سفر «الجبیر» به بغداد؛ تغییر تاکتیک سعودی با هدف نجات تروریست ها

گفته می شود که «عادل الجبیر» وزیر خارجه سعودی در جریان دیدار خود با نخست وزیر عراق، پیروزی ها و دستاوردهای اخیر نیروهای مشترک عراق در نبرد با داعش در شهر موصل را به وی تبریک گفته است. طبق اعلام منابع رسانه ای، الجبیر در جریان این دیدار همچنین بر حمایت ریاض از بغداد در بازگرداندن ثبات به نقاط مختلف عراق تأکید کرده است. با این حال، پر واضح است که الجبیر تنها برای تقدیم تبریک پیروزی های نیروهای عراقی و اعلام آمادگی برای ایجاد ثبات در کشوری که ریاض از عوامل اصلی بی ثباتی آن است، به بغداد سفر نکرده و این سفر، بدون شک با هدف و یا اهداف خاصی انجام شده است. 

نکته قابل تأمل در خصوص سفر الجبیر این است که از سال ۲۰۰۳ تاکنون، این اولین سفر وزیر خارجه عربستان سعودی به کشور عراق محسوب می شود. واقعیت این است که پس از سرنگونی رژیم صدام معدوم در عراق، روابط میان ریاض و بغداد دستخوش تغییر و تحولات گسترده شد. مقامات سعودی که هیچگاه از روی کار آمدن دولت برآمده از آراء ملت ـ که از قضاء شیعی هم بود ـ راضی نبودند، به رویارویی با آن پرداخته و ادامه این روند، تنش‌ها میان دو طرف را بیش از پیش گسترش داد. تنش‌های چند ساله در روابط میان ریاض و بغداد پس آن به اوج خود رسید که دخالتهای مکرر و پی در پی «ثامر السبهان» سفیر سابق عربستان در عراق، عرصه را بر مقامات عراقی تا جایی تنگ‌ کرد که آنها رسما خواستار تغییر سفیر ریاض در کشور خود شدند که البته در نهایت هم به هدف خود رسیدند و السبهان را از عراق اخراج کردند. 

در حال حاضر «عادل الجبیر» وزیر خارجه سعودی در شرایط بسیار حساسی به عراق سفر کرده است. سفر الجبیر به عراق در حالی انجام می شود که نیروهای مشترک این کشور به صورت گسترده در حال پیشروی‌های غیرقابل پیش‌بینی در محورهای مختلف نبرد با تروریست های تکفیری داعش هستند. چندی پیش محور شرقی شهر موصل توسط نیروهای عراقی آزاد شد و هم اکنون نیز عملیات آزادسازی محور غربی با سرعت چشمگیری در حال انجام است. به نظر می رسد که سلسله تحولات میدانی که جملگی حاکی از برتری کامل نیروهای عراقی بر تروریست های تکفیری دارند، وزیر خارجه سعودی را پس از ۱۴ سال به بغداد کشیده است. 

سفر عادل الجبیر به عراق در این بازه زمانی بسیار مهم و سرنوشت‌ساز برای دولت و ملت عراق، می‌تواند حامل این پیام باشد دل‌مشغولی سعودیها در کشورهایی نظیر سوریه و یمن موجب فراموشی عراق توسط آنها نشده است و مقامات ریاض همچنان بر ایفای نقش پررنگ در عرصه تحولات عراق، پافشاری می ورزند. در واقع، ریاض در صدد است تا از طریق این سفر این پیام را به مقامات بغداد مخابره کند که: «ما نسبت به آنچه که در عراق می‌گذرد، بی‌تفاوت نیستیم و به ایفای نقش خود در این کشور ادامه می‌دهیم» که البته می توان از آن به عنوان نوعی «اظهار وجود» نیز یاد کرد. اکنون که نیروهای عراقی در حال محقق ساختن بزرگترین دستاورد خود در نبرد با تکفیریها در موصل هستند، سعودیها قصد ندارند که به این سادگی پشت تروریست های تحت‌الحمایه خود در عراق را خالی کنند؛ به ویژه اینکه در طول این سالها هزینه‌های زیادی را در حمایت از آنها صرف کرده‌اند.

