چرا ایران، روسیه و کره شمالی نمی‌توانند شرکای استراتژیک باشند

(روزنامه آفتاب يزد ـ 1396/05/07 ـ شماره 4952 ـ صفحه 3)

آیا این یعنی تهران، مسکو و پیونگ یانگ از این پس قرار است بیش از گذشته به یکدیگر نزدیک شوند و مثلثی را با محوریت اتحاد سه‌گانه‌شان تشکیل دهند؟

نگاهی بر رابطه ایران و روسیه

رابطه ایران وروسیه مطمئنا رابطه ای قدیمی تر با کره شمالی است.روابطی که قدمتش به دوران صفویان بازمی گردد اما نتیجه اش به زمان قاجار و عهدنامه های ترکمانچای و گلستان .

ظهور انقلاب در ایران و فروپاشی شوروی، فصل نوینی در ارتباطات دو کشور با یکدیگر بود ، ارتباطاتی که شاید معروف‌ترینش از نیروگاه اتمی بوشهر و وعده وعیدهای روس هابه ایران آغاز شد.

بدعهدی فراموش نشدنی که کمی بعدتر در زمان ارسال دیرهنگام سامانه موشکی اس 300 ، یا جنگنده های سوخو 30 ، تکرارشد. عدم وفاداری روس ها به خاطر سکوتشان در قبال قطعنامه های تحریمی سازمان ملل را نیز در دولت سابق ایران از یاد نخواهیم برد. این را بگذارید در کنار ماجرای استفاده روسیه از پایگاه هوایی همدان که برخلاف تعهدات قبلی، روسها این موضوع را فاش ساختند.

به واسطه همین اقدامات، بسیاری معتقدند که دردوره پسا انقلاب، ایران، تبدیل به یک کارت بازی برای روسیه شده است تا از طریق ما در امتیازگیری از غرب و آمریکا استفاده کند.

اما درکنار همه اینها نباید روابط اقتصادی کشورمان با روسیه ، یا تعهدات دو جانبه نظامی در منطقه از جمله بحران سوریه را هم از یاد برد .

به هر روی در طی این چند دهه روس ها نشان دادند که گهگداری همراه و همگام با ایران هستند و گاهی نیز که خرشان از پل گذشت یا باسکوت و یا با تاخیر در انجام وعده‌ها، به زیر این همراهی و همگامی می‌زنند .

اما اکنون تحریم های مشترک این دو کشور می‌تواند بهانه‌ای باشد برای کمتر شدن بی وفایی های روسیه نسبت به کشورمان و ارتباط و تعامل مستمر تر دو کشور با یکدیگر؟

رابطه ایران و کره شمالی

رابطه ایران و کره شمالی اما به طور کلی از لحاظ تاریخی روایتی متفاوت با روسیه دارد. قبل از انقلاب، ایران و کره شمالی، هیچ رابطه یا مراوده ای با یکدیگر نداشتند، تازه از سال 52 بود که باب برخی گفتگوها و تعاملات دو کشور باز شد حتی با تشکیل سفارت در دوکشور ایران و کره شمالی تعاملات مطلوبی با یکدیگر نداشتند .

انقلاب اسلامی اما رابطه ایران و کره شمالی را به اوج خود رساند؛ رابطه ای که برای اولین بار در تاریخ دو کشور جنبه رسمی به خود گرفت .

در طی این چند دهه، دو کشور در زمینه‌های مختلف فرهنگی ، آموزشی ،نظامی و هسته ای بایکدیگر در مراوده هستند. چندی پیش نیز سفر رئیس مجلس کشورمان به پیونگ یانگ بر تلاش دو کشور برای تقویت رابطه شان صحه گذاشت . هرچند این سفر اعتراض مقامات کره جنوبی علیه کشورمان را در برداشت اما از ظواهر امر پیداست که ایران نمی خواهد از خیر رابطه با دولت کیم جونگ اون بگذرد. دولتی که بسیاری آن را دشمن شماره یک آمریکا می‌دانند.

