هویت سپاه پاسداران در دهه چهارم انقلاب اسلامی

شاخصه‌های بسیج و سپاه پاسداران

حقیقت بسیج و سپاه را باید در باور حضرت امام خمینی رهبر کبیر انقلاب جست، آن هنگام که رهبر فرزانه انقلاب می فرمایند "بسیج مظهر عظمت ملت و نیروی کارآمد درونی کشور است."[1] در تفکرات حاکم بر برخی اندیشمندان علم سیاست و اجتماع بسیج حرکت توده های مردمی برای به ثمر رساندن یک انقلاب و برپایی یک نظام حکومتی جدید بوجود می آید که بعد از برپایی حکومت جدید ماهیت وجودی آن از بین می رود در صورتی که ماهیت بسیج در انقلاب اسلامی ایران با شاخصه های جدید شکل گرفته در آن در جهت سازندگی و اصلاحات لازم در جامعه پیش رفته و در حال حرکت می باشد. اصلی ترین شاخصه های هویت بسیج در جامعه می تواند معیارهای ذیل باشند:

- بسیج و مساجد؛ که اصلی ترین شاخصه در جامعه اسلامی است که دین و اخلاقیات را به همراه دارد.

- بسیج و جنگ نرم، مهمترین عنصر نوین تاثیرگذاری بر افکار جامعه ی امروزی می باشد که نقش اصلی را به بسیج در این راستا می دهد.

- بسیج و ولایت فقیه؛ شاخصه ی بارز حمایت و الگوی رهبری امامت در جامعه ی اسلامی می باشد. 

- بسیج و دفاع مقدس؛ دفاع همه جانبه در مقابل حضور فیزیکی و ذهنی دشمنان به عنوان یک دفاع مقدس از آن نام برده می شود .

- بسیج و فرهنگ جهاد، جنگ در راه خدا تاثیرگذارترین شاخصه ی بسیج در دوران 8 سال دفاع مقدس بوده است. 

- بسیج و سبک زندگی، الگو بخشی به سبک زندگی اسلامی در بطن فلسفه وجودی بسیج از دیگر شاخصه ی بسیج می باشد. 

-  بسیج و مدیریت بحران، کمک به همنوعان و افراد جامعه در شرایط بحرانی نقش موثر بسیج را نمایان می سازد. 

- بسیج و فضای مجازی؛ نمونه ی بارز جنگ، دفاع و حمایت واقعی در جامعه در شرایط حضور در دنیای مجازی مسئولیت پذیری بر نقش بسیج را صحه می گذارد. 

- بسیج و علم وفن آوری؛ بسترسازی برای هویت بخشی به علوم و فناوری نوین در جامعه ی اسلامی.

- بسیج و خدمت رسانی، از مهمترین شاخصه ی بسیج کمک و خدمت رسانی همه جانبه به افراد جامعه ی شهروندی است. 

- بسیج و فرهنگ عاشورا، فرهنگ عاشورایی الگوی گذشت، ایثار، شهادت، تحمل رنج و ارزش نهادن به خواسته های الهی را تقویت خواهد نمود.

- بسیج، خلاقیت و پیشرفت؛ توسعه ی همه جانبه و ایجاد الگوی نوین اسلامی و ایرانی پیشرفت.

- بسیج و روشنگری سیاسی؛ از مهمترین مسئولیت بسیج روشنگری سیاسی واقعی برای افراد جامعه ی اسلامی است.

اهداف و کارکردهای بسیج و سپاه پاسداران

نظام جمهوری «اسلامی» ایران در جهانِ سکولار امروز توجه ویژه به دین و اخلاقیات نمود و حکومت مردم محوری مبتنی بر اخلاق دینی را در دنیای پیچیده معاصر برافراشت. این حکومت دینی شکل گرفته متشکل از محورهای اصلی نشات گرفته از مبانی اسلامی می باشد که در بستر هویت اسلامی بودن حکومت اسلامی پدیدار گشت. یکی از مهمترین شاکله ی حکومت اسلامی دخالت موثر و دائمی «مردم» در جامعه اسلامی است که در شکل بسیج و سپاه ظاهر شده اند. با انقلاب اسلامی و شکل گیری سپاه پاسداران و به فعلیت رسیدن ظرفیت نقش آفرینی مردم در جامعه اهمیت حضور، دخالت و شکل گیری نهادهایی مبتنی بر مردم محوری به عنوان کارکرد اساسی یک نظام دینی ظهور یافت.

نقش و کارکرد سپاه پاسداران به عنوان ستون اصلی حفظ، اصلاح و بقاء انقلاب اسلامی دارای کارکردهای ویژه ای برای این نهادِ موثر می­باشد. در ذیل به برخی کارکردهای این نهاد به اجمال اشاره خواهد شد:

- الگوی گسترش و حمایت از شعارهای فرا ملی انقلاب اسلامی

با پیروزی انقلاب اسلامی شعار عدالت محوری و استکبارستیزی در فضای محیط بین المللی الگوی تمامی ملت های مظلوم قرار گرفته است که انقلاب اسلامی خود را الگوی تمامی جنبش های مردمی در سراسر جهان می داند.

