ديگر مفاهيمي که در سطح عمومي و براي عوام جامعه مطرح مي گردد نيز دستخوش تحريف قرار دارند، چرا که در اين ميان عقلانيت کم رنگ شده و حقايق با تعلق و تعصب و عواطف و احساسات در هم آميخته و بستر براي تغيير و تحريف فراهم مي آيد.
از جمله اين مناسک و شعائر ديني که در جامعه ديني اثرگذاري بوده و از سويي ديگر در معرض عوام زدگي و تحريف قرار دارند، مساله عزاداري سيد و سالار شهيد حضرت اباعبدالله الحسين(ع) است.
حضرت امام حسين(ع) در نامه و وصيتش به برادر محمد حنيفه هدف از قيام خود را چنين اعلام مي کند: «و اني لَم أَخرُج أَشِراً وَ لابَطراً وَ لامُفسِداً وَ لاظالِماً و اِنَّما خَرَجتُ لِطَلَبِ الإصلاحِ فِي امّة جدّي أُرِيدُ أَن آمُر بِالمَعرُوفِ وَ أَنهي عَنِ المُنكَرِ وَ أَسيرَ بِسيرَةِ جَدّي وَ أبي علي بن ابيطالب».(مقتل خوارزمي، ج 1، ص 188)
من نه از روي خودخواهي و يا براي خوشگذراني و نه براي فساد و ستمگري از شهر خود بيرون آمدم، بلكه هدف من از اين سفر، امر به معروف و نهي از منكر و خواسته ام از اين حركت، اصلاح مفاسد امت و احياي سنت و قانون جدم، رسول خدا(ص) و راه و رسم پدرم، علي بن ابي طالب عليه السلام است.»
با تدبر در اين کلام مي توان اين نتيجه را بدست آورد که دين و مناسک اسلامي در گذر زمان در معرض آسيب و انحراف قرار گرفته و آنهايي که موقعيت خود را در تقابل حقيقت دين مي بينند، از فرصت ها براي تحريف دين بهره مي گيرند. از سوي ديگر مفاهيمي که در سطح عمومي و براي عوام جامعه مطرح مي گردد نيز دستخوش تحريف قرار دارند، چرا که در اين ميان عقلانيت کم رنگ شده و حقايق با تعلق و تعصب و عواطف و احساسات در هم آميخته و بستر براي تغيير و تحريف فراهم مي آيد.
از جمله اين مناسک و شعائر ديني که در جامعه ديني اثرگذاري بوده و از سويي ديگر در معرض عوام زدگي و تحريف قرار دارند، مساله عزاداري سيد و سالار شهيد حضرت اباعبدالله الحسين(ع) است. اين مراسم که به گفته بزرگان جهان تشيع رمز جاوادانگي مکتب اهل بيت و اسلام ناب محمدي(ص) است به نحوي که حضرت امام خميني(ره) مي فرمايند: «اين محرم و صفر است که اسلام را زنده نگه داشته است» در طول سده هاي گذشته به آفت تحريف آلوده شده است. به نحوي که متفکرين بزرگي چون استاد شهيد مرتضي مطهري يکي از رسالت هاي خود را مقابله با تحريفات عاشورا قرار دادند.
امروز نيز بزرگاني چون رهبر ي معظم انقلاب اسلامي يکي از دغدغه هاي مهمشان برگزاري مراسم عزاداري مبتني بر شان و منزلت اهل بيت (ع) و مبتني بر مرام و مسلک ايشان و عاري از تحريف و انحراف است. چرا که تحريفات و انحرافات صورت گرفته در اين عرصه به شدت مورد سوء استفاده دشمنان اسلام قرار داشته و بدخواهان در راستاي سناريوي اسلام هراسي و براي تخريب چهره اسلام و معرفي اسلام به عنوان مکتبي انحرافي، غيرعقلاني و مبتني بر خرافه و مذهبي خشونت طلب و خون ريز به نمونه ايي از اين قبيل استناد مي کنند.
با فرا رسيدن ايام محرم و آغاز مراسمات عزاداري حسيني بنظر مي رسد توجه به برخي از نکات و ملاحظات مهم در اين زمينه مي تواند مفيد باشد که بايد نسبت به آن حساس بود.
1- تببين صحيح معارف اسلامي يکي از مهمترين دغدغه هايي است که در مراسم عزاداري حسيني بايد به عنوان مهمترين رسالت دنبال گردد. جلسات هيئات مذهبي بايد سودمند بوده و موجب ساخته شدن مستمعين گردد و زمينه رشد و تعالي آنان را فراهم آورد و سطح فهم ديني اعضاي هيئت را ارتقاء بخشد، در غير اينصورت مفيد نخواهد بود. به واقع بايد گفت که اين جلسات بايد منبر محور و تبيين محور باشد. نه آنکه عواطف و احساسات بر فهم و تفکر و تدبر غلبه يابد. اين منابر نيز بايد آگاهي بخش بوده و بر معرفت و شناخت مستمعين نسبت به زندگي و مرام و مسلک اهل بيت(ع) بيفزايد. حکيم انقلاب خطاب به بيانات اعضاي هيأت رزمندگان اسلام، مي فرمايد: «منبرها و سخنرانيهاي جلسات شما سازنده باشد؛ يعني به گونه يي باشد كه اگر كسي مثلاً سه سال در هيأت شما رفت وآمد مي كند، بعد از اين مدت، عوام از اين جلسه بيرون نرود؛ فهميده و آگاه و با معلومات خارج شود. منبر بايد آدم ساز و فكرساز باشد.»(80/2/19)
به واقع جلسات عزاداري براي امام حسين(ع) بايد به جلسه تبيين آرمان ها و اهداف قيام امام حسين(ع) بدل گردد. حتي در گامي فراتر بايد تلاش شود تا مصاف امروزين جبهه حق و باطل تبيين گردد. اما متاسفانه بخش قابل ملاحظه ي از هيئات مذهبي نه تنها موجب ارتقاء جامعه دين نشده بلکه يا با اتلاف وقت و يا با ارائه مطالب نامناسب موجب فرصت سوزي مي گردند.
در همين راستا حکيم انقلاب گوشزد مي فرمايند: «فهميدن قضيه ي عاشورا فقط در تاريخ نيست؛ در هر زماني بايد ديد عناصر تشكيل دهنده هويت يزيدي كجا پيدا مي شود؛ آنگاه در مقابلش بايد عناصر تشكيلدهنده ي هويت حسيني را به ميدان آورد؛ پس معرفت و شناخت مي خواهد. از جمله ي مهمترين كارهاي هيأتها و جلسه ها و عزاداريها، تبيين اين مسأله است. البته وظايف مهم ديگرشان، تبيين قرآن و دين و همان معارفي است كه امام حسين فداي آن شد. امام حسين - و همين طور ساير ائمه - خودشان را فدا كردند تا آن معارف زنده بماند؛ اين مجالس بايستي اين چيزها را نشان دهد. شما اين قضيه را مقايسه كنيد با آن جلسه يي كه مستمع دو ساعت از اول تا آخر جلسه مي نشيند؛ اما هرچه گوش مي كند، مي بيند چيزي از اين جلسه گيرش نيامد؛ بعضي از مجالس اين طوري است، بنابراين آب و رنگ جلسه كافي نيست؛ بايد روح جلسه هم اين معنا را داشته باشد.» (همان)
2- يکي از معضلاتي که متاسفانه در بخشي از هيئات مذهبي رواج يافته، ارائه الگويي از اسلام است که با نوعي سکولاريسم و جدايي از سياست همراه است. در حالي که رکن اساسي نهضت حسيني مبارزه با قدرت فاسد و حاکميت ناخلفي بود که به زور بر جايگاه صالحان و انبياء و اولياء الهي تکيه زده بود، برخي از قرائت هاي انحرافي تلاش دارند تا در مجالس خود اشاره اي به مباحث مهمي که امروز جامعه اسلامي گرفتار آن است نمايند و ورود به اين مباحث را دور از شان اين مجالس مي دانند. امروز چگونه مي توان از اباعبدالله الحسين(ع) ياد کرد بدون آنکه دغدغه مظلوماني را داشت که در سوريه و عراق و يمن و فلسطين و ديگر نقاط مختلف جهان به خاک و خون مي غلطند، چرا که حاضر نيستند در برابر استکبار جهاني و ايادي دست نشانده آنان سر تسليم فرود آيند! چگونه مي توان در رسايي مظلوميت خاندان اهل بيت(ع) گريست و بني اميه را لعنت کرد و از لعن و نفرين يزيديان زمان پرهيز کرد! اين الگو از عزاداري بدون شک در تعارض با روح و گوهر عزاداري امام حسين(ع) و اهداف نهضتي که ايشان با خون خود و خاندانش براي احياء آن اقامه نمود، قرار دارد.
حکيم فرزانه انقلاب از اين دست هيئتان با عنوان "هيئت سکولار" ياد کرده و با صراحت مي فرمايند: « هيئت ها نمي توانند سکولار باشند؛ هيئتِ امام حسينِ سکولار ما نداريم! هرکس علاقه مند به امام حسين است، يعني علاقه مند به اسلام سياسي است، اسلام مجاهد است، اسلام مقاتله است، اسلام خون دادن است، اسلام جان دادن است؛ معناي اعتقاد به امام حسين اين است. اينکه آدم در يک مجلس روضه يا هيئت عزاداري مراقب باشد که نبادا وارد مباحث اسلام سياسي بشود، اين غلط است. البتّه معناي اين حرف اين نيست که هر حادثه ي سياسي در کشور اتّفاق ميافتد، ما بايد حتماً در مجلس روضه آن را با يک گرايش خاصّي - حالا يا اين طرف، يا آن طرف - بيان کنيم و احياناً با يک چيزهايي هم همراه باشد؛ نه، امّا فکر انقلاب، فکر اسلام، خطّ مبارکي که امام (رضوان الله عليه) در اين مملکت ترسيم کردند و باقي گذاشتند، اينها بايستي در مجموعه ها و مانند اينها حضور داشته باشد.»(92/8/20)
جلوه ديگر هيئت هاي طراز اسلام ناب محمدي(ص) آن است که اين مجالس بايد در خدمت تقويت نهضت اسلامي ملت ايران و نظام جمهوري اسلامي برآمده از آن که تحقق آن آرزوي انبياء و اولياء الهي و از جمله حضرت اباعبدالله الحسين(ع) بوده، باشند. هيئتي از درون آن انسان هاي مومن در خدمت انقلاب و ارادتمند و پا به کار ولي خدا در زمان غيبت معصوم(ع) بيرون نيايد، با هيئت مطلوب اهل بيت(ع) فرسنگ‌ها فاصله دارد.
3- از جمله مهمترين دغدغه هاي علما و بزرگان ديني در ماجراي عزاداري اهل بيت(ع) آن است که گاه اين مجالس به محفلي براي ايجاد اختلاف در جامعه اسلامي بدل مي گردد. اين حرکت به واقع اقدامي خلاف جهت اهداف اهل بيت(ع) بوده و نه تنها ثوابي در آن نيست که بدون شک حرمت شرعي به همراه دارد. ضمن آنکه بهترين بستر براي بهره برداري دشمنان و فتنه گران را نيز فراهم مي آورد.
اين اقدامات آنچنان ضربه زننده به اسلام و جامعه اسلامي است که رهبري انقلاب با عتاب مي فرمايند: «يك عده اي چرا نمي فهمند؟ امام بزرگوار ما كه منادي اتحاد بين مسلمين بود، از همه ي اينهائي كه مدعي اند، ولايتش و اعتقادش و ارادتش و عشقش به ائمه (عليهمالسّلام) بيشتر بود. او بهتر مي فهميد ولايت را يا فلان آدم عامي كه حالا به اسم ولايت كارهاي خلاف مي كند، حرفهاي بيربط مي زند در مجالس عام و خاص؟ وحدت را حفظ كنيد. اگر ديديد در جامعه بين شما كساني هستند كه عكس اين رفتار مي كنند، آنها را طردشان كنيد؛ مخالفت خودتان را به آنها ابراز و اعلام كنيد؛ اينها ضرر مي زنند؛ ضربه مي زنند. ضربه اي به اسلام مي زنند، ضربه اي به تشيع مي زنند، ضربه اي به جامعه ي اسلامي مي زنند. اين از جمله مسائل بسيار مهم است.» (86/4/14)
4- يکي ديگر از نگراني هاي بزرگان دين در مورد مجالس عزاداري آن است که گاه اين جلسات موجب وهن اسلام و فرصتي براي دشمنان اسلام در جهت تخريب چهره زلال ترين دين الهي مي گردد که اين نيز انحراف بزرگي در مسير تحقق آرمان هاي امام حسين(ع) بيه حساب مي آيد. آنچه در ماجراي قمه زني با منع مراجع عاليقدر شيعه همچون امام خميني(ره)، امام خامنه اي، آيت الله العظمي فاضل لنکراني، بهجت، مکارم شيرازي، نوري همداني و ... همراه شد، احساس نگراني از اين انحراف است.
