پیامد خروج آمریکا از برجام

(روزنامه آرمان – 1396/05/21 – شماره 3390 – صفحه 1)

به همین دلیل به هیچ‌روی روشن نیست در صورتی که هر یک از طرف‌های مقابل به‌ویژه آمریکا از برجام خارج شوند، چه پیامدهایی متوجه کشورهای عضو به‌ویژه ناقض برجام خواهد بود و آیا پس از خروج یکجانبه یکی از کشور‌ها از توافق، برجام همچنان از اعتبار گذشته برخوردار خواهد بود و سایر کشور‌ها به تعهدات خود می‌توانند عمل‌کنند؟ مساله دیگر آنکه؛ در برجام پیش‌بینی شده است که اگر یکی از طرف‌ها برجام را نقض کند، ایران می‌تواند به وضعیت قبل از توافق برگردد. علاوه بر آن، در شرایطی که همچنان ۵عضو دیگر توافق هسته‌ای معتقدند برجام به اعتبار خود باقی است، در این صورت اقدام متقابل ایران در برابر لغو برجام از سوی آمریکا و به‌عبارتی خروج تهران از برجام و یا بازگشت به نقطه مقابل امر پیچیده‌ای است و باید فرایندهای مختلفی را پشت سر بگذارد. ابتدا باید ایران مساله را به مرجع حل اختلاف ببرد و ثابت کند چون آمریکا به تعهدات خود پایبند نیست، برجام دیگر قابلیت اجرایی خود را از دست داده است.

بنابراین ایران نمی‌تواند بلافاصله دست به اقدامی بزند. اما درباره این مساله که لغو یکجانبه توافق چه پیامدهایی از سوی سایر کشورهای عضو توافق متوجه آمریکا خواهد کرد، باید اذعان داشت که احتمالا اتحادیه اروپا، چین و روسیه که خود اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل هستند، به آمریکا فشار سیاسی وارد خواهند کرد تا به اجرای برجام بازگردد؛ در غیر این صورت این کشور‌ها نمی‌توانند آمریکا را تحریم یا محاکمه کنند. بنابراین تنها راه ممکن دعوا و فشار سیاسی به آمریکا از سوی این کشور‌ها برای ترغیب ایالات‌متحده برای بازگشت برجام خواهد بود. البته این فشار‌ها درصورتی قابل اجراست که همه کشورهای عضو برجام با یکدیگر هماهنگ باشند، زیرا ممکن است انگلیس هیچ‌عکس‌العملی نسبت به خروج آمریکا از برجام نشان ندهد و چین و روسیه نیز نتوانند اقدام خاصی علیه کاخ‌سفید انجام دهند و در ‌‌نهایت فرانسه و آلمان نیز به‌تنهایی نمی‌توانند دست به اقدامی علیه این کشور بزنند. در ‌نهایت با خروج آمریکا از برجام، این کشور به‌عنوان عهدشکن و کشوری غیرقابل‌اعتماد در جامعه جهانی شناخته خواهد شد.

پرسش دیگری که به میان می‌آید، این است که آیا اروپا می‌تواند همراه با آمریکا تحریم‌هایی علیه ایران اعمال کند. باید اذعان داشت که بخشی از تحریم‌های هسته‌ای مربوط به شورای امنیت بوده و بخش دیگر آن تحریم‌های یکجانبه آمریکا است، اما اروپا به‌دلیل نگرانی و هراس خود از جریمه‌های واشنگتن در مناسبات اقتصادی و تجاری ناگزیر به اعمال برخی تحریم‌‌ها علیه ایران تن خواهد داد. اما از منظر حقوقی الزاماتی در بعد تحریم‌ها از سوی اروپا علیه ایران وجود ندارد. بنابراین اگر آمریکا بخواهد به وضع قبل از برجام برگردد، اروپا نخست مقاومت می‌کند، اما به‌دلیل حجم مبادلاتی که با آمریکا دارد، در وضع تحریم‌ها علیه ایران با آمریکا، ناگزیر به همراهی خواهد بود، زیرا بسیاری از بانک‌های اروپایی که با آمریکا مبالادت پولی و بانکی دارند، ناگزیر به رعایت قوانین بانک‌های آمریکایی هستند.

بنابراین لغو برجام از سوی آمریکا در شرایطی اتفاق می‌افتد که واشنگتن خود می‌داند اروپا نیز درصورت لغو برجام ناگزیر به پیروی از ایالات‌متحده خواهد بود. به‌طورکلی درصورت خروج آمریکا از برجام، ایران از منظر حقوقی می‌تواند آن را پیگیری‌کند، اما از منظر دیپلماسی باید وارد رایزنی و همکاری بیشتری با اتحادیه اروپا شود، برای آنکه دامنه فشار را بر آمریکا افزایش داده و ایالات‌متحده را به‌عنوان کشوری عهدشکن و ناقض برجام به جهان معرفی کند. البته بازهم این مساله به واکنش‌های آتی اروپا، روسیه و چین در قبال آمریکا و لغو برجام بستگی دارد. در این صورت رویارویی با آمریکا از سوی سایر کشورهای عضو توافق از بعد حقوقی خارج شده و وارد موازنه قدرت می‌شود.

http://www.armandaily.ir/fa/news/main/194239

ش.د9602109