ریشه اصلی اختلافات برلین ـ آنکارا

اشاره: اردوغان بارها با تکرار این مسئله که:«پرونده ای را متشکل از مشخصات هزاران تروریست به آلمان ارسال کردیم اما توجهی بدان نشان ندادند» تلاش کرد تا به گونه ای حوادث تروریستی اروپا را متوجه دولت آلمان کند! مسئله ای که چندان اهمیتی بدان داده نشد. این روزها بار دیگر و شاید برای چند دهمین بار تنش‌ها میان آلمان و آنکارا بالا گرفته؛ حرف‌ها همان حرف‌های قدیمی‌است اما این حرف‌ها نشان از اختلافاتی ریشه دار دارد. روابط آلمان و ترکیه، تنها در حوزه روابط بین الملل قابل بررسی نیست؛ نزدیکی بیش از حد برخی مناسبات، مشترکات، منافع و دیگر مسائل باعث می‌شود تا این دو کشور در حوزه روابط داخلی نیز به همدیگر توجه نشان دهند. آلمان خود را برای انتخابات پارلمانی آماده می‌کند، حضور 4 میلیون آلمانی ترک تبار به اندازه ای مهم است که شاید هر اظهار نظری بتواند بر چینش پارلمان آلمان‌ها تاثیرگذار باشد. تهدیدات اردوغان مبنی بر تاثیرگذاری بر سرنوشت برخی احزاب در آلمان قطعا خشم طرف آلمانی را در پی خواهد داشت و شاید موضع گیری‌های گابریل زیگمار بخشی از این خشم باشد اما وزیر کشور آلمان می‌گوید همکاری با ترکیه در بخش ضد تروریسم تقریبا اجتناب ناپذیر است و این یعنی این دو کشور به اجبار حفظ موقعیت‌های سیاسی و اقتصادی در حوزه‌های داخلی و بین الملل تن به برخی دیپلماسی‌های حتی زودگذر نیز خواهند داد. آلمانی‌های ترک‌تبار در دو گروه مخالف و موافق سیاست‌های اردوغان باعث می‌شوند تا دو کشور در مواقعی خاص و برای امتیازگیری، اظهارنظراتی داشته باشند که بر بخش‌های مدنی جوامع داخلی هر دو کشور تاثیراتی داشته باشد. تعداد بالای توریست‌های آلمانی که راهی ترکیه می‌شوند و منافع گسترده و چشمگیر اقتصادی ترکیه در اروپا و آلمان حکایت از آن دارد که عمق این اختلافات کم اما پهنه آن احتمالا گسترده خواهد بود. عمده تحلیلگران بر این عقیده هستند که عدم پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا از یک سو، نقش کشورهایی نظیر آلمان و اتریش از سویی دیگر و نیز عدم آمادگی اتحادیه اروپا برای پذیرش کشوری با نزدیک به 80 میلیون نفر جمعیت که خود آبستن حوادثی بیشمار است، آینده روابط ترکیه با آلمان، اتحادیه اروپا و برخی از اعضای مرتبط با ترکیه را در‌هاله ای از ابهام قرار داده و شاید طی یکی ـ دو دهه آینده ترکیه نتواند به آرزوی دیرینه خود یعنی پیوستن به اتحادیه اروپایی جامه عمل بپوشاند. در همین رابطه و برای بررسی بیشتر موضوعات مورد علاقه و اختلاف آنکارا و برلین گفتگویی داشته ایم با دکتر رحمان قهرمانپور کارشناس روابط بین الملل و مسائل ترکیه که در ادامه می‌خوانیم:

پایگاه بصیرت / رضا بردستانی

(روزنامه آفتاب يزد – 1396/06/06 – شماره 4987 – صفحه 14)

* ریشه اختلافات ترکیه و آلمان در چیست؟

** این اختلافات ریشه در چند موضوع دارد. مهم ترین دلیل، ترک‌های مقیم آلمان و جهت گیری سیاسی آن‌ها است. بخشی از شهروندان ترک مقیم آلمان، کردهای معترض به سیاست‌های ترکیه و مشخصا اردوغان هستند و به نشانه این اعتراض ترکیه را ترک کرده و در خاک آلمان ساکن شده اند. بخشی از این معترضان جزو هواداران پ.ک.ک هستند و در جلسات و گردهمایی‌های آن‌ها شرکت و از آن‌ها حمایت می‌کنند که موجب برانگیختن خشم اردوغان شده است. بخشی دیگر از ترک‌های مقیم آلمان، اسلام گرایان طرفدار اردوغان و جزو سرمایه داران بزرگ ترکیه هستند.

