه تنها منجر به دستاور قابل اتکایی برای عربستان نشده است، بلکه بی آبرویی بزرگی نیز برای آل سعود در منطقه به جا گذاشته است. صد ها میلیارد دلار هزینه برای پیروزی بر فقیرترین کشور عربی تنها کشته و زخمی شدن 40 هزار یمنی را به دنبال داشته است. از سوی دیگر این جنگ را محمد بن سلمان با هدف قدرت نمایی در برابر رقبای داخلی به راه انداخت، بنابراین یکی دیگر از اهداف این تغییرات اخیر در دستگاه پادشاهی عربستان را باید تلاش برای تغییر اوضاع در یمن دانست. یکی از دستورات حائز اهمیت در تغییرات اخیر کابینه سعودی، برکناری «عید الشلوی» فرمانده نیروی زمینی ارتش در پی طولانی شدن جنگ ناموفق عربستان در یمن و جایگزینی «فهد بن ترکی» بود. به اعتقاد ناظران سیاسی، سلمان با ورود به سومین سال جنگ علیه یمن، با این تصمیم به دنبال تنظیم مجدد قوای خود برای مقابله با «حوثی‌ها» و نیروهای «علی عبدالله صالح» رئیس‌جمهور سابق یمن است.
ملک سلمان همزمان با تعیین شاهزاده فهد بن ترکی به عنوان فرماندهی نیروی زمینی ارتش و ارتقای رتبه او به سرلشگری، دو ماه حقوق اضافه به نیروهای حاضر در جنگ یمن پرداخت کرد. سلمان به دنبال ورود به سال سوم جنگ یمن با یک استراتژی جدید است و می‌خواهد دستاوردهای نظامی بزرگی را برای خود به ثبت رساند و کار انصارالله و صالح را یکسره کند. سرلشگر «فهد بن ترکی» از زمان آغاز نبرد موسوم به «طوفان قاطع» در 26 مارس 2015، بسیار فعال بوده و فرماندهی عملیات‌های ویژه ائتلاف عربی در یمن را برعهده داشته است و در کنار آن، معاون فرماندهی نیروی زمینی ارتش عربستان و فرمانده یگان‌های چترباز و نیروهای ویژه بوده است. به همین دلیل شماری از تحلیل‌گران می‌گویند که هدف از انتخاب او به عنوان فرمانده نیروی زمینی ارتش عربستان، سازماندهی شرایط نظامی عربستان در نقاط مرزی با یمن است.
ملک سلمان همچنین دستور پرداخت دو ماه حقوق و پاداش به نیروهای عملیات «طوفان قاطعیت» و عملیات «بازگشت امید» یعنی شرکت‌کنندگان در جنگ یمن را داده است. این دومین بار است که طی شش ماه به آن ها پاداش داده می‌شود. این حاتم‌بخشی‌ها، با افزایش تلفات نیروهای سعودی در ائتلاف عربی همزمان شده است.
برخی معتقدند نوعی نارضایتی بین افسران و سربازان شرکت‌کننده در جنگ یمن نسبت به طولانی شدن آن، وجود دارد. بنابراین ملک سلمان با این تصمیمات اخیر سعی در کنترل اوضاع در یمن را دارد.
در مجموع تغییرات اخیر کابینه سعودی در راستای دو هدف تقویت جایگاه محمد بن سلمان و بهبود اوضاع جنگ علیه یمن است. ملک سلمان با روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا که به نظر می رسد خواستار تشدید جنگ در یمن است، می خواهد سال سوم جنگ یمن را با استفاده از حمایت های ترامپ، با پیروزی آغاز کند، اما مقاومت مردمی یمن نشان داده است که هیچ چیز نمی تواند در برابر اراده مردم این کشور ایستادگی کند. مردم یمن به خوبی این اصل را ثابت کرده اند که سلاح بر اراده نمی تواند پیروز شود./
