به سمت امپراطوری در جهت باد!

(روزنامه آفتاب يزد ـ 1395/12/03 ـ شماره 4838 ـ صفحه 2)

به سمت امپراطوری در جهت باد... پریشانی سیاسی شاید اولین چیزی است که با نگاه به روزگار امروز ترکیه به ذهن خطور می‌کند. شاید ترکیه به دنبال روزهای افسانه‌ای عثمانی توهماتی در سر دارد. اما آنچه مسلم است راه رسیدن به این توهمات رفتارهای عجیب و غریب در عرصه سیاست نیست.

ترکیه این روزها دوباره همان راه بیراهی را می‌رود که تا قبل از کودتا در این کشور می‌رفت. مثل آنکه باری دیگر، مسیر دوستی را به همسایه پرتاثیرش ایران بسته است. آن هم با همه حمایت‌ها‌ی کشورمان در زمان و پس از کودتا از ترکیه و اردوغان.... گویا اردوغان فراموش کرده که بارها (پس از کودتا)، به مدح و ثنای ایران و حتی بشار اسد در سوریه پرداخت. اما دوباره او و تیمش، فیلشان یاد هندوستان کرده و به دنبال جنجال آفرینی و سخنان ضد ایرانی علیه کشورمان هستند.

حرف‌ها‌ی ضد ایرانی، کارهای ضد ایرانی

مثلا وزیر امور خارجه ترکیه در کنفرانس اخیر امنیتی مونیخ با مطرح کردن ادعاهایی بی اساس و مغرضانه علیه کشورمان گفت: «ترکیه مخالف هر نوع تقسیم‌بندی دینی یا طایفه‌ای است. ایران متاسفانه به اقدامات نفرت‌آمیز طایفه‌ای ادامه می‌دهد و به فرصت صلح در خاورمیانه ضربه می‌زند. ایران با دخالت در یمن، بحرین و عربستان سعودی، ثبات منطقه را برهم می‌زند. ایران تلاش می‌کند سوریه و عراق را به دو کشور شیعی تبدیل کند.»

حرف‌های چاووش اوغلو را بگذارید در کنار سفر اخیر اردوغان به خلیج فارس که از بحرین و عربستان و قطر دیدن کرد؛ اقدامی که خلاف روح فرآیند صلح" آستانه "که به طور مشترک توسط روسیه و ایران و ترکیه پایه گذاری شده بود، است.

کاربه جایی رسیده که بهرام قاسمی سخنگوی وزیر خارجه ایران درباره این اعمال و اظهارات به ستوه آمده و گفته:" آنها از همسایگان ما هستند. کمک‌های بسیاری از جانب ما به ویژه پس از کودتا را پذیرا بودند ولی وضعیت آشفته و بی‌ثبات ترکیه موجب شده تا برخی سیاستمداران رفتار ناهنجار داشته باشند که احتمالا به عواقبش فکر نکردند که بخاطر عصبانیت و فرافکنی بیان شده و بخاطر سیاست اشتباه خود به گردابی گرفتار شدند که با طرح این مسائل بر مشکلاتشان سرپوش بگذارند. علاقه‌مند نیستیم این گفتمان میان دو کشور وجود داشته باشد. درباره ترکیه صبر خواهیم کرد ولی این صبوری هم حدی دارد. "

با تمامی این احوال هنوز ایران خویشتنداری می‌کند و کاسه صبرش لبریز نشده.

یادشان رفت

اظهارات و اقدامات ضد ایرانی ترکیه در حالی صورت می‌گیرد که پیشتر (پس از کودتا و بهبود روابط ایران و ترکیه بایکدیگر ) نشست صلح درباره سوریه با حضور ایران، روسیه و ترکیه برگزار شد. اوایل بهمن ماه سال جاری بود که نشست مشترک دیگری در آستانه برگزار شد. اما از صحبت‌ها‌ و حرکت‌ها‌ی اخیر دولت ترک، بوی خوشی به مشام نمی‌آید و ازقرار معلوم پای یک عهد شکنی و چرخشی 180 درجه‌ای در میان است... انگار که ترکیه از ایران به یکباره روی برگردانده و با مسافرتش به کشورهای حاشیه خلیج فارس (بحرین، قطر و عربستان ) ناعهدی آشکاری نسبت به قول و قرارهای قبلی اش داشته است. اما این چرخش ضد ایرانی از کجا می‌آید؟