اکنون پرسش اینجاست که آیا با تغییر بازی و تحریم سه‌گانه آمریکا، می‌توان شاهد گونه‌ای متفاوت از رابطه ایران با روسیه و کره شمالی بود؟ و آیا برقراری این رابطه به سود سه کشور از جمله ایران است؟

موضع کشورمان را تضعیف می‌کند

فریدون مجلسی دیپلمات سابق کشورمان درباره تشکیل مثلث ایران، روسیه و کره شمالی پس از تحریم های اخیر کنگره به آفتاب یزد می‌گوید: «دقت کنیم که یک ضلع این مثلث بسیار معیوب است. شاید در دولت سابق چنین یارگیری از سوی ایران امکانپذیر بود اما در دولت تعامل و تعادل نباید هیچ‌گاه با کره‌شمالی هماهنگی صورت گیرد.»

وی تاکید کرد: «مطمئنا نزدیکی ایران به کره شمالی، موضع کشورمان در جهان را تضعیف می‌کند، مشارکت با یک دولت که گاهی برخلاف تمام اصول بین‌الملل رفتار کرده عاقلانه نیست.

به ویژه آنکه کره شمالی مجهز به سلاح اتمی است و اولین تصوری که نزدیکی ایران با کره شمالی حتی به اشتباه در جهان برمی انگیزد، این است که ایران می‌خواهد از سلاح هسته‌ای کره شمالی هم برخوردار شود.»

وی درباره روسیه نیز گفت : «روسیه باید برای ایران زحمات زیادی بکشد تا اعتمادسازی کند، این در حالی است که روسیه در همه زمینه‌ها رقیب ایران است. »

وی گفت:«ولی باید اذعان کرد اگر چنانچه ایران را تحت فشار قرار دهند، ارتباطات ایران با چین و تا حدی روسیه در زمینه‌های اقتصادی و نظامی افزایش پیدا می کند.»

این کارشناس ادامه داد: « نیازی نیست تا تصورکنیم موضوع تحریم های اخیر به شکل‌گیری یک اتحاد ویژه سه گانه بین سه کشور تحریم شده ختم شود، چون تحریم‌های اخیر آمریکا بسیار ضعیف‌تر از تحریم‌هایی است که پیشتر در سازمان ملل با آن مواجه بودیم، از سویی آمریکا منتظر واکنش ایران است. این کشور بیشتر به دنبال عصبی کردن کشورمان است تا تحریم. برای همین هم مسئله بازدید از مراکز نظامی ایران در کنگره مطرح شده است. بازدید از تجهیزات نظامی ایران خط قرمز مسئولین محسوب می شود و برای تحریک مقامات کشورمان به عمد براین موضوع در کنگره تاکید شد.»

مجلسی اضافه کرد: «روی هم رفته باید گفت ، هرچند توافق‌نامه برجام قرار بر دوستی بین ایران و آمریکا نداشت، اما تا به امروز نقضی از سوی دو طرف در توافق نیز صورت نگرفته است، با این حال، با توجه به شرایط موجود و روابط بدبینانه دو طرف نسبت به یکدیگر، آرامش لازم هم برای بهبود اقتصاد و سیاست ایران میسر نمی شود .»

وی خاطرنشان کرد: «اگر بعد از این تحریم‌ها قرار بر ایجاد یک مثلث باشد، من کره شمالی را از این ضلع حذف می‌کنم و چین را به آن اضافه می‌کنم ، در عین حال کره جنوبی را به عنوان ضلع چهارم در نظر می‌گیرم، چرا که در زمان تحریم‌ها این کره جنوبی بود که درهای خود را به روی ایران باز کرد. یعنی یک مربع ویژه ارتباطی به وجود خواهد آمد.»