5- از دیگر عرصه هاي مهم مورد توجه در مراسم سوگواري اهل بيت(ع) توجه اشعار و نوحه سرايي هايي است که توسط ذاکران و مداحان اهل بيت(ع) در اين مجالس خوانده مي شود. در اين باب حداقل بايد به چهار عنصر توجه نمود. به فرموده رهبري اگر چهار پايه ي اصلي مداحي يعني؛ صداي خوش، آهنگ درست، لفظ خوب و مضمون حقيقي متناسب با نياز كامل باشد، بهترين وسيله ي تبيين است و تأثيرش مي تواند حتي از منابر نيز بيشتر باشد. براي تحقق اين امر توجه به توصيه هاي زير که برآمده از کلام رهبري است، ضروري است:
- روضه ها داراي منابع معتبر باشد.( 69/10/17)
- چيزي را بخوانيد كه معقول باشد. (همان)
- خلاف واقع نگويد (92/8/20)
- اشعار را با مضامين معارف الهي غني كنيد.( 79/6/29)
- گاهي كلمات مدح آميزي از ائمه (عليهم السّلام) پشت سر هم مي آوريم كه نه درست مستمع به عمق اين كلمات مي رسد، نه با فهميدن آن كلمات چيزي بر معرفت او اضافه مي شود؛ اينها خيلي ارزش ندارد.( 80/6/18)
- پرهيز از مدحها و تمجيدهاي بي معنا: چيز ديگري كه بنده در بعضي از خوانندگان جلسات مداحي اطلاع پيدا كردم، استفادهي از مدح ها و تمجيدهاي بي معناست، كه گاهي هم مضر است. فرض كنيد راجع به حضرت اباالفضل (سلام اللَّه عليه) صحبت مي شود؛ بنا كنند از چشم و ابروي آن بزرگوار تعريف كردن؛ مثلاً قربون چشمت بشم! مگر چشم قشنگ در دنيا كم است؟ مگر ارزش اباالفضل به چشمهاي قشنگش بوده؟! اصلاً شما مگر اباالفضل را ديده ايد و مي دانيد چشمش چگونه بوده؟! اينها سطح معارف ديني ما را پايين مي آورد. (84/5/5)
- توطئه هاي مراكز قدرت جهاني، روح عزت ملي، حركت عظيم انقلابي ملت ايران، هدفهاي بزرگي كه اين ملت مي تواند با اين نيروي عظيم به سمت آنها حركت كند، آنچه كه در اين راه به آنها احتياج دارد، اينها را در قالب شعر بگنجانيد.( 79/6/29)
- امروز دستهايي براي ايجاد شكاف بين فرقه هاي مسلمان وجود دارد. كساني كه اين تلاش را مي كنند، نه اين طرف را قبول دارند، نه آن طرف را؛ هم با اين طرف دشمن اند، هم با آن طرف. مراقب باشيد با دستهاي خبيثي كه در اصل از طرف همان مراكز استكباري و استعماري هدايت ميشود، همكاري نكنيد. (81/6/7)
6- ملاحظه مهم دیگر درباب مجالس عزاداري آن است که کسوت مداحي اهل بيت(ع) از آنجا که کسوتي رسمي نيست، داراي حدود و ثغور مشخصي نيز نيست. اين امر موجب شده تا نوعي آشفتگي در اين امر حاصل شود و هر کسي که کمي از جسارت و اعتماد به نفس برخوردار است و حداقل صدايي خوش نيز دارد، خود را به عنوان مداح اهل بيت(ع) معرفي نمايد. طبيعي است که قرار گفتن و محوريت يافتن چنين فردي در جايگاه هدايت و مديريت فکري – عاطفي يک جمع مي تواند خطر و انحرافي براي مخاطبين باشد. به همين خاطر است که رهبري انقلاب نيز سال ها پيش به ضرورت سامان بخشي به مداحان تاکيد داشتند (در جمع مداحان اهل بيت(ع)، 68/10/28) که متاسفانه هرچند اقداماتي انجام شده، اما هنوز تا ايده ال فاصله بسيار است.