نقش ترامپ؟

رئیس جمهور جدیدآمریکا دونالد ترامپ وقتی با نخست وزیر ترکیه تماس گرفت، گسترش روابط با ترکیه را از اولویت‌های دولتش دانست. از این حرف معلوم بود که شرایط متفاوتی از رابطه ترکیه و آمریکا درپیش است آن هم آمریکایی که رییس جمهورش ترامپ است. ترامپی که مواضع ضد ایرانی وی برهیچ کس پوشیده نیست. این رابطه نزدیک با ترامپ در حالی است که ترکیه، به خاطر بحث کودتا، به شدت از اوباما و آمریکا فاصله گرفته بود.

به نظر می‌رسد دولت ترکیه بدجور روی سیاست‌های دولت ترامپ حساب باز کرده و تلاش دارد از این سیاست‌ها در راستای افزایش سقف منافع و مطالبات منطقه‌ای خود استفاده کندو این یعنی رویگردانی از روسیه و ایران و حرکت به سمت آمریکا.

از جهتی دیگر اردوغان می‌داند که مواضع عربستان سعودی و ترکیه در خصوص سوریه کاملا یکسان است و شاید همین بهانه‌ای برای سفر اردوغان به این کشور شده تا جایی که سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان خودش در فرودگاه از اردوغان (موقع سفر به این کشور) استقبال کرد.

شاید همه این‌ها‌ نشان بدهد که اینبار نان به نرخ روز خوری دولت فعلی ترکیه در احیای محور عربی در مسئله خاورمیانه، به ویژه در بحث سوریه باشد و همین موضوع باعث تغییر در مسیر ترکیه و توهین دوباره به ایران شده است.

واقعا دلیلش چیست؟

از سیامک کاکایی کارشناس مسائل ترکیه این سوال را می‌پرسیم: " چرا در حالی که احساس می‌شد بعد از کودتا روابط جدیدو خوبی بین ایران و ترکیه شکل گرفته، اکنون بار دیگر ترکیه مواضع تند ضدایرانی گرفته است؟" وی به آفتاب یزد پاسخ داد:" بخشی از اظهارنظری که ترکیه گهگداری علیه ایران مطرح می‌کند به این دلیل است که کشورمان را به عنوان یک رقیب سد راه خود می‌داند.این نوع اظهارنظرها از طرفی دیگر نشان می‌دهد که شکاف‌هایی بین دیپلماسی ترکیه و ایران وجود دارد و دست کم دلخوری‌های سیاسی بین دو طرف برقراراست. "

وی ادامه داد:"ترکیه در حالی ایران را متهم به دخالت در منطقه می‌کند که سیاست و دیپلماسی این کشور بارها در مقابل همسایگانش مورد نقد قرار گرفته است؛ نقدی که نه تنها از سوی ایران مطرح نیست، بلکه از طرف عراق و سوریه که ترکیه را متهم به دخالت نظامی در این دو کشور می‌کنند، صورت گرفته است. "

کاکایی در عین حال خاطر نشان می‌کند: "رابطه ایران و ترکیه رابطه پایداری است و در زمینه اقتصادی نیز دو کشور همواره رابطه بسیار خوبی با یکدیگر داشته‌اند. اما هجمه اخیر ترکیه نشان می‌دهد ترکیه در حال تعریف وجوه جدیدی از اهداف بین‌المللی خود است که این کشور را در مقابل ایران قرار می‌دهد. به نظر می‌رسد دیدارهای اخیر اردوغان از کشورهای خلیج‌فارس به معنای یک جبهه‌بندی نوین علیه ایران است."

