«فتحی سازی» حماس؟!

به تازگی مسئول سیاست خارجی جنبش حماس مصاحبه ای را با پایگاه خبری-تحلیلی المانیتور[1] انجام داده است. اسامه حمدان در این مصاحبه به مسائل مختلفی اشاره می کند که برخی از آنها قابل تامل است. این مصاحبه شاید قطعه ای از پاسخ به این سوال کلیدی باشد؛ حماس به کدام سو می رود؟

 این سوالی است که در سال های اخیر و به مناسبت های مختلف پرسیده می شود. بحران سوریه و مواضع حماس در پی بالا گرفتن این بحران، نقطه آغاز تنش و چرخش های متعدد در این جنبش 30 ساله، به خصوص در بعد روابط خارجی بود. حماس از منظر ایدئولوژیک، شاخه فلسطینی اخوان المسلمین محسوب می شد و حمایت این جنبش از شورش در سوریه غیرقابل انتظار و عجیب نبود، چرا که هسته اولیه شورش در سوریه را اخوان المسلمین کلید زد. اینجا بود که دفتر سیاسی حماس از دمشق به دوحه قطر منتقل شد و البته معنای خاص خود را داشت، چرا که قطر در کنار ترکیه، در نوک پیکان آتش افروزی و حمایت از شورشیان در سوریه بود.

حمدان در پاسخ به این سوال که نظر حماس درباره عادی سازی و برقراری رابطه مجدد میان ترکیه و رژیم صهیونیستی چیست، می گوید؛ حماس به هیچ عنوان از عادی سازی روابط کشورهای اسلامی با اسرائیل حمایت نمی کند و مخالف چنین موضوعی است، اما آنکارا می گوید رابطه اش با تل آویو به نفع غزه و آرمان فلسطین است و به همین دلیل نیز حماس از آن استقبال می کند.

مسئول سیاست خارجی حماس در بخش دیگری از گفت و گوی خود به روابط این جنبش با اتحادیه اروپا اشاره کرده و اظهار امیدواری می کند روابط آن با کشورهای اروپایی نیز بهبود یابد. دادگاه حقوق بشر اتحادیه اروپا سال 2014 طی حکمی نام حماس را از لیست گروه های تروریستی خارج کرد، اما این رای برای کشورها الزام آور نبود و باعث لغو تحریم های اروپایی علیه این جنبش نشد. حمدان اظهار امیدواری کرده است کشورهای اروپایی این حکم را اجرا کنند. وی در ادامه به دیدار خالد مشعل و یک هیات سیاسی اروپایی در قطر اشاره کرده و آن را نشانه ای مثبت ارزیابی می کند.

ارزیابی آینده یک جنبش با استناد به سخنان مسئول سیاست خارجی آن شاید چمدان قابل اتکا نباشد و در منطقه ای که هر روز در آن شاهد تحولات عجیب و جدید هستیم، سرنوشت و آینده حماس نیز خارج از دایره این تحولات نیست، اما همین دو موضع حمدان در مقابل عادی سازی رابطه آنکارا-تل آویو و امید به اