جدا از مباحث اقتصادی مطرحشده درباره تبعات اقتصادی ادامه سیاست ارز ترجیحی، ارز 4200 تومانی یکی از موارد آشکار وابستگی کشور به دلار است. در پی سیاست ارز ترجیحی، ایران میپذیرد تمام نقل و انتقالات مالی وابسته به تامین کالاهای اساسی را در شبکه ضربهپذیر از تحریمهای اقتصادی ایالات متحده آمریکا انجام دهد. این ضربهپذیر کردن چرخه تامین کالاهای اساسی موجب میشود در صورت کوچکترین فشاری از سوی کشورهای دیگر، ایران مجبور شود محدودیتها را بپذیرد. از سوی دیگر حل مشکلات اقتصادی معطل کشورهایی مانند آمریکا میماند. در دولت گذشته هرگاه قیمت کالاهای پرمصرف و اساسی مانند مرغ، گوشت، برنج و... در کشور افزایش پیدا کرد، مسؤولان دولت دوازدهم دلیل را تحریمهای مالی و ایضا راهحل آن را توافقی جدید یا پیوستن به برخی معاهدات بینالمللی میدانستند.
اساسا وابسته کردن معیشت مردم به آنچه باید خارج از مرزها انجام شود، اشتباهی استراتژیک در شرایط تحریمی است. مسلما حذف یارانه غیرمستقیم ارز ترجیحی در کوتاهمدت و تا زمانی که تولیدکنندگان داخلی به تولید کالاهایی که با ارز ترجیحی وارد میشدند ترغیب شوند، میتواند باعث شوک به بازار شود که این شوک را میتوان با پرداخت یارانه نقدی رفع کرد.
از سوی دیگر در بدترین سناریو برای پرداخت یارانه نقدی، دولت مجبور میشود به دلیل نبود منابع، از بانک مرکزی استقراض کند اما در هر حالتی که کشور نتواند منابع ارزی خود را از فروش نفت استحصال کند و در تامین ارز ترجیحی ناکام بماند، آنگاه مجبور است یا کرنش سیاسی کند یا اقدام به هاراگیری ارزی در داخل کشور کرده و نیاز خود را از بازار آزاد تامین کند که میتواند باعث افزایش افسارگسیخته قیمت ارز شود.
اساسا نارسایی ریالی قابل حل اما نارسایی و بحران ارزی غیرقابل حل است. از این رو با توجه به اینکه در آستانه مذاکرات جدید با طرفهای خارجی قرار داریم، باید هر چه زودتر این پاشنه آشیل بزرگ برطرف شود.
این نکته را هم نباید از یاد برد که ذینفعان ارز ترجیحی هماکنون شبکهای عظیم در اقتصاد کشورمان به وجود آوردهاند که راههای دور زدن دلار را عملا غیرممکن کردهاند.
برای مثال فرصت استثنایی تامین کالاهای اساسی در ازای تهاتر نفت بدون اینکه باعث وابستگی به ارز شود، میتواند اجرایی شود اما مادامی که موضوع ارز ترجیحی وجود داشته باشد، عملا غیرممکن است. حدف ارز ترجیحی میتواند پیامی نیز برای کشورهای مقابل ایران در میز مذاکرات قریبالوقوع داشته باشد؛ اینکه ایران پذیرفته است نیازهای اساسی خود را با کمترین وابستگی به ارز تامین کند و آزاد شدن یا نشدن ارزهای بلوکهشده حکم مرگ و زندگی را برای اقتصاد کشورمان ندارد.