استقلال‌خواهي کاتالونيا؛ بحراني جديد براي اسپانيا

(روزنامه اطلاعات ـ 1396/07/18 ـ شماره 26838 ـ صفحه 12)

به گزارش گروه پژوهش و تحليل خبري ايرنا، راي‌گيري استقلال کاتالونيا که ازسوي جدايي طلبان فراخوان شده بود، با شرکت 2 ميليون و 260 هزار تن از 5 ميليون جمعيت اين استان، در ميان درگيري‌ها و زد و خورد با پليس ضد شورش برگزار شد. پليس ملي‌ و نيروهاي ژاندارمري اعزامي به کاتالونيا، به دستور ديوان عالي اين کشور، اکثر شعبه‌هاي اخذ راي را پلمب و صندوق‌هاي راي را ضبط کرد. در همين راستا، روزنامه رسمي «ال پاييس» در گزارشي نوشت: نتيجه همه پرسي استقلال کاتالونيا، راي 90درصدي «آري» به استقلال و 7.87درصدي «نه» به آن بود. همه پرسي که نزديک به 42 درصد جمعيت اين استان در سايه جدال‌هاي خياباني ميان مردم و نظاميان و زخمي شدن 844 نفر، در آن شرکت کردند.

روزنامه رسمي «لا ونگوآرديا» هم سخنان «کارلس پيگدمونت» رييس دولت کاتالونيا و برگزار کننده اين همه‌پرسي را منتشر کرد که در آن داشتن يک کشور مستقل را حق شهروندان اين استان عنوان کرد. به نوشته اين روزنامه، پيگدمونت در يک نطق تلويزيوني اظهار داشت:در اين روز رنج و اميد، شهروندان کاتالونيا حق داشتن يک دولت مستقل در قالب يک جمهوري را بدست آوردند. از اين رو دولت من در چند روز آينده نتيجه راي گيري را به پارلمان کاتالونيا مي فرستد، جايي که محل تبلور حق حاکميت مردم است تا بر اساس قانون همه پرسي اقدام شود.

بر اساس قانون همه پرسي، 48 ساعت پس از راي‌گيري بطور يکجانبه استقلال اين منطقه اعلام مي شود اما مشخص نشده که حداقل تعداد شرکت کنندگان در همه پرسي بايد چه تعداد باشد تا نتيجه همه پرسي معتبر تلقي شود. خودمختاري اين منطقه در قانون اساسي سال 1978 اسپانيا به رسميت شناخته شده و جنبش کاتالانيسم به عنوان جنبشي فرهنگي، زباني و حتي سياسي، يکي از مهمترين روندهاي استقلال طلبانه در اروپا را تشکيل مي‌دهد. اين جنبش به مانند ساير جنبش‌هاي فرهنگي در اروپا از اوايل قرن هجدهم ميلادي شکل گرفت و تفاوت آن با ساير جنبش‌هاي اروپايي در آن است که کاتالان‌ها مقاومتي کم‌نظير در طول اين سال‌ها براي کسب استقلال فرهنگي، زباني و سياسي از خود نشان داده‌اند.

همه‌پرسي يا زورآزمايي با قانون

دولت مادريد به شدت با اين همه پرسي مخالفت کرده و دادگاه قانون اساسي اسپانيا هم آن را غيرقانوني اعلام کرده است. در همين راستا، راخوي نخست وزير اسپانيا، بلافاصله پس از اتمام زمان برگزاري همه پرسي در نطقي تلويزيوني گفت که امروز همه پرسي در کاتالونيا برگزار نشد. حاکميت قانون در اسپانيا همچنان با قدرت پابرجاست .به گزارش روزنامه ال پاييس، راخوي اظهار داشت: تمام تلاش خود را براي برقراري قانون بکار برديم و نشان داديم که دموکراسي حاکم بر کشور، عزم خود را براي دفاع از حمله اي جدي همانند همه پرسي غيرقانوني کاتالونيا جزم خواهد کرد.

