آیا حزب الله از روند سیاسی لبنان خارج شده است؟

در میان وضعیت ملتهب لبنان بعد از جنگ بزرگ رژیم صهیونیستی علیه این کشور و در میان توطئه‌های خارجی و نیز داخلی که توسط برخی جریان‌های غرب‌گرا هدایت می‌شود، این کشور توانست سرانجام بعد از یک دوره طولانی بن‌بست سیاسی، خلأ ریاست جمهوری و دولت را به پایان برساند و چند هفته بعد از انتخاب رئیس جمهور جدید، دولت تازه لبنان به ریاست نواف سلام هم تشکیل شد.

چالش‌ها و فرصت‌های دولت نواف سلام

کابینه جدید لبنان در حالی تشکیل شد که از بیش از دو سال قبل، این کشور با دولت موقت اداره می‌شد و بر همین اساس لبنانی‌ها در تصمیم گیری در بسیاری از موارد دچار چالش‌های مختلفی بودند.

نواف سلام از زمانی که به عنوان مأمور تشکیل دولت جدید لبنان انتخاب شد، تاکید کرد که به دنبال تشکیل دولتی تکنوکرات است و در وهله نخست بر انجام اصلاحات اقتصادی تاکید دارد. آنگونه که از سوابق وزرای جدید لبنان پیداست، تا حدودی می‌توان گفت که اغلب آنها غیر حزبی هستند؛ اما این به معنای تشکیل یک دولت کاملاً تکنوکرات در لبنان نیست و نمی‌توان وابستگی‌های حزبی پیدا و پنهان وزرا را نادیده گرفت.

از جمله نقاط قوت کابینه نواف سلام، می‌توان به این موضوع اشاره کرد که برای اولین بار در تاریخ دولت‌های لبنان 5 وزیر از 24 وزیر این دولت، زن هستند؛ آن هم بعد از اینکه سال‌های طولانی زنان لبنانی نتوانسته بودند به حقوق خود در مشارکت سیاسی و به دست آوردن سهم عادلانه در دولت برسند.

«صلاح سلام» تحلیلگر و سردبیر روزنامه لبنانی اللواء می‌گوید که دولت جدید لبنان دارای صلاحیت‌ها و تخصص‌هایی است که در دولت‌های قبلی نبود و بسیاری از وزرای کنونی قبلاً در موسسات معتبر بین‌المللی کار کرده‌اند. البته نمی‌توان چالش‌های پیچیده پیش روی این دولت به ویژه در سایه بحران‌های متعدد و در راس آن بحران عمیق اقتصادی را نادیده گرفت.

وی افزود: یکی دیگر از تغییرات قابل توجه در ساختار جدید دولت لبنان این است که دیگر وابستگی میان وزارتخانه‌ها و پارلمان وجود ندارد و هیچ یک از وزرای دولت جدید از نمایندگان پارلمان نیستند. همچنین هیچ یک از وزرا نمی‌توانند در انتخابات آینده پارلمان شرکت کنند.

تعدادی از احزاب لبنانی با حضور وزرای غیرحزبی در دولت جدید مشارکت دارند؛ از جمله حزب الله، جنبش امل، حزب نیروهای لبنانی، حزب الکتائب، حزب سوسیالیست ترقی‌خواه و حزب طاشناق. اما نکته قابل توجه اینجاست که برخی نیروهای سیاسی از جمله جریان آزاد ملی به ریاست جبران باسیل که بزرگترین جریان مسیحی لبنان است و نیز جریان المرده به ریاست سلیمان فرنجیه که از نامزدهای ریاست جمهوری لبنان بود، در دولت جدید مشارکت نکردند.

«اسعد بشاره» تحلیلگر سیاسی لبنانی معتقد است که تشکیل دولت جدید بدون اجماع نیروهای سیاسی ممکن نبود و نواف سلام با پذیرش این واقعیت که نمی‌توان هیچ یک از جریان های سیاسی لبنان را حذف کرد، دولت جدید را تشکیل داد و مهم‌ترین چالش پیش روی آن در حال حاضر تکمیل توافق آتش بس با رژیم صهیونیستی و آغاز روند اصلاحاتی است که همه لبنانی‌ها منتظر آن هستند.

وی افزود: اگر دولت نواف سلام بتواند سطح بالایی از هماهنگی و همکاری را با همه نیروهای سیاسی حفظ کند، می‌تواند به دستاوردهای ملموسی برسد؛ اما اگر در تنش‌ها و مناقشات سیاسی غرق شود به سرنوشتی مشابه دولت‌های گذشته دچار خواهد شد و در پرونده‌های مختلف شکست می‌خورد.