7- يکي از معضلاتي که در مراسم عزاداري حسيني گريبانگير مجالس مذهبي شده است، مساله نوآوري های بی اساس در مداحي با هدف جذب جوانان و جلوگيري از تکرار و ملالت است. همين موضوع بهانه شده تا عده اي از مدعيان براي ايجاد تنوع و تلون جلساتشان از سبک هاي و موسيقي هايي بهره گيرند که در تعارض با ذات عزاداري و داراي حرمت شرعي است. تقليد از موسيقي هاي غربي و حتي بازسازي ريتم مجالس گناه، متاسفانه معضلي است که هرچند به ندرت بتوان مواردي براي آن يافت، اما کم آن نيز نگران کننده بوده و لازم است تا با آن مقابله جدي شود. حکيم انقلاب دغدغه خود در اين زمينه را چنين گوشزد مي فرمايند:
«من شنيده ام در مواردي از آهنگ هاي نامناسب استفاده مي شود. مثلاً فلان خواننده ي طاغوتي يا غيرطاغوتي شعر عشقي چرندي را با آهنگي خوانده؛ حالا ما بياييم در مجلس امام حسين و براي عشاق امام حسين، آيات والاي معرفت را در اين آهنگ بريزيم و بنا كنيم آن را خواندن؛ اين خيلي بد است. خودتان آهنگ بسازيد. اين همه ذوق و اين همه هنر وجود دارد. يقيناً در جمع علاقه مندان به اين جريان كساني هستند كه ميتوانند آهنگ هاي خوبِ مخصوص مداحي بسازند؛ آهنگ عزا، آهنگ شادي.» (84/5/5)
سخن آخر
واقعيت آن است که در نگاهي کلان بخشي از انحرافات برشمرده محصول فعاليت هاي جريان هايي انحرافي است که حکيم فرزانه انقلاب اسلامي در سال هاي اخير از آن با عنوان تشيع انگليسي ياد کرده اند. تشيعي که با انحرافات فکري که در فهم مباني اسلامي و مکتب اهل بيت(ع) دارد، تبديل به عمله بيگانگان و دربار ملکه انگليس و کاخ سفيد شده و عملا در راستاي اهداف آنان عمل مي نمايد.
حکيم فرزانه انقلاب با هشدار نسبت به رشد اين جريان اشاره داشتند: «اين را همه توجّه کنند؛ هم شيعه توجّه کند، هم سنّي توجّه کند؛ بازي دشمن را نخورند. آن تسنّني که آمريکا از آن حمايت کند و آن تشيعي که از مرکز لندن به دنيا صادر بشود، اينها مثل هم هستند؛ هر دوي آنها برادران شيطانند، هر دوي آنها عوامل آمريکا و غرب و استکبارند.» (94/3/14) و «ما تشيعي را که مرکز و پايگاه تبليغاتش لندن است قبول نداريم؛ اين تشيعي نيست که ائمّه (عليهم السّلام) آن را ترويج کردند و آن را خواستند. تشيعي که بر پايه ي ايجاد اختلاف، بر پايه ي تمهيد و صاف کردن جادّه براي حضور دشمنهاي اسلام است، اين تشيع، تشيع نيست؛ اين انحراف است. تشيع مظهر تامّ اسلام ناب است، مظهر قرآن است. ما از کساني که کمک به وحدت ميکنند حمايت ميکنيم، با کساني که ضدّ وحدت عمل ميکنند مخالفت مي کنيم .» (94/5/26)
امروز افشاگري در باب تشيع انگليسي و تبيين مرزهاي آن با اسلام ناب محمدي(ص) يکي از فرائضي است که بايد در مجالس اهل بيت(ع) دنبال شود و از تشبه به آنان در مجالس اهل بيت(ع) پرهيز گردد.