وي افزود: هواداران استقلال طلب مردم کاتالونيا را براي شرکت در همه پرسي فريب دادند اما بسياري از مردم در آن شرکت نکردند. بر اساس گزارش‌هاي منتشر شده، در جريان اين همه پرسي، پليس در شهرهاي مختلف کاتالونيا براي متفرق کردن کساني که از صندوق‌ها و مراکز اخذ راي حفاظت مي کردند، گلوله پلاستيکي شليک کرده و از باتوم استفاده کرد.

همه پرسي کاتالونيا، علاوه بر همراه بودن با مخالفت دولت مرکزي، با اعتراض سراسري مردم اسپانيا روبه رو شده است که خواستار اتحاد و احترام شهروندان ايالت کاتالونيا به قانون اساسي کشور هستند. مردمي که در شهرهاي بزرگ به خيابان آمدند و عنوان کردند که اين تنها شهروندان کاتالونيايي نيستند که بايد تصميم بگيرند بلکه تمام اسپانيايي‌ها درباره چنين موضوعي راي دهند. اين در حالي است که اتحاديه اروپا هنوز به اين همه پرسي واکنشي نشان نداده است.

چرايي استقلال و چرايي مخالفت با آن

ايالت کاتالونيا، با دارا بودن جاذبه‌هاي فراوان توريستي و کشاورزي مکانيزه و کارخانه‌هاي پررونق، در کنار ايالت باسک، ثروتمندترين منطقه اسپانيا به شمار مي رود. استاني درآمد زا، داراي زبان رسمي و پرچم مستقل که براي دولت مرکزي از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. همچنين اين استان، مجلس، دولت و پليس مستقل خود را دارد و در اداره امور مربوط به آموزش، خدمات اجتماعي و بهداشتي نيز وابستگي به دولت مرکزي ندارد. اما به گفته استقلال‌طلبان، يک رابطه نامساعد در توزيع منابع در کشور وجود دارد که کاتالونيا را در يک وضعيت زيان مالي‌ مداوم قرار مي‌‌دهد. در اين مورد، رياضت‌هاي اقتصادي اعمال شده بر اين ايالت از سوي دولت مرکزي به دليل بحران‌هاي سال 2010 و 2013، توسعه و پيشرفت کاتالونيا را در خطر انداخته است. همچنين در سياست‌هاي مالي و دفاعي تابع دولت مرکزي است و اجازه برقراري روابط بين‌المللي با دولت‌هاي ديگر را ندارد.

بر همين اساس، طي سال‌هاي متمادي، مردم اين منطقه خواستار استقلال از دولت مرکزي بوده و از تلاش براي برگزاري همه پرسي فروگذار نکرده‌اند؛ موضوعي که از نگاه قانون اساسي اسپانيا، غير قانوني است و همواره با آن، به شدت مخالفت شده است. چرا که علاوه بر کاتالونيا، استان‌هاي باسک و گاليسيا هم خواهان جدايي از اين کشور هستند و در صورت همراهي دولت مرکزي با کاتالونيا، شاهد همه پرسي‌هاي ديگري و متلاشي شدن کشور خواهد بود.

بر اساس قوانين بين المللي،کاتالونيا با داشتن شرايطي همچون جمعيت دايمي، دولت مشخص و برقراري ارتباط با ديگر کشورها از طريق جذب بالاي توريست، ويژگي‌هاي يک کشور مستقل را دارد اما اين که متحدان اسپانيا در اتحاديه اروپا و ديگر نقاط جهان که روابط ديپلماتيک خوبي با مادريد دارند، حاضر شوند کاتالونيا را در سازمان ملل متحد به رسميت بشناسند، موضوعي فارغ از پيش بيني است.