جایگاه سیاسی جریان شیعی در لبنان بعد از جنگ با صهیونیست‌ها

اما یکی از موضوعات مهمی که بعد از تشکیل دولت لبنان در محافل لبنانی منطقه‌ای و حتی جهانی مطرح می‌شود این است که شیعیان به طور کلی و حزب الله به طور خاص در روند سیاسی لبنان دچار چه وضعیتی شده‌اند؛ به ویژه بعد از توطئه‌های زیادی که به دنبال جنگ رژیم صهیونیستی علیه این کشور، دشمنان از خارج و داخل ضد مقاومت به راه انداختند.

حزب الله و جنبش امل به عنوان دو جریان شیعی در لبنان و همچنین شخص نبیه بری که ریاست پارلمان را بر عهده دارد، از ابتدا با نخست وزیری نواف سلام مخالفت کردند و معتقد بودند که جوزف عون، رئیس جمهور لبنان به عهد خود با شیعیان پایبند نبوده است؛ زیرا حمایت جریان شیعی از جوزف عون موجب پیروزی او شد، اما او نخست وزیری را انتخاب کرد که مورد تایید حزب الله و جنبش امل نبود.

نبیه بری هم اعتراض خود را به این مسئله نشان داد و به مدت چند روز تماس‌های خود را با عون قطع کرده بود. اما جوزف عون همه تلاش خود را برای جلب نظر جریان شیعی به کار بست و قول داد که جایگاه حزب الله و جنبش امل در دولت آینده حفظ خواهد شد. نواف سلام هم نشست‌های متعددی با نمایندگان حزب الله برگزار و تاکید کرد که به مشارکت همه مولفه‌های لبنان در دولت آینده پایبند است.

چند روز قبل از تشکیل دولت لبنان، همانطور که انتظار می‌رفت آمریکایی‌ها وارد عمل شدند و مورگان اورتگاس، نماینده دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا با مواضعی تهدید آمیز وارد بیروت شده و به مقامات لبنانی و شخص نواف سلام گفت که حزب الله نباید جایی در دولت آینده لبنان داشته باشد.

هرچند که نواف سلام علناً موضع قاطعی در برابر این اظهارات فرستاده آمریکا اتخاذ نکرد؛ اما اقدامات مدبرانه و فشارهای نبیه بری موجب شد تا نخست وزیر جدید لبنان نتواند زیر بار فشارهای آمریکا برود و همانطور که از قبل مشخص شده بود، 5 وزارتخانه در دولت جدید سهم شیعیان شد.

نقش حزب‌الله در دولت جدید لبنان

حزب الله و جنبش امل در دولت جدید به همه وزارتخانه‌های کلیدی که مد نظر داشتند؛ به ویژه وزارتخانه‌هایی که قبلاً در اختیار آنها بود نرسیدند. وزارت حمل و نقل لبنان قبل از این در اختیار یک وزیر شیعی همسو با جنبش امل بود اما اکنون، «فایز رسامنی» وابسته به حزب سوسیالیست ترقی‌خواه به عنوان وزیر حمل و نقل انتخاب شده است.

وزارت صنعت هم از جمله وزارتخانه‌هایی است که طی دو دهه گذشته توسط وزرای وابسته به حزب الله اداره می‌شد، اما این وزارتخانه در دولت نواف سلام به «جو عیسی الخوری» وابسته به حزب نیروهای لبنانی به ریاست سمیر جعجع واگذار شد؛ حزبی که سابقه دشمنی سرسخت و طولانی با مقاومت دارد.

وزارت کشاورزی هم قبلاً توسط وزرای وابسته به حزب الله اداره می‌شد اما اکنون در اختیار «نزار هانی» وزیر وابسته به حزب سوسیالیست ترقی خواه قرار گرفته است.

اما با این وجود جریان شیعی همچنان توانست نفوذ سیاسی خود را در لبنان حفظ کند و علی رغم توطئه‌های آمریکا برای جلوگیری از مشارکت حزب الله در دولت آینده 5 وزارتخانه از جمله وزات دارایی که از وزارتخانه‌های مهم و کلیدی است، سهم این جنبش و جنبش امل شد.

باید اشاره کرد که شیعیان با در اختیار گرفتن 5 وزارتخانه حق وتو را از دست دادند زیرا حق وتو مستلزم رای دو سوم وزراء است.

حزب‌الله در مرحله گذار

پیوستن حزب الله به نبرد طوفان الاقصی در 8 اکتبر 2023 برای حمایت از ملت و مقاومت فلسطین در نوار غزه و همچنین در چارچوب اقدامی پیشگیرانه برای مقابله با تجاوزات رژیم صهیونیستی علیه لبنان، موجب شد تا برخی احزاب غربگرای داخلی و در راس آن حزب نیروهای لبنانی به ریاست سمیر جعجع شروع به اجرای توطئه‌های محور آمریکایی- صهیونیستی علیه مقاومت در لبنان کنند.

این احزاب سعی داشتند افکار عمومی لبنان را به این سو ببرند که مقاومت مسئول جنگ معرفی شود. اما با این وجود و در حالی که حزب الله تعداد زیادی از رهبران و فرماندهان کلیدی خود و در راس همه آنها شهید سید حسن نصرالله را در جریان فداکاری‌های بزرگ خود برای دفاع از مظلومان از دست داد و تحت فشارهای داخلی و خارجی زیادی قرار گرفت، اما جایگاه این جنبش، چه در داخل لبنان و چه کل منطقه حفظ شد و توانست خیلی سریع بر بسیاری از چالش‌ها غلبه کرده و مجدداً خود را سازماندهی کند.

در معادلات آتش بس هم حزب الله مهمترین نقش را داشت و رژیم صهیونیستی بعد از تشدید فشارهای نظامی مقاومت لبنان و رسیدن موشک‌ها و پهپادهای حزب الله به قلب تل‌آویو به صورت پی در پی، مجبور شد تن به توافق آتش بس بدهند. البته باید اشاره کرد که این آتش بس همچنان شکننده بوده و مقامات حزب الله بارها به رژیم صهیونیستی هشدار داده‌اند در صورت ادامه نقض توافق آتش بس و اشغالگری در جنوب لبنان، صبر مقاومت تمام خواهد شد و به اقدام نظامی روی می‌آورد.

همچنین ناتوانی دولت لبنان و طرف‌های بین‌المللی در ملزم کردن رژیم صهیونیستی به اجرای توافق آتش بس، یکی دیگر از عواملی است که کلیدی بودن نقش مقاومت در دفاع از لبنان را ثابت می‌کند و نشان می‌دهد که از چهار دهه گذشته تاکنون، این مقاومت بود که لبنان را از شر تجاوزات و طمع‌ورزی‌های صهیونیست‌ها حفظ کرد و معادلات آینده هم توسط مقاومت ترسیم می‌شود.

همانطور که گفتیم، انتخاب رئیس جمهور جدید لبنان هم به لطف حزب الله انجام شد و فشارهای آمریکا هم نتوانست مانع مشارکت این جنبش در دولت جدید لبنان شود. این بدان معناست که هرچند بعد از تحولات اخیر، روند سیاسی لبنان برخلاف دو دهه گذشته به نفع مقاومت نیست، اماجایگاه سیاسی مقاومت در لبنان حفظ شده است.

شکست توطئه آمریکا و اسرائیل برای حذف مقاومت از معادلات سیاسی لبنان

به عبارت دیگر، اگر نگاهی به وضعیت سیاسی مقاومت لبنان از زمان ظهور حزب الله طی چهار دهه گذشته تاکنون داشته باشیم، متوجه می‌شویم که این جنبش با فراز و نشیب‌های فراوانی در تاریخ خود مواجه بوده و به ویژه طی دوره‌های جنگ با رژیم صهیونیستی، همواره توطئه‌های مختلفی از خارج و داخل علیه مقاومت طراحی می‌شد.

اما با این حال حزب الله به خوبی توانست رشد سیاسی خود را پشت سر بگذارد و اکنون هم در مرحله گذار و صبر تاکتیکی قرار دارد. همچنین فراموش نکنیم که نبیه بری به عنوان رئیس پارلمان لبنان، همواره متحدی وفادار و صادق برای حزب الله بوده و حمایت از این جنبش را در همه عرصه‌ها در دستور کار خود قرار داده است.

در پایان، با تفسیر واقع بینانه تحولات لبنان از زمان آغاز نبرد طوفان الاقصی تا تشکیل دولت جدید این کشور، می‌توان گفت با وجود اینکه شرایط سیاسی حزب الله نسبت به دوره‌های قبل تا حدودی ضعیف شده اما محور آمریکایی- صهیونیستی، علی رغم تلاش‌ها و هزینه‌های زیاد نتوانست به هدف خود علیه حزب الله -چه در سطح خلع سلاح کردن این جنبش و -چه کنار زدن آن از معادلات سیاسی لبنان، برسد.