سیاست به سبک روحانیت

(روزنامه آسمان آبي – 1396/06/14 – شماره 56 – صفحه 7)

بخش مهمی از تاریخ سیاسی ایران پس از انقلاب اسلامی با نام تشکل‌های سیاسی پیوند خورده که تنها به روحانیون اختصاص داشته است. ایران از معدود کشورهایی است که روحانیون در عرصه سیاست آن به‌طور سازمان‌‌یافته و با تشکیلات سیاسی نقش‌آفرینی می‌کنند. هرچند در بسیاری از کشورهای جهان روحانیون در عرصه‌های مختلف حضور دارند، این نقش‌آفرینی شاید از طریق تشکیلات مخصوص سیاستمداران روحانی نباشد.

در تاریخ معاصر ایران هرچقدر به پیروزی انقلاب اسلامی نزدیک‌تر می‌شویم حضور فعال و مؤثر روحانیون در سیاست بیشتر می‌شود؛ اگرچه سابقه نقش‌آفرینی آنان تنها محدود به سال‌های منتهی به انقلاب اسلامی نمی‌شود. روزهای مبارزه برای مشروطیت در ایران ازجمله مهم‌ترین دوران نقش‌آفرینی روحانیون در عرصه سیاست بود. به گواه اسناد تاریخی، آنان در بسیج مردم برای پیگیری مطالبات از شاه وقت تلاش‌های زیادی کردند که بی‌نتیجه نیز نماند. بعد از آن نیز روحانیون همگام با سایر جریانات برای فعالیت‌های سیاسی که در آن زمان مبارزه علیه استبداد خوانده می‌شد گردهم جمع شدند و به سازماندهی اقدامات خود پرداختند.

البته چپ‌گراها در سازماندهی فعالیت‌های سیاسی پیشگام‌ و پیشتاز بوده‌اند و در سال‌های مختلف تشکیلات سیاسی آنان نظم و ساختار محکم‌تری نسبت به سایر جریان‌ها داشته است. گروه موسوم به 53 نفر از جمله پیشگامان آن‌ها محسوب می‌شوند.

به‌هر‌حال بعد از مشروطیت با شکل‌گیری جریان‌های نوین سیاسی و مدنی، تشکل‌هایی که صرفا کار سیاسی می‌کردند بیشتر بروز و ظهور پیدا کردند. در کنار آنان روحانیون که در فعالیت‌های مدنی باسابقه‌تر بوده و در بین مردم شناخته‌شده بودند نیز برای مبارزه با رژیم استبدادی و فعالیت سیاسی سامان گرفتند. هرچند آنان فعالیت و مبارزه سیاسی را تنها بخشی از وظیفه خود می‌دانستند و هنوز هم بر این موضوع تأکید می‌ورزند.

با پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت سیــاسی روحـانیون نیز وارد مرحله جدیدی شد و آنان علاوه بر تشکلات سیاســی حــزبی نیز تشکیل دادند، ولی ایـن حزب تنــها به روحانیون اختصاص نداشت.

پس از انحلال حزب‌جمهوری‌اسلامی، فعالیت سیاسی سازمان‌یافته روحانیون عرصه سیاست تعطیل نشد.

تشکیلات ویژه آنان به رقابت‌های سیاسی ادامه داد و همین رقابت‌های سیاسی و اختلاف‌نظر باعث شد در «جامعه روحانیت مبارز» که بیشتر از همه سابقه فعالیت داشت، انشقاق ایجاد شود و تشکل جدیدی به‌نــام «مجمــع روحـانیون مبارز»‌ شکل بگیرد.

بعد از این، رقابت‌ها میان روحانیون جدی‌تر شد. می‌توان گفت بخش مهمی از تاریخ سیاسی بعد از انقلاب اسلامی با نام و اعضای این دو تشکل سیاسی که به روحانیون اختصاص دارد، پیوند خورده است.

جامعه روحانیت مبارز نخستین‌بار پس از انقلاب اسلامی رقابت برای رسیدن به قدرت را در انتخابات نخستین دوره مجلس شورای اسلامی تجربه کرد که توانست با هماهنگی جریان‌های سیاسی همسو تعداد قابل‌توجهی از کرسی‌های مجلس را به دست بیاورد.

با این پیروزی در انتخابات روحانیون رسما وارد سیاست شدند و این تشکل توانست با ورود به رقابت‌های بعدی سیاسی، یکی از تشکل‌های سیاسی تعیین‌کننده ایران شود. بعد از آن شهید محمدعلی رجایی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای و مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی ازجمله افرادی بودند که به‌عنوان عضو یا گزینه مورد حمایت آنان توانستند به بالاترین منصب سیاسی ایران دست پیدا کنند.

از سوی دیگر «مجمع روحانیون مبارز» نیز پس از انشقاق از جامعه روحانیت وارد عرصه رقابت شد و توانست حمایت مردمی قابل‌توجهی را جلب کند. در کنار این دو، تشکل‌های دیگری از جمله جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم نیز از تشکل‌های تأثیر‌گذار بوده‌اند.

نقش‌آفرینی آنان در سیاست ایران با تشکل‌های سیاسی ویژه خود ادامه دارد، اما تقریبا همه این تشکل‌ها نیروهای جوانی را جایگزین اعضای خود نکرده‌اند و ترکیب سنی آنان تقریبا بیش از 50 سال است. از طرف دیگر این تشکل‌ها کادر‌سازی نداشته‌اند و جلسات آن‌ها فقط به شورای مرکزی‌شان محدود شده است. بر این اساس نمی‌توان سرنوشت آن‌ها و میزان تأثیرگذاری‌شان را به‌طور دقیق پیش‌بینی کرد.

https://asemandaily.ir/post/887

ش.د9603528