- وجاهت ملی سپاه در سازندگی و دفاع از هویت ملی

سپاه از تمامی ظرفیت ها و قابلیت در سازندگی و استفاده از همه ی تواناییها و سرمایه های اجتماعی، اقتصادی، علمی و سیاسی خود برای توسعه ی همه ی جانبه کشور و همچنین حداکثرسازی قدرت نظامی، دفاعی ـ امنیتی کشور به عنوان یک وظیفه ی اصلی در دفاع از قدرت ملی خواهد پرداخت.

- حفظ آثار انقلاب اسلامی و محیط جامعه ی اسلامی

بقای نظام حکومت اسلامی و تداوم ارزشهای اسلامی در بستر اجتماعی حکومت می باشد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در این راستا موظف به حفظ ارزش ها و آثار رهیافت های موثر انقلاب در بستر محیط اجتماع حکومت اسلامی است.

- تعامل درون جامعه ای و هویت بخشی به اخلاق اجتماعی توسط بسیج

اساس بسیج و سپاه پاسداران در ج. ا. ایران مبتنی بر آگاهی جامع از محیط پیرامونی است. آگاهی بخشی در درون جامعه که بتواند نقش موثری در پیشبرد ارزشهای اسلامی ـ انقلابی داشته باشد که در نهایت به شکل گیری یک اخلاق اجتماعی قاعده مند منجر شود اساس و وظیفه ی سپاه در چهارچوب تعاملات درون جامعه و هویت بخشی برای اخلاق اجتماعی می باشد.

شرایط نوین هویت سپاه پاسداران

سپاه پاسداران در قالب بسیج به عنوان یک حرکت محتوایی و بسترساز برای نیازهای امروز دنیای نظام اسلامی به طریق اولی است. همچنین اصل پیشگیری ایجاب می کند که جامعه اسلامی برای مقابله با هر گونه خطر احتمالی از سوی دشمنان در وضعیت آمادگی کامل بسر برده و آمادگی دفاعی برای هرگونه خطری که نظام را به مخاطره می افکند همواره وجود داشته باشد. هویت نوین سپاه پاسداران از این حیث دارای اهمیت می باشد که دارای رویکردی نوین و منحصر به فرد در زمینه جهت دهی سیاست های نظام ج. ا. ایران از طریق افراد بصورت داوطلبانه می باشد.

مطابق بندهای 7 و 9 وظایف و مأموریت های سپاه در خصوص تشکیل ارتش 20 میلیونی مصوب 30/3/69 فرماندهی معظم کل قوا مأموریت بسیج :

- جذب، آموزش، سازماندهی، تجهیز و بکارگیری آحاد مردم به منظور تشکیل ارتش بیست میلیونی

- تلاش در جهت استقرار کامل فرهنگ و ضوابط اسلامی در سپاه و بسیج تحت نظر نمایندگی رهبری می باشد.

مطابق اهداف اعلام شده امروزه نقش سپاه موثرتر از گذشته خواهد بود زیرا با توجه به شرایط محیط پیرامونی ج. ا. ایران و کارکردی که سپاه پاسداران در داخل کشور خواهد داشت و مجموعه ای از کارویژهای این نهاد که شامل موارد زیر می باشد:

- توجه راهبردی به وضعیت و جایگاه انقلاب اسلامی در محیط پیرامونی و بین المللی

- سازماندهی اعضای بسیج از طریق ایجاد گروههای مقاومت و انسجام پذیری نیروها از طریق شرکت در مانورهای مشترک

- آماده سازی حداقل ابزار و تجهیزات ماموریتی وکمک در امر سازندگی

- انجام امور امداد و کمک رسانی در مواقع ضروری (پدافند، پشتیبانی) و امر به معروف و نهی از منکر

- حفظ ارتقاء روحیه بسیجی و اخلاق اسلامی با انجام فعالیتهای فرهنگی، هنری، ورزشی

همواره باید رکن فعال و تاثیر گذار را در تمامی تحولات قابل پیش بینی و مسائل راهبردی داخلی و فرا ملی ایفا نماید.

بنابراین با بررسی و کالبد شناسی نظام های انقلابی نوپا اصلی ترین رکن آنها تامین امنیت و بقا برای تداوم اهداف می باشد که عدم وجود امنیت می تواند تمامی دستاوردهای این انقلاب را از بین برد بر همین اساس مبنای شکل گیری انقلاب اسلامی که ناشی از حرکت مردمی بود و دوران پر فراز گذشته ی این انقلاب که صرفا توسط نهاد سپاه پاسداران توانست به بقا و موجودیت خود به نحو مطلوب تداوم بخشد نقش سپاه پاسداران را بسیار پر اهمیت می سازد. از طرفی نهاد سپاه با فعالیت در زمینه های مهم داخلی و امور سازندگی می تواند همواره بیشترین نقش را در ساخت و آبادانی و توسعه فرهنگ سیاسی و اجتماعی کشور بر مبنای اسلامی بودن انقلاب صورت دهد.