وی اضافه کرد: اظهارنظرهای وزیر خارجه ترکیه در مونیخ و اردوغان در سفر اخیرش به سه کشور خلیج فارس بی‌گمان علامت تعجب بزرگی را برای ما ایجاد می‌کند. چرا که ایران همواره سعی داشته یک سیاست دوستانه و باثبات در قبال همسایگان داشته باشد و بی تردید طرح موضوعات ضدایرانی از سوی ترکیه ناشی از تنگناها و نگرانی‌هایی است که این کشور نسبت ایران و قدرت گرفتنش در خاورمیانه دارد."

وی افزود: "در این میان شرایط جدید جهانی بعد از روی کار آمدن ترامپ که تا حدودی رویکردهای منطقه تابع آن است را هم درنظر بگیرید. به نظر می‌رسد که ترکیه به دنبال ایفای نقش جدیدی است و ارتباط با ترامپ، کشورهای عربی و عادی سازی روابط با اسرائیل بسترسازی تحرک تازه در سیاست خاورمیانه ترکیه است."

دلخوشی!

کاکایی افزود:" ترکیه نسبت به رویکردهای دونالد ترامپ نوعی دلخوشی دارد. بحث‌هایی درباره ایجاد منطقه حائل در مرز سوریه و ترکیه شده است و ترکیه امیدوار است آمریکایی‌ها با ایجاد چنین منطقه‌ای موافقت کنند."

این کارشناس مسائل ترکیه ادامه داد: «افزایش تحرکات ترکیه در عراق و سوریه نیز باعث می‌شود تا دیپلماسی ترکیه در منطقه فعال شود که رویکردهای دخالت گرایانه به خود گیرد، البته بخشی از این موضوع ناشی از نگرانی‌هایی است که ترکیه چه در شمال عراق و چه در شمال سوریه دارد و چنین به نظر می‌رسد که ترکیه در قبال مسائل خودش در سوریه و موصل عراق طوری قدم بردارد که در مقابل ایران قرار گیرد.»

وی افزود: «نقش ایران، نامشخص بودن طرح‌های خاورمیانه آمریکا و... می‌تواند موانعی در عرصه سیاست خاورمیانه‌ای ترکیه باشد.»

این کارشناس ادامه داد: «ترکیه وارد یک موضوع چالشی در منطقه شده است و مقابله‌اش با ایران نیز ناشی از همین چالش‌های آتی است.»

سیامک کاکایی درباره اینکه موضع‌گیری اخیر ترکیه به معنای شکست نشست‌های قبلی ایران و ترکیه و روسیه (از جمله نشست آستانه) درباره سوریه است، پاسخ داد: «البته دیدارها و نشست‌هایی که در اینباره نیز وجود داشته هرگز به یک سرانجام نرسیده است که اکنون بخواهیم بگوییم طرفین پیش ازاین به یک توافق رسیده بودند که اکنون ترکیه زیر آن زده است البته این نشست‌ها احتمالا ادامه خواهد داشت.»

تلافی اوباما

امیراحمدی دیگر کارشناس مسائل ترکیه نیز درباره چرخش رفتاری ترکیه نسبت به ایران طی هفته‌ها‌ی گذشته به آفتاب یزد گفت: "به نظر می‌رسد هر کشوری که در زمان اوباما روابطش با آمریکا سرد شده بود می‌خواهد در دوره ترامپ رابطه خودش را بازسازی کند. اکنون که ترامپ تمرکز خاصی بر روی ایران کرده است همان کشورها از این فرصت استفاده و مواضع ضد ایرانی ترامپ را دنبال می‌کنند، ترکیه به دنبال منطقه‌ امن در شمال سوریه است، ترامپ هم اخیرا همین خواسته ترکیه را مطرح کرده که بناست با هزینه کشورهای خلیج فارس چنین کاری صورت گیرد و منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه عملیاتی شود."

احمدی افزود:" ترکیه هم برای آنکه نزدیکی‌اش با ترامپ را نشان دهد، موضع ضدایرانی بر خود می‌گیرد در نتیجه این کشور با عربستان و اسرائیل نیز رابطه نزدیک‌تر شکل می‌دهد. »

نقش داخلی‌ها‌

این کارشناس اضافه کرد: «ایران به جای لفاظی، در برابر مواضعی که ترکیه در سال‌های اخیر علیه ما گرفت باید از ابزارهای خاص خود بهره می‌برد که عدم استفاده مااز این ابزارها و جدی نگرفتن هجمه‌های ترکیه به ایران، اردوغان را گستاخ‌تر کرده است!»

احمدی ادامه داد: «از طرفی بانزدیکی ایام انتخابات در ایران، تضعیف دولت روحانی چه در بحث برجام و چه در بحث سایر مسائل، خیلی جدی‌تر مطرح می‌شود و همین حمله‌های داخلی به دولت باعث شده، دولت‌های خارجی با شدت بیشتری علیه ایران صحبت کنند. به هر حال مسائل بسیاری در حوزه بین‌الملل وجود دارد که ما نتوانستیم از عهده آن بربیاییم و وقتی که رسانه‌ها، در احزاب وبین شخصیت‌ها‌ی داخل کشور، عزم تضعیف دولت را دارند این موضوع باعث می‌شود تا دولت‌های خارجی تصور کنند در کشور مشکلاتی وجود دارد و از همین رو کشورهایی مثل ترکیه شمشیرشان را علیه ایران از رو می‌کشند و یا راحت‌تر علیه ایران اعلام جبهه می‌کنند."

این کارشناس مسائل ترکیه درباره اینکه آیا با این وضع باید نشست‌های قبلی ایران و روسیه با ترکیه را شکست خورده دانست، پاسخ داد: "بازیگرانی که در حل مسئله سوریه حضور دارند دارای اشتراکات نبوده و هر کدام از این سه کشور دنبال منافع خودشان هستند."

وی افزود: " مشترکات هر سه این کشورها مبارزه با تروریسم است، اما مسئله سوریه فقط در تروریسم خلاصه نمی‌شود. ترکیه به هیچ وجه به بقای اسد بر قدرت معتقد نیست، از سویی روسیه و ایران خواستار بودن بشار اسد هستند و قدرت‌های متفاوت، دیدگاههای متفاوت دارند."

احمدی اضافه کرد:"روسیه از طریق نیروی هوایی در سوریه دخالت دارد، ایران از طریق کمک‌های مستشاری و ترکیه به مسائل اقتصادی و کردهای سوریه هم می‌اندیشد. این سه کشور هر یک به طرق متفاوتی به سوریه نگاه می‌کنند. از طرفی چندین میلیون پناهنده سوری در ترکیه است که ایران با این مشکل روبه‌رو نیست، منافع گوناگون سه کشور اگرچه هر سه را پای میز مذاکره نشانده و در بحث حلب نیز خوب عمل شد اما به تدریج باعث می‌شود این کشورها از ادامه این مذاکرات خارج ‌شوند.»

روزه شک‌دار روسیه

به نظر می‌آید به هم ریختگی سیاست داخلی ترکیه که مدت‌ها‌ پیش شروع شده بود و سابقه‌ای طولانی دارد، این روزها به سیاست خارجی آنها نیز سرایت کرده است. آنها به دنبال متحدی هستند که بتواند چهره قدرتمندتری از دولت در نظر مخالفان داخلی و خارجی ایجاد کند. متحد دیرین ترکیه یعنی آمریکا که با روی کار آمدن ترامپ، خود سیاست خارجی مشخص ندارد!روزه شک دار ترکیه است. روسها هم که ظاهراً نمی توانند اعتماد ترکها را جلب کنند. تنها گزینه باقی مانده فعلی قدرت‌های منطقه‌ای هستند. اما ظاهراً از دید صاحبان قدرت در ترکیه از بین آنها تنها باید یکی را انتخاب کرد که‌ با اتهام زنی به ایران و همسو شدن با عربستان گویا این راه ترکیه انتخاب شده است!

http://aftabeyazd.ir/?newsid=65835

ش.د9503996