دکتر غفاری: اعضای 1+5 در مذاکرات وین منفعل هستند/احتمال توافق بر سر کلیات بیشتر است

پایگاه بصیرت؛ گروه بین الملل: مذاکرات هسته ای در روزهای منتهی به سوم آذر، زمانی که مهلت توافقنامه موقت ژنو، بعد از یک بار تمدید، به سر می رسد، با شدت دنبال می شود. تا کنون دیدارهای متعددی بین مقامات ایرانی و مقامات کشورهای گروه 5+1 برگزار شده است. دیدار سه جانبه ظریف، کری و اشتون که طی روزهای گذشته برای چهارمین بار انجام می‌شد را می‌توان مهمترین اتفاق روز گذشته مذاکرات خواند. با وجود این تلاش ها و رایزنی های متعدد، مهم ترین سؤال، یعنی چشم انداز رسیدن به توافق نهایی ژنو همچنان در هاله ای از ابهام است، در این میان یک عضو تیم مذاکره کننده هسته ای ایران در واکنش به اخبار برخی رسانه ها مبنی بر تمدید مذاکرات هسته ای میان ایران و گروه 1+5 اعلام کرد: صحبت از تمدید مذاکرات نیست.

خبرنگار گروه بین الملل بصیرت، جهت بررسی بیشتر ابعاد مذاکرات جاری با دکتر حنیف غفاری، کارشناس مسائل بین المللی و استاد دانشگاه، گفتگویی را انجام داده که در ادامه می آید:

بصیرت: مذاکرات هسته ای ایران و اعضای 1+5 به آخرین ساعات خود رسیده است. فضای حاکم بر مذاکرات را چگونه ارزیابی می کنید؟

دکتر غفاری: واقعیت امر این است که علی رغم رایزنی های صورت گرفته و مستمر میان مذاکره کنندگان ایرانی و غربی پس از مذاکرات وین 6( مذاکراتی که به تمدید توافقنامه ژنو تا سوم اذرماه منجر شد) ،عملا پیشرفتی که بتواند متضمن توافقی نهایی، قطعی و همه جانبه در کلیات و جزئیات باشد اتفاق نیافتاد. در جریان مذاکرات نیویورک و مسقط پیشرفت اندکی صورت گرفت. در جریان مذاکرات اخیر وین نیز بر خلاف جوسازی رسانه های غربی ،اساسا طرف مقابل پیشنهادی تازه که مصدر و خاستگاه رسیدن به توافقی جامع باشد را ارائه نکرد.

بصیرت: منابع خبری در روزهای گذشته ابتدا اعلام کردند که آقای ظریف جهت رایزنی بر سر توافق نهایی به تهران سفر خواهد کرد و مقامات کشورهای آمریکا ،انگلیس ،فرانسه و آلمان نیز برای رایزنی در خصوص نحوه توافق با ایران به پاریس خواهند رفت. اما این اتفاق در نهایت رخ نداد و هر دو طرف در وین ماندند. دلیل این مسئله چه بود؟

دکتر غفاری: سفر آقای ظریف به ایران مشروط بود. در حقیقت سفر وزیر امور خارجه به ایران یا ماندن آقای ظریف در اتریش متغیری وابسته به سطح پیشنهاد احتمالی طرف مقابل بود. پس از اینکه طرف مقابل عملا پیشنهادی تازه پای میز مذاکرات ارائه نداد و بر روی مواضع خود در مذاکرات نیویورک و مسقط پافشاری کرد، دیگر دلیلی برای سفر به ایران وجود نداشت. در اینجا طرف مقابل یعنی واشنگتن و تروییکای اروپایی نیز در مواجهه با کنش معنادار و موثر  تیم مذاکره کننده ایران،برنامه خود را به صورت اجباری تغییر دادند.

بصیرت: اختلافات باقیمانده میان ایران و اعضای 1+5  شامل چ�� مواردی است؟چه چشم اندازی برای مذاکرات اخیر متصور است؟توافق احتمالی شامل چه مواردی است؟ در غیر این صورت چه گزینه ای متصور خواهد بود؟

دکتر غفاری: اختلافات بر سر دو حوزه مهم یعنی نحوه رفع تحریم ها و مسئله اساسی و کلیدی " نیازهای عملی " منجر به کندی روند پیشرفت مذاکرات شده است. در اینجا خطوط قرمز تعیین شده از سوی کشورمان با خواسته ها و در حقیقت زیاده خواهی های طرف مقابل در تع��رض است. از سوی دیگر، راهکارهای میانی ارائه شده نیز مورد تفاهم قطعی طرفین قرار نگرفته است.

در این میان چهار گزینه " اعلام شکست قطعی مذاکرات"،" رسیدن به توافق قطعی و نهایی"،" امضای توافقنامه ای موقت مشابه توافق ژنو" و " رسیدن به توافق بر سر کلیات" متصور است. گزینه اول و دوم با توجه به جو حاکم بر مذاکرات هسته ای و ملاحظات طرفین مذاکره کننده عملا منتفی به نظر می رسد. به عبارت بهتر، اگرچه پیش شرط های رسیدن به توافق قطعی و کامل بر سر کلیات و جزئیات  واقعا وجود ندارد، اما در عین حال طرفین جهت حفظ داشته های یک ساله اخیر پشت میز مذاکرات، تمایلی نسبت به اعلام شکست مذاکرات ندارند. در چنین شرایطی گزینه های سوم و چهارم به طور طبیعی موضوعیت و مصداق بیشتری نسبت به گزینه های اول و دوم  پیدا می کند. البته با توجه به زمان اندک باقیمانده، گزینه سوم یعنی رسیدن به توافقنامه ای موقت مشابه توافقنامه ژنو نیز عملا امکان تحقق بسیار اندکی دارد. در چنین وضعیتی به نظر می رسد گزینه اصلی رسیدن به توافق بر سر کلیات باشد. در اینجا امکان دارد کلیه توافقاتی که بر سر محورهای کلی صورت گرفته است جمع بندی شود و در قالب یک چارچوب و مبنای توافق، مورد شناسایی طرفین و نظام بین الملل قرار گیرد. در اینجا تاکید می کنم که تمدید توافقنامه ژنو در عمل ناممکن است، زیرا تاریخ مصرف این توافقنامه تا سوم آذرماه تمام می شود .

بصیرت: به راهکارهای سوم و میانی اشاره کردید. این راهکارها از سوی کدام طرف ارائه می شود؟

دکتر غفاری: متاسفانه در اینجا طرف مقابل یعنی اعضای 1+5 در موضع انفعال قرار دارد. به عبارت بهتر، جمهوری اسلامی ایران تاکنون پیشنهادات و طرح های ابتکاری مفیدی را به طرف مقابل ارائه کرده است، اما طرف مقابل صرفا در موضع ناظر و بررسی کننده قرار گرفته است. اعضای 1+5 در این خصوص رویکردی منفعلانه داشته اند. حتی کشورهای چین و روسیه نیز در این دور از مذاکرات، مشارکت فعالانه ای نداشته اند. در اینجا لازم است پس از فروکش کردن جو روانی متاثر از مذاکرات، رفتار همه اعضای 1+5 به صورتی دقیق و کارشناسی مورد بررسی قرار گیرد.

بصیرت: نقش بازیگران خارج از گود را در مذاکرات هسته ای چگونه ارزیابی می کنید؟ چه جریانهایی در این برهه بیش از دیگر کشورها و جریانها فعال شده اند؟

دکتر غفاری: در این خصوص لازم است  میان   " دیپلماسی رسمی"، " دیپلماسی عمومی" و " دیپلماسی پنهان" تفکیک قائل شد. در حوزه دیپلماسی رسمی با با حضور " واسطه های رسمی" مواجه هستیم. واسطه گری و میانجی گری در اصول روابط بین الملل موضوعی مهم و تعیین کننده است. برگزاری مذاکرات ایران و اعضای 1+5 در مسقط ( پایتخت عمان) نشان داد که سلطان قابوس ،یوسف بن علوی و مقامات عمانی سعی در واسه گری موثر در برهه فعلی دارند. از سوی دیگر، دیپلمات های سابق اروپایی مانند خاویر سولانا  و افرادی مانند کوفی عنان، دبیر کل سابق سازمان ملل متحد، نیز در این حوزه سعی دارند نقش فعالی ایفا کنند.

در حوزه دیپلماسی عمومی با بازی رسانه های غربی و در حقیقت خیمه تبلیغاتی و رسانه ای سنگین آنها مواجه هستیم. انتشار اخبار دوگانه و پارادوکسیکال از مذاکرات هسته ای وین نشان می دهد که رسانه های غربی در صدد هدایت افکار عمومی و تاثیرگذاری بر جو روانی نظام بین الملل هستند. در این خصوص میان بازیگران حوزه دیپلماسی رسمی و دیپلماسی عمومی در غرب ارتباطاتی مستقیم و لحظه به لحظه  وجود دارد. آلن ایر، سخنگوی فارسی زبان وزارت امور خارجه آمریکا و مایکل مان، سخنگوی اشتون در هدایت این روند نقش پررنگی داشته و دارند.

در حوزه دیپلماسی پنهان نیز ما با بازیگرانی مواجه هستیم که در پشت صحنه وجود دارند، اما در ظاهر مشاهده نمی شوند. در اینجا محاسبات فرادستی و فرودستی اصالت و عینیت پیدا می کند. محاسبات، هشدارها، فرصت ها و مشوق هایی که رفتار بازیگران را پشت میز مذاکره به یکباره تغییر می دهد. به عنوان مثال در جریان امضای توافقنامه موقت ژنو، کارشکنی فابیوس محصول همین تاثیرپذیری ناملموس بود. این اتفاق و اتفاقات مشابه  ممکن است در وین نیز رخ دهد.

بصیرت: جابه جایی قدرت میان دو حزب دموکرات و جمهوریخواه چه تاثیری در مذاکرات اخیر وین داشته است؟ آیا این مسئله شتاب اوباما برای حل موضوع هسته ای ایران را افزایش داده است؟

دکتر غفاری: مواضع آمریکا پای میز مذاکرات در مجموع تندتر شده است. با پیروزی جمهوریخواهان در انتخابات سنا، مواضع کاخ سفید پشت میز مذاکرات رادیکال تر و از سوی دیگر، تاثیر گذاری لابی های صهیونیستی در آمریکا از جمله لابی دیوید آلبرایت( که سازمان تحقیقاتی متبوع وی تولید کننده گزارش های غیر مستند علیه فعالیت های هسته ای ایران است)، بر طرف های غربی مذاکره کننده نیز موضوعی غیر قابل انکار است. فراموش نکنیم که وندی شرمن، ویلیام برنز و سولیوان هر سه طرف مذاکره کننده هسته ای ایران یهودی هستند و از این رو تاثیرگذاری لابی های صهیونیستی بر روی آنها نیز کاملا ملموس است. این تاثیرگذاری و تاثیرپذیری باید به صورت جدی مورد رصد و تحلیل مخاطبان مذاکرات هسته ای قرار گیرد. رصد هوشمندانه مذاکرات توسط افکار عمومی، آن هم در برهه ای که مانور تبلیغاتی غرب علیه ایران به نقطه اوج خود رسیده است امری لازم است. مواجهه علنی غرب با خواسته ها و مطالبات بر حق هسته ای ایران، که در جریان مذاکرات اخیر وین نیز قابل مشاهده است، نشانه ای بارز دال بر غیر قابل اعتماد بودن آمریکاست. موضوعی که بارها توسط رهبر معظم انقلاب نیز مورد تاکید قرار گرفته است./

با تشکر از جناب دکتر غفاری که وقت خود را در اختیار پایگاه بصیرت قرار دادند.

من هم از شما متشکرم

حمزه عالمی