چاقوی سوئیسی

مهدی مطهرنیا دیگر کارشناس مسائل بین‌المللی نیز درباره نزدیکی سه کشور روسیه، ایران و کره جنوبی بعد از تحریم‌های اخیر کنگره به آفتاب یزد گفت: «تحریم‌های کنگره بیش از آنکه موجب‌ هم‌گرایی کشورهای ایران، روسیه و کره‌شمالی باشد، به دنبال ایجاد فضای معنادار برای کنترل رئیس‌جمهور آمریکا در ساختار ایالات متحده است.»

وی افزود: «با توجه به روی کار آمدن ترامپ و مسائلی که در باب همکاری وی با مسکو در کمپین انتخاباتی، مطرح شده است و از سویی دیگر، رفتارهای او پیرامون کنش‌های نظامی و سیاسی غیرقابل کنترل با ایران، کنگره آمریکا تلاش نمود تا با تجمیع تحریم‌ها در ارتباط با روسیه، کره‌شمالی و ایران زمینه‌های کنترل رئیس‌جمهور آمریکا را فراهم کند و مانع سستی بیش از حد او در قبال روسیه و تندی غیرقابل کنترلش درارتباط با ایران شود. این نکته در آمریکا بی‌سابقه است که رئیس‌جمهور در استفاده از اختیاراتش به صورت مستقیم محدود شود.»

مطهرنیا افزود: «جمهوریخواهان و دموکرات‌ها در پیوندی معنادار و حساب شده با تصویب این طرح و ایجاد یک قانون ،تلاش کردند تا هم رئیس‌جمهور آمریکا را محدود کنند و هم یک چاقوی سوئیسی در تحریم‌ها به وجود آورند - اصطلاح چاقوی سوئیسی تجمیع تمام ابزارهای موردنیاز یک مسافرت دربسته‌ای شبیه به چاقو است- و اکنون این تحریم‌ها تلاش می‌کند یک تنبیه پیچیده برای سه کشور فراهم کند."

مطهرنیا اضافه کرد: «در پاسخ به اینکه آیا کره‌شمالی، ایران و روسیه با این تحریم‌ها به یکدیگر نزدیک می‌شوند، باید گفت ظرفیت‌های نزدیک شدن این سه کشور به یکدیگر بارها آزموده شده است و دیده شده که در نهایت این سه کشور نمی‌توانند شرکای استراتژیک یکدیگر باشند."

وی افزود: " مبارزه و مخالفت این سه کشور با آمریکا می‌تواند از لحاظ تاکتیکی و به دلیل داشتن یک دشمن مشترک، آنها را به هم پیوند دهد، اما فراموش نکنیم هنوز ایران در پیمان شانگهای عضو اصلی نیست. چون روس‌ها و چینی‌ها این عضویت را نمی‌پذیرند آنها می‌دانند که از روند استراتژیکی یکسانی در قبال ایران برخوردارنیستند و صرفا به خاطر یک ابزار گرایی معنادار از ایران بهره می برند ."

این کارشناس گفت :" ممکن است از لحاظ مقطعی سه کشور ایران ، روسیه و کره شمالی همگرایی بیشتری بایکدیگر برقرار کنند ولی از لحاظ عملی چنین چیزی اتفاق نمی‌افتد."

مطهرنیا اظهار کرد: «از لحاظ تاریخی نیز این عدم تعامل صدق می‌کند، نگاهی به کشورهای غیرمتعهدو تلاش ایران برای نزدیکی با جهان اسلام، بیانگر همین عدم توان در تعامل با کشورهایی است که برای نزدیکی به آن سعی کردیم . اما اتفاقی در این راستا نیفتاد، هم‌اکنون با پاسخ به این سوال که آیا رابطه تهران و ریاض با یکدیگر بیشترین اصطکاک را دارد یا رابطه تهران با پاریس (غیرمسلمان)؟ می‌توانیم این عدم موفقیت را بیان کنیم .»

مطهرنیا تاکید کرد: «تلاش برای رابطه خیلی نزدیک با روسیه و کره‌شمالی هم پیشتر آزمون خود را پس داده و ناکام بوده است.»

http://aftabeyazd.ir/?newsid=79424

ش.د9601560