یکی از نگرانی‌های آلمان که اخیرا آن را به صراحت اعلام کرده این است که ممکن است این افراد حافظ منافع اردوغان باشند و برای ترکیه جاسوسی کنند. بنابراین ترک‌های مقیم آلمان اولین دلیل این اختلافات هستند، زیرا هر دو طرف قصد دارند از آن‌ها به نفع خود استفاده کنند. اخیرا اردوغان اعلام کرده است ترک‌های مقیم آلمان نباید به 3 حزب دموکرات مسیحی، سوسیال دموکرات و سبزها رای دهند. عامل دیگر این اختلافات، به تحولات پس از کودتای 24 تیر سال گذشته در روابط ترکیه و آلمان باز می‌گردد.

بعد از وقوع این کودتا دولت آلمان کودتاچیان را چندان محکوم نکرد و برعکس از این که اردوغان ممکن است به سرکوب مخالفین خود اقدام کند، ابراز نگرانی کرد. این موضع آلمان، بالطبع با واکنش شدید ترکیه همراه بود که این مواضع را محکوم کرد. پس از آن تعدادی از افراد متهم به دخالت در کودتا به آلمان رفتند و در آن جا پناهندگی گرفتند. این موضوع باعث ناراحتی دولت ترکیه شد و درخواست استرداد آن‌ها را داد. همچنین وجود یک سری مسائل جزیی از قبل، مانند به رسمیت شناختن قتل عام ارامنه از سوی پارلمان آلمان که بالقوه زمینه ساز تنش بود و با اضافه شدن موضوعاتی مانند دستگیری شهروند آلمان در ترکیه به جرم جاسوسی، اجازه ندادن دولت ترکیه به نمایندگان مجلس آلمان برای حمایت از پایگاه اینجرلیک و ... پس از کودتا، باعث ایجاد تنشی غیرعادی در روابط آنکارا و برلین شده است. اکنون در آستانه انتخابات پارلمانی آلمان، آنگلا مرکل و حتی حزب SPD تلاش می‌کنند به نوعی از این مسئله- اختلاف با ترکیه- برای به دست آوردن رای در داخل آلمان استفاده کنند.

* تحلیلی وجود دارد که بر اساس آن، در داخل آلمان نگاه به ترکیه دوگانه است؛ یعنی از یک سو عدم ارتباط و قطع ارتباط به طور کامل و از سویی نگاهی جدی به ترکیه است. آیا این اختلاف نظر در داخل آلمان را تایید می‌کنید؟

** بله این اختلاف نظر وجود دارد به طوری که یکی از نمایندگان ترک تبار خواهان برخورد شدید با اردوغان بود. اختلاف نظر در آلمان وجود دارد، اما غیرعادی نیست و اصولا ماهیت دموکراسی همین بوده است. حزب SPD از گذشته تاکنون جزو طرفداران پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا و اعطای شهروندی به ترک تبارها و حزب دموکرات مسیحی به دلیل گرایشات مذهبی - مسیحی، به نوعی منتقد پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا و مخالف اعطای حق شهروندی به ترک تبارها بوده است. حتی اگر دیدگاه احزاب افراطی را لحاظ نکنیم، در داخل این دو حزب اصلی آلمان نیز رویکردها نسبت به ترکیه متفاوت بوده است و هنوز نیز اختلاف نظر وجود دارد.

* ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا دست به قمار بزرگی زد یعنی از لحاظ سیاسی و اقتصادی هزینه زیادی صرف کرد. از سوی دیگر رای آلمان در اتحادیه اروپا بسیارتعیین کننده است. به نظر شما آیا اردوغان در این مواجهه تا حدودی خارج از منطق سیاسیون رفتار نمی‌کند؟

** از نظر داخلی اکنون اردوغان نیازمند جذب رای ناسیونالیست‌ها یا ملی گراها است و حزب حرکت ملی به عنوان نماینده اصلی ملی گراها در ترکیه دچار اختلافات داخلی شدید است. اخیرا وزیر کشور سابق ترکیه اعلام کرده است از حزب فعلی جدا خواهد شد و حزبی جدید ایجاد خواهد کرد. در وضعیتی که نیروهای ملی گرای ترکیه دچار نوعی اختلاف درونی و سرگردانی هستند، اردوغان امیدوار است با اتخاذ مواضع ناسیونالیستی حمایت این عده را برای ریاست جمهوری خود جلب کند. باید دید منطق داخلی اردوغان چیست که دست به این اقدامات می‌زند. او به پیروزی در انتخابات 2019 نیاز دارد و باید پایگاه رای خود را گسترش دهد. قاعدتا حزب جمهوری خلق به عنوان اصلی ترین حزب اپوزیسیون به اردوغان رای نخواهد داد. اما ناسیونالیست‌ها بعد از کودتای 24 تیرماه 1395 به نوعی جزو متحدان اردوغان شدند. بنابراین اردوغان بسیار امیدوار است با اتخاذ مواضع ناسیونالیستی در مقابله با آلمان و آمریکا در مسئله سوریه و برخی مسائل دیگر، حمایت آن‌ها را جلب کند. لذا منطق رفتاری اردوغان روشن است و آن جذب رای ناسیونالیست‌ها در داخل، برای پیروزی در انتخابات مهم ریاست جمهوری و پارلمانی 2019 است.

* با مقایسه روابط ترکیه و ایران، ترکیه و آلمان و ایران و آلمان مشاهده خواهیم کرد رابطه آلمان و ایران تاریخی و خوب است. ترکیه نیز کمابیش رابطه خود را با ایران مثبت نگه داشته است. آیا ممکن است ترکیه برای حل اختلافات خود با آلمان، به ایران نیز چشم داشته باشد؟

** خیر، دلیلی ندارد، زیرا روابط ترکیه با آلمان بسیار گسترده تر و عمیق تر از آن است که با این اتفاقات دچار تزلزل شود. آلمان بزرگ ترین شریک تجاری ترکیه در اروپا است. بسیاری از شرکت‌های آلمانی در ترکیه حضور دارند. به دلیل وجود حدود4 میلیون ترک تبار در آلمان، روابط آلمان با ترکیه فقط در حیطه سیاست خارجی نیست بلکه بخشی از سیاست داخلی این کشور نیز هست. درست است که روابط ایران با آلمان تاریخی است، اما اصلا روابط ایران قابل مقایسه با روابط ترکیه با آلمان نیست. بیش ترین توریست‌های آلمانی وارد ترکیه می‌شوند. تعداد زیادی کارخانه آلمانی در ترکیه وجود دارد. انتقال تکنولوژی از آلمان به ترکیه بسیار اهمیت دارد. ترکیه روابط خود را با آلمان از جهات مختلف، هم از نظر فناوری، هم اقتصادی و هم از نظر حضور ترک تبارها به شدت گسترش داده است.

* از سویی وزیر کشور آلمان اظهار نظر کرده که همکاری آن‌ها با ترکیه اجتناب ناپذیر است و از سوی دیگر گابریل زیگمار نیز اعلام کرده است چندان صلاح نیست آلمانی‌ها به ترکیه سفر کنند. این دو مسئله را از دو موضع می‌توان بررسی کرد یا یک موضع ثابت با دو منظر است؟

** اظهارات اردوغان مبنی بر رای ندادن ترک‌ها به سه حزب بزرگ باعث ایجاد عصبانیت حزب SPD و از جمله گابریل زیگمار شده است. ترک‌ها عمدتا به دلیل سیاست‌های چند فرهنگی بهتر حزب سوسیال دموکرات به صورت سنتی تمایل دارند به این حزب رای دهند، اما به دلیل نفوذ اردوغان ممکن است تعدادی از ترک تبارهای آلمان به SPD رای ندهند. این امر به ضرر حزب سوسیال دموکرات است، زیرا در رقابتی که مرکل پیشی گرفته است به رای ترک تبارها نیاز دارد. لذا خشم گابریل زیگمار و حزب SPD از اظهارات اردوغان واضح است. این اظهارات بیش تر به ضرر حزب سوسیال دموکرات است تا حزب دموکرات مسیحی.

پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا در نهایت با رای مثبت آلمان نهایی خواهد شد یا خیر؟ آلمان نیز یک کشور در حوزه اتحادیه است که تنها یک رای دارد. به دلیل بحران‌های داخلی اتحادیه اروپا یعنی خروج بریتانیا و بحران مالی، پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا چندان موضوعیت ندارد. از سوی دیگر کودتای 24 تیر 1395، روابط دو طرف را در ابهام شدید فرو برده است. بنابراین فعلا چشم انداز امیدوار کننده ای وجود ندارد که فعلا ترکیه بتواند به اتحادیه اروپا بپیوندد. حزب اتحاد مسیحی یک روابط ویژه با ترکیه است که آلمان آن را به جای عضویت در اتحادیه اروپا پیشنهاد داده که ترکیه آن را نپذیرفته است.

فعلا این موضوع به دلیل اتفاقاتی که بعد از کودتا در ترکیه رخ داده، از دستور کار خارج شده است. ترکیه اکنون با معیارهای سیاسی اتحادیه اروپا هم خوانی ندارد و قابل عضو شدن در اتحادیه نیست. از سوی دیگر مشکلات شدید خود اتحادیه اروپا باعث شده است قادر به پذیرش عضوی جدید- ترکیه - با 80 میلیون جمعیت نباشد آن هم در وضعیتی که مهاجران سوری هستند و می‌توانند به راحتی وارد اتحادیه اروپا شوند. لذا این امر چندان موضوعیت ندارد مگر این که چند سال آینده اتفاقات مثبتی بیفتد و این چشم انداز مقداری تقویت شود.

* از حرف‌های شما این گونه می‌توان نتیجه گرفت که تنش‌های فعلی بین آلمان و ترکیهبیش‌تر سایه اردوغان روی انتخابات پارلمانی آلمان است و به نوعی قصد دارد موضع گیری‌های قبلی آلمان را تلافی کند. این طور نیست؟

** نمی‌دانم عنوان تلافی تا چه اندازه می‌تواند دقیق باشد، اما بالاخره هر دو طرف در حال تلاش برای گرفتن امتیازات بیش تر از یک دیگر هستند. اردوغان از این که کودتاچیان به ترکیه تحویل داده نشده اند ناراحت است و فرصت را برای تضعیف موقعیت سه حزب بزرگ که از منتقدان اصلی او در صحنه داخلی آلمان هستند، مناسب دیده است.

* نزدیکی رابطه ترکیه و روسیه نیز نقشی در این مسئله دارد؟

** سیاست خارجی ترکیه به این شکل بوده که هر زمان با اتحادیه اروپا و آمریکا دچار مشکل شده به صورت موقت به سمت روسیه رفته و پس از به دست آوردن امتیازات لازم، دوباره به حالت قبل بازگشته است. وابستگی اقتصاد ترکیه به اتحادیه اروپا فراتر از آن است که بتواند جایگزینی برای آن پیدا کند. ترکیه از نظر تکنولوژی، ورود توریست‌ها، علم، فناوری و ... وابسته به اتحادیه اروپا است. بنابراین نه روسیه و نه چین نمی‌توانند آلترناتیوی برای اتحادیه اروپا باشند. هرچند اردوغان دوست دارد آلترناتیوی برای اتحادیه اروپا پیدا کند، اما در این دو دهه گذشته نتوانسته است چنین موفقیتی به دست بیاورد. بنابراین بعید است این بار نیز روسیه بتواند جانشین اتحادیه اروپا برای ترکیه باشد.

http://aftabeyazd.ir/?newsid=82611

ش.د9604141