امروز در واقع جشنواره شانگهای یکی از 15 جشنواره گروه الف است و زیاد تفاوتی با آنچه در نمونه های غربی هست ندارد و در واقع یک کپی دست چندم از جشنواره های خارجی مثل کن و برلین محسوب می شود.
جشنواره بین المللی فیلم شانگهای جشنواره سالانه ای است که در ماه ژوئن تماشاگران زیادی را به ضیافت سینما دعوت می کند؛ یکی از بزرگ ترین جشنواره های فیلم در آسیای شرقی که در طول این سال ها توانسته تا آنجا بالا رود که در درجه بندی جهانی در ردیف الف قرار گیرد و در صنعت سینمای جهان جای خود را پیدا کند؛ جشنواره ای که ریاست هیأت داوران آن را سینماگران برجسته ای چون امیر کاستاریکا، لوک بسون، الیور استون، دنی بویل وونگ کار وای ریاست هیأت داوران جشنواره شانگهای را بر عهده داشته اند و امسال که وارد بیستمین دوره خود شده است کریستین مونجیو، کارگردان رومانیایی ریاست هیات داوران این دوره از جشنواره را بر عهده گرفته است.
البته قرار گرفتن در این جایگاه، برای چین به عنوان بزرگ ترین نماد سانسور و حذف صداهای مخالف در دنیا، بدون شک به راحتی صورت نگرفته و برای جلب اعتماد سینماگران برجسته مسیری سخت را پیموده است. شاید دانستن این موضوع جالب باشد که چین جزو معدود کشورهای جهان است که سینمای آن رده بندی سنی ندارد، چرا که تمام فیلم ها آن قدر جرح و تعدیل می شوند تا مناسب همه سنین باشند و از این رو است که مثلا دیدن بچه های خردسال در راهروهای سالن پخش فیلم پر از خون و خشونتی چون لوگان (۲۰۱۷) - از سری مجموعه X-Men - چندان عجیب نیست!
برخی این رشد را مدیون رشد اقتصادی چین می دانند و برخی نیز حاصل تلاش جشنواره در جلب اعتماد حکومت مرکزی چین. اما فارغ از عللی که منجر به این رشد حیرت انگیز برای جشنواره ای آسیایی شده، برخی گمانه زنی هایی که هر ساله در آستانه برگزاری این جشنواره توسط محافل داخلی صورت می گیرد ما را بر آن داشت تا به برخی از سوالات پاسخ دهیم. به ویژه اینکه ایران همواره سهم به سزایی در این جشنواره داشته داشته است و امسال ۱۹ فیلم از ۱۳ سینماگر ایرانی و از جمله سه سینماگر مقیم خارج از ایران در بخش‌های مختلف این رویداد رده الف جهانی به نمایش درآمد.
اینکه تأثیر جشنواره فیلم شانگهای به عنوان جشنواره ای آسیایی چیست؟ و آیا بین این جشنواره و سایر جشنواره های بین المللی فیلم که مهد آنها غرب است تفاوتی وجود دارد یا نه؟ همچنین نفس حضور آثار ایرانی در این جشنواره و باز هم پتانسیل های جشنواره ای شرقی برای سینمای ایران، دیدگاه ها و رایزنی های مختلفی صورت گرفته است. حتی در این روزها برخی این گونه تحلیل کردند که جشنواره شانگهای می تواند به عنوان الگویی برای مسئولین سینمایی ما قرار گیرد. به همین بهانه گفتگویی با سعید مستغاثی منتقد سینما داشتیم تا به پاسخی درخور برای سوالات دست یابیم.
ماهیت جشنواره شانگهای؛ نوآوری یا کپی برداری
سعید مستغاثی با بیان اینکه ماهیت جشنواره شانگهای در واقع کپی دست چندمی از جشنواره های خارجی است، اظهار کرد: جشنواره فیلم شانگهای در دورانی که هنوز حکومت کمونیستی چین روی وضعیت فرهنگی خیلی حساس بود ایجاد شد، چیزی حدود 20 سال پیش و ظاهراً می خواسته سینمای چین را به جهان بشناساند و با سینمای جهان تعاملی برقرار کند. منتهی در طول این سال ها این جشنواره استحاله پیدا می کند و امروز در واقع جشنواره شانگهای یکی از 15 جشنواره گروه الف است و زیاد تفاوتی با آنچه در نمونه های غربی هست ندارد و در واقع یک کپی دست چندم از جشنواره های خارجی مثل کن و برلین محسوب می شود.
چین پایگاهی جدید برای فرهنگ غربی
مستغاثی در ادامه در پاسخ به این سوال که چگونه جشنواره شانگهای علی رغم سیاست های فرهنگی بسته چین چنین رشد حیرت انگیزی داشته است افزود: چین برخلاف آنچه رایج است بیشتر در زمینه های سیاسی اعمال قدرت می کند و در زمینه فرهنگی، غرب نفوذ فرهنگی کلانی دارد و حتی در چین علی رغم اینکه گفته می شود فیلم های خارجی اکران آنها با محدودیت مواجه است، اما به هر صورت با نمایش برخی از این فیلم ها و میدان دادن به آنها باعث شده غرب در چین نیز پایگاه داشته باشد. همین مسئله در واقع باعث شده جشنواره چین رتبه الف را داشته باشد. یعنی الف شدن این جشنواره از سوی اتحادیه جشنواره جهانی است که خودش تحت سلطه لابی های سلطه گر جهانی است؛ یعنی آنها به جشنواره ها و فیلم هایی بها می دهند که با معیارهای خودشان همخوانی داشته باشد. این جشنواره هم تا آنجا که توانسته ثابت کرده که می تواند در همان جهت سیاست های فرهنگی غرب گام بردارد. از داوران جشنواره، پهن کردن فرش قرمز و همان ارزش ها غربی را به نمایش درآورد. در واقع این جشنواره یک پایگاه است در یک کشور یک و نیم میلیاردی در شرق آسیا و می تواند محملی باشد برای حضور سینمای غرب و توانسته به صورت یک پایگاه در آید. به طوریکه ما شاهد حضور افرادی مثل نیکول کیدمن، ناتالی پورتمن و بردلی کوپر در هیات داوران بودیم و فیلم های اکران اولی چون عصر یخبندان، چپ دست برای اولین بار در این جشنواره اکران شده اند.
سینمای انقلابی جایی در جشنواره فیلم شانگهای ندارد!
در پایان مستغاثی با روشن کردن ابهام ظرفیت بودن جشنواره شانگهای برای سینمای ایران تصریح کرد: فیلم هایی ایرانی که در جشنواره فیلم شانگهای نمایش داده می شوند، همان فیلم های ضد ایرانی و اسلامی است که در سایر جشنواره ها به نمایش درآمده اند. مثل فیلم توقیفی «من عصبانی نیستم» و یا فیلم توقیفی «خرس» که در این جشنواره نمایش داده شدند. در این بین ما شاهد نبودیم که فیلمی از سینمای انقلابی ما به این جشنواره همانند سایر جشنواره ها راه پیدا کند. به نظر من اگر غیر از این باشد این جشنواره از گروه الف خارج می شود، چرا که گروه الف بودن ضوابطی دارد که در جهت همان سیاست ها و ایدئولوژی غرب است و اگر بخواهند ذره ای از این سیاست ها تخطی کنند طبیعی است که از رده خارج می شوند./
