روسیه تلاش دارد با افزایش متحدان بین المللی، در حد توان ارزش دلار را در سطح جهانی کاهش دهد که در واقع تحقق این سیاست پاشنه آشیلی میتواند برای اقتصاد رو به افول امریکا شود.
حدود دو سالی میشود که روسیه سیاست عبور از باشگاه جهانی اقتصادِ تحت سیطره امریکا را با کاهش تأثیر دلار بر اقتصادش در پیش گرفته است. روسیه برای تحقق این امر از روشهای مختلفی بهره میبرد که از جمله آنها بستن توافقات دو جانبه با شرکای تجاری خود همچون چین و هند با هدف حذف نقش دلار در تجارت فی مابینی با جایگزینی پولهای ملی است. این روش میتواند روسیه را از تحریمهای دلاری امریکا تا حدودی مصون کند به طوری که امکان رهگیری مبادلات تجاری در این روش ابزارهای کنترلی تحت سیطره امریکا مثل بانک جهانی را غیرممکن میسازد و از سویی دیگر تنشهای تجاری بعدی و تأثیر آن در نوسانات قیمتی بر روی کالاهای تجاری روسیه و شرکایش را کاهش میدهد.
اما با این حال، روسیه تنها به این روش برای تسهیل مراودات تجاری خود اکتفا نکرده است و گویا با اتخاذ تصمیمی راهبردی تلاش دارد در بلند مدت تمامی اقتصاد خود را از تأثیر هژمونی دلار و نوسان قیمتی آن برهاند؛ خبر تبدیل ذخایر دلاری به ذخایر طلا و افزایش بی سابقه خرید طلا توسط دولت روسیه که این روزها شنیده میشود، راهکاری است که روسیه برای این منظور به اجرا درآورده است و البته تاکنون کشورهای دیگری نیز در اجرای این سیاست با روسیه همراه شده اند، به طوری که طی ماههای اخیر شاهد افزایش قیمت طلای جهانی بر اثر افزایش این خریدهای گسترده بوده ایم.
البته سیاست روسیه در قبال دلار امریکا به این سطح نیز خلاصه نمیشود و به نظر میرسد روسیه تلاش دارد با افزایش متحدان بین المللی، در حد توان ارزش دلار را در سطح جهانی کاهش دهد که در واقع تحقق این سیاست پاشنه آشیلی میتواند برای اقتصاد رو به افول امریکا شود. این رویکرد دلارزدایی را میتوان در مواضع ماههای اخیر رئیس جمهور روسیه به خوبی دید. پوتین در ۱۷ خرداد امسال بود که با انتقاد از افزایش سیاستهای تحریمی آمریکا با توسل به قدرت دلار در مروادات جهانی، تأکید کرد آمریکا از دلار به عنوان ابزار فشار استفاده میکند و این سیاست اعتماد جهانی به دلار به عنوان ارز ذخیرهای را تضعیف میکند.
در واقع اتخاذ راهبرد شفاف دلارزدایی از سوی دولت روسیه، بعد از اعمال تحریمهای اقتصادی دولت ترامپ در پیش گرفته شده است؛ اما در خصوص جمهوری اسلامی ایران و سابقه حدود ۴۰ ساله دشمنی امریکا با آن و اعمال تحریمهای متعدد و کمرشکن اقتصادی طی این دوره، به نظر میرسد ایران باید راهبردی به مراتب صریحتر از روسیه در خصوص ارزی جهانی به نام دلار در پیش میگرفت، نه این که اقتصاد کشور دلاریزه شده و در تمامی آمارهای اقتصادی، از میزان بودجه سالانه گرفته تا کوچکترین کالاهای وارداتی، رقمهای مالی با دلار، محاسبه و گزارش شود.
این که جمهوری اسلامی ایران تا کنون سیاست پایداری در مقابله با تأثیر دلار بر اقتصادش در پیش نگرفته، بی شک خطاهایی راهبردی محسوب میشود. با این حال، به قول معروف، ماهی را هر موقع از آب بگیری تازه است و جمهوری اسلامی نیز باید همچون روسیه-، اما نه لزوماً با اجرای سیاستهایی مشابه با دولت روسیه در این موضوع- راهبرد بلند مدتی برای بی اثر کردن اثرات تحریمی امریکا که عمدتاً از ناحیه دلار روی میدهد، اتخاذ کند. اگر زمانی روشنفکر مآبان داخلی القا میکردند که بدون هزم شدن در بازار جهانی نمیتوان رابطه تجاری پایداری با کشورها داشت، دیگر این ادبیات در دنیا رنگ باخته است؛ تشکیل قدرتمند مجامع بین المللی و منطقهای اقتصادی و نقش و تأثیر هر کدام از آنها در تجارت جهانی به خوبی گواه این واقعیت است که تنها راه تجارت جهانی از مسیر سازمان تجارت جهانی و یا بوسیله دلار امریکایی تعریف نمیشود و این تبحر و قدرت مدیریت دولت است که بتواند در بین مسیرهای متعدد تجارتی، کم خطرترین و پرسودترین مسیرها را انتخاب کند و یا حتی راههای تجاری جدیدی تعریف کند و خود را محصور در حصارهای بین المللی تعریف شده نکند.