از سوی دیگر، سفر وزیر خارجه سعودی به عراق درست یک روز پس از اعلام بمباران مواضع تروریست های تکفیری داعش در خاک سوریه توسط جنگنده های ارتش عراق، صورت گرفت. «حیدر العبادی» نخست وزیر عراق روز گذشته به طور رسمی اعلام کرد که به نیروی هوایی ارتش این کشور دستور داده است تا مواضع تروریست های داعش در خاک سوریه را بمباران کند. وی همچنین اعلام کرد که این عملیات هوایی در خاک سوریه انجام شده و موفقیت آمیز نیز بوده است. بعید نیست که رایزنی در خصوص عملیات نظامی عراق در سوریه یکی از محورهای دیدارهای الجبیر با مقامات عراقی بوده باشد.

از آنجائی که تروریست های داعش در خاک سوریه به شدت در موضع ضعف به سر می برند و هم اکنون نیز آماج حملات هوایی جنگنده های سوری و روسی قرار دارند، مقامات سعودی به خوبی به این واقعیت آشکار واقف هستند که تداوم عملیات های نظامی عراق علیه تروریست های تحت الحمایه ریاض در خاک سوریه، موجبات تضعیف بیش از پیش آنها را فراهم خواهد آورد. از همین روی، سعودیها قصد دارند تا حتی به صورت «تلویحی» نگرانی خود در خصوص عملیات نظامیان عراقی در سوریه را به مقامات بغداد انتقال بدهند. البته آنها این مسأله را هم خوب می دانند که مقامات سوری ضمن حمایت از عملیات نیروهای عراقی در خاک خود، آن را از پیش هماهنگ شده خواندند.

علاوه بر این، «جیمز ماتیس» وزیر دفاع ایالات متحده آمریکا نیز در اوایل هفته گذشته در سفری غیرمنتظره به بغداد، پایتخت عراق سفر کرد. اکنون نیز شاهد هستیم که سفر غافلگیرکننده الجبیر به عراق به فاصله کمتر از ۱۰ روز از سفر ماتیس به این کشور، انجام شده است. تصور اینکه این دو سفر ـ که از قضاء در فاصله زمانی بسیار اندک از یکدیگر ـ انجام شده‌اند، با هم هیچ ارتباطی ندارند، بسیار سخت به نظر می رسد؛ به ویژه اینکه اکنون آمریکایی ها سودای تأسیس یک پایگاه نظامی جدید در «حمام العیل» موصل را در سر می پرورانند. در همین ارتباط پایگاه «القدس العربی» می نویسد: «مدتهاست که ایالات متحده آمریکا تلاشها برای تأسیس یک پایگاه نظامی جدید در موصل را آغاز کرده است». 

از همین روی، می توان گفت که مقامات سعودی، مقام ارشد دستگاه خارجی خود را به منظور تسهیل تأسیس این پایگاه هم‌پیمان و هم‌پیاله خود یعنی ایالات متحده آمریکا، به بغداد فرستاده‌اند تا شاید وی با رایزنی هایی که در آنجا انجام می دهد، مسئولان عراقی را به تشکیل چنین پایگاهی در شهر موصل، مجاب کند. البته آنچه که واضح است، مقامات دولت عراق از مدتها پیش موضع قاطعانه خود در خصوص استقرار نیروهای خارجی در خاک این کشور را اعلام کرده اند. طبق اعلام مقامات عراقی، هیچ نیروی خارجی در خاک این کشور علیه داعش نمی جنگد و مستشاران خارجی نیز پس از آزادسازی خاک موصل از تصرف داعش، این شهر را ترک می کنند. 

در هر صورت، عربستان سعودی از عوامل اصلی گسترش تروریسم در بسیاری از کشورهای منطقه و به ویژه در عراق و سوریه محسوب می شود. بدون تردید این کشور هرچند که در روابط خود با دولت بغداد نوعی تغییر تاکتیکی ایجاد کند، اما بدون شک از هدف اصلی خود مبنی بر تقویت تروریسم در این کشور و گسترش بی‌ثباتی در آن دست نخواهد کشید. الجبیر که اکنون به بغداد سفر کرده، کسی است که از هیچ کوششی برای ضربه وارد کردن به وحدت ملی عراق و ایجاد جنگ‌های فرقه‌ای میان اقشار مختلف مردم آن دریغ نکرد. مقامات عراقی هنوز اظهارات فرقه‌گرایانه وی در خصوص عراق را فراموش نکرده اند؛ اظهاراتی که البته با واکنش قاطعانه مقاماتی صورت گرفت که وی با آنها دیدار کرد.

خبرگزاری مهر

رامین حسین آبادیان