کاتالونيايي‌ها و نغمه جدايي

در دنياي امروز ناسيوناليسم بسيار قوي است و اگر حس تعلق در تمام مناطق زنده نگه داشته نشود ناسيوناليسم‌هاي خردتر سر بر مي آورند. مهرداد خدير در عصر ايران نوشت: بر پايه اعلام دولت محلي کاتالونيا طبق نتايج اوليه همه پرسي اخير 91 درصد از راي دهندگان به استقلال اين منطقه از اسپانيا رأي داده‌اند. از 2.26 ميليون نفر شرکت کننده تنها قريب 8 درصد به استقلال راي منفي دادند. اين در حالي است که 5 ميليون نفر واجد شرايط رأي دادن بوده‌اند و بدين ترتيب ميزان مشارکت از 50 درصد کمتر و حول و حوش 42 درصد بوده است. با اين همه «کارلس پيگدمونت» رئيس دولت کاتالونيا گفته است: در اين روز بيم و اميد، شهروندان کاتالونيا حق داشتن يک کشور مستقل و تشکيل جمهوري را به دست آوردند. قرار است نتايج راي گيري را به پارلمان کاتالونيا بفرستند تا طبق قانون همه پرسي عمل کند. قانوني که اعلام استقلال توسط پارلمان کاتالونيا را پيش بيني کرده است. هر چند که دادگاه قانون اساسي همه پرسي را غيرقانوني اعلام کرده است. موضع نخست وزير اسپانيا هم جالب است که مي گويد در واقع هيچ رفراندومي برگزار نشد.استدلال آقاي راخوي اين است که مردم را فريب دادند اما بيش از نصف مردم در آن شرکت نکردند.اين ادعا اما در حالي است که روشن نيست غيبت نصف جمعيت از روي ميل و اختيار بوده يا دخالت پليس - که صدها زخمي بر جاي گذاشته- مانع مشارکت مردم شده است.هر چند سرنوشت رفراندوم کاتالونيا از منظر اعلام جمهوري يا بسنده به اين حد مشخص نيست اما تا همين جا چند نکته از آنها استنباط مي شود:

نخست اين که تصور غالب اين است که استقلال خواهي يا جدايي طلبي از سر احساس تبعيض يا توسعه نيافتگي و ناديده انگاشته شدن است.

اين قضيه اما درباره کاتالونيا صادق نيست چون اين سرزمين ثروتمندترين منطقه اسپانياست و به گفته استقلال طلبان، آنان بار زيان اقتصادي را حمل مي کنند و رياضت‌هاي اقتصادي تحميلي دولت مرکزي به دليل بحران‌هاي سال 2010 و 2013، توسعه و پيشرفت اين منطقه را در خطر انداخته است. به بيان ديگر در اينجا قضيه معکوس شده است و شکايت نه از توسعه نيافتگي که احساس تفاخر بر ديگر مناطق است.

نکته دوم اين است که در اين رفراندوم تنها بحث جدايي مطرح نيست. جمهوري خواهي هم هست. نظام حکومتي اسپانيا سلطنتي است و کاتالونيايي‌ها که در زبان و نژاد متفاوت اند مايل اند در سيستم حکومتي هم متفاوت باشند و از اين رو براي انگيزه بخشي بر جمهوري تأکيد مي ورزند. با اين نگاه استقلال خواهي اين منطقه با مناطق ديگر در دنيا تفاوت دارد. تفاوت نخست در ميزان توسعه يافتگي به نسبت ديگر مناطق بود که در کاتالونيا به عکس است و دومي نظام حکومتي است.

اين گونه جدايي خواهي يادآور هرم مازلو است که مطابق آن نيازهاي انسان پنج لايه دارد و از اين رو با تأمين يکي ديگري خود را نشان مي دهد و عبارت اند از نيازهاي فيزيولوژيک، ايمني و امنيت، اجتماعي ، احترام و خودشکوفايي.انگار هر قدر هم نيازهاي فيزيولوژيک و ايمني و اجتماعي تأمين شود باز هم جاي دو حلقه ديگر خالي است و انگار دولت مرکزي اسپانيا نتوانسته نيازهاي مرتبط با احترام و خودشکوفايي را برآورده سازد.

