دفاع مشروع

شریعت اسلام ناب محمدی (ص) دفاع را نوعی حق و تکلیف واجب لحاظ می‌کند که از مهم‎ترین موارد دفاع مشروع می‌توان به بروز حمله مسلحانه، دفاع از تمامیت سرزمینی و استقلال سیاسی، دفاع از اتباع داخل کشور و دفاع از حقوق قانونی و منافع ملی و مسلم استراتژیک آن بلاد اشاره کرد. همچنین در دین مبین اسلام عرصه حکومتی و اجتماعی دفاع به عنوان مبارزه با دشمنان و تجاوزگران در راستای حفظ آیین حکومت اسلامی و سیطره اسلام در سرزمین‌های تحت قلمرو برای دفاع از شرف، جان و مال و ناموس امت مسلمان تلقی می‌شود.

در حقیقت هدف اصلی از دفاع مشروع دفع تجاوز و تاراندن دشمن به بیرون از وسعت سرزمینی است و در صورتی که دامنه تعدی و تجاوز گسترده‌تر از حد طبیعی باشد، در این صورت نابود کردن کانون تجاوز ضرورت می‌یابد. بنابراین، مفهوم دفاع مشروع شخص در برابر اشخاص با مفهوم دفاع مشروع در وضعیت جنگی و تجاوز دشمن به عمق سرزمینی متمایز است.

مطابق آنچه گفته شد، دفاع امری عقلایی و بر حسب فطرت انسان است که در اکثریت نظام‌های دولتی و بین‌المللی و شریعت‌های الهی رسمیت یافته است؛ به گونه‎ای که مطابق نص آیه قرآن کریم از بارزترین فلسفه‌های دفاع این است که اگر دفاع صورت نگیرد، علاوه بر اینکه اماکن مقدسه باقی نخواهد ماند، بلکه دیگر اثری از اصل دین و وحدانیت هم نخواهد بود.

از مهم‎ترین مبانی مشروعیت دفاع، آن است که اقدام دفاعی باید متناسب با تجاوز باشد. به این معنا که با متناسب‌ترین طریق و امکان متعارف و حداقل صرف هزینه، تهدید ناشی از تجاوز دفع شود و از سوی دیگر، اقدام دفاعی به جهت دفع تجاوز متخاصم کاملاً ضرورت پیدا کند. بنابراین، به جز مؤلفه‌های مذکور اقدام به دفاع، مشروعیتی نخواهد داشت.

بر اساس مبانی فقه اسلامی و اصول حاکم بر حقوق بین‌الملل، دفاع مشروع به مرز‌های ژئوپلیتیک یک کشور محدود نیست. دفاع فراتر از مرز‌ها در فقه اسلامی و حقوق بین‌الملل از همدیگر متمایز هستند.
مطابق دیدگاه حقوق اسلامی، دیدگاه فقها به مسلمانان مبتنی بر یک نگاه واحد به تقسیم‌بندی قدرت و حکومت در بلاد اسلامی و قائل بودن به دفاع پیش‎دستانه است؛ اما در حقوق بین‌الملل، به دلیل اعمال سیاست‌های یکجانبه‎گرایانه نظام سلطه و ایادی آن، به ویژه «صهیونیسم بین‌المللی» نگاهی منفی و توأم با انکار به مقوله دفاع مشروع در خارج از مرز‌های یک کشور متصور است و همین امر موجب تردید در دفاع از مرز‌ها برای مسلمانان سایر کشور‌ها شده است.

پاسخ موشکی و پهپادی جمهوری اسلامی، پس از جنایت رژیم منحوس صهیونیستی در حمله به کنسولگری ایران در سوریه و پس از آن در به شهادت رساندن رئیس دفتر سیاسی حماس «شهید اسماعیل هنیه» و همچنین شهادت سید مقاومت «سیدحسن نصرالله» و سردار سرافراز سپاه اسلام «حاج عباس نیلفروشان» تحت انجام عملیات‌های وعده صادق ۱ و۲ مصادیق بارزی از اقدام به دفاع مشروع هستند که مطابق فرمایش رهبر معظم انقلاب: «بایستی خطای محاسباتی رژیم صهیونیستی به هم بخورد؛ کیفیت کار را مسئولین ما باید تشخیص بدهند و درست بفهمند و آنچه صلاح این کشور و این ملت است، آن را انجام بدهند.»