در همين حال،يک خبرگزاري غربي نوشت، نخست وزير اسپانيا با بزرگترين بحران قانون اساسي در دهه‌هاي اخير پس از برگزاري همه پرسي خشونت آميز منطقه کاتالونيا روبرو شده است.به گزارش گروه بين الملل خبرگزاري تسنيم به نقل از رويترز، در حالي که رهبر کاتالونيا تهديد به اعلام استقلال اين منطقه کرده است، به نظر مي رسد ماريانو راخوي نخست وزير اسپانيا با بزرگترين بحران قانوني در دهه‌هاي اخير روبرو است.خيابان‌هاي بارسلونا آرام بود ولي روزنامه‌ها در سرمقاله‌هاي خود نوشتند که همه پرسي استقلال که بر اساس آن 90 درصد شرکت کنندگان خواستار استقلال کاتالونيا از اسپانيا شده‌اند، منجر به يک منازعه شديد بين مادريد و مقام‌هاي کاتالونيا شده است.

يک روزنامه کاتالونيا در اين باره نوشت: اوضاع مي‌تواند بدتر از اين شود.پليس اسپانيا با باتوم و گلوله‌هاي پلاستيکي به راي دهندگان کاتالونيايي حمله کرد و اين درگيري منجر به زخمي شدن بيش از 840 نفر شده است.

اين روزنامه افزود: ما وارد مرحله تازه اي از اعتصاب‌ها و اعتراضات خياباني مي شويم.کاتالونيا يکي از مراکز اصلي صنعتي و گردشگري اسپانيا به شمار مي رود و يک پنجم اقتصاد اين کشور را در اختيار دارد. رهبران کاتالونيا اعلام کردند که راي دهندگان اين حق را پيدا کرده اند تا استقلال کاتالونيا را اعلام کنند. رهبران کاتالونيا قصد دارند نتايج اين همه پرسي را به پارلمان ارائه کنند. پارلمان کاتالونيا مي تواند درباره استقلال اين منطقه از اسپانيا نظر نهايي را بدهد. اظهارات رهبران کاتالونيا يک چالش اساسي براي راخوي به شمار مي رود. نخست وزير اسپانيا اين قدرت و اختيار قانوني را دارد تا دولت محلي کاتالونيا را برکنار کرده و اين منطقه را تحت کنترل دولت مرکزي درآورد. اين اقدامات مي تواند موجب تشديد تنش در منطقه شود.

پس از برگزاري اين همه پرسي ارزش يورو در برابر دلار آمريکا کاهش يافته است. شاخص سهام در بورس اسپانيا نيز با کاهش 1.3 درصدي روبرو شده است. نرخ بهره اوراق قرضه دولت اسپانيا نيز با افزايش همراه شده است.بانک‌هاي بزرگ سرمايه گذاري پيش بيني مي کنند که اين بحران در نهايت با پيشنهاد راخوي براي خودمختاري بيشتر کاتالونيا به پايان خواهد رسيد.اتحاديه‌هاي بزرگ کارگري کاتالونيا خواستار اعتصاب سراسري شده اند. دولت اسپانيا تلاش زيادي کرد تا مانع از برگزاري همه پرسي شود.به نظر مي رسد اين بحران آينده دولت اقليت راخوي را به خطر نينداخته است چرا که اکثر احزاب سياسي اسپانيا از مخالفت راخوي با استقلال کاتالونيا حمايت مي کنند.ولي نحوه مديريت اين مساله از سوي دولت اسپانيا با انتقادات گسترده‌اي روبرو شده است. روزنامه ال پايس در سرمقاله خود به شدت از ناتواني راخوي در حل و فصل اين مساله از همان ابتدا انتقاد کرده است.نخست وزير اسپانيا خواستار ديدار با همه احزاب سياسي شده تا درباره آينده اين کشور پس از برگزاري اين همه پرسي رايزني کنند.

http://www.ettelaat.com/new/index.asp?fname=2017\10\10-09\20-21-10.htm&storytitle=%C7%D3%CA%DE%E1%C7%E1%9D%CE%E6%C7%E5%ED%20%98%C7%CA%C7%E1%E6%E4%ED%C7%BA%20%C8%CD%D1%C7%E4%ED%20%CC%CF%ED%CF%20%C8%D1%C7%ED%20%C7%D3%81%C7%E4%ED%C7

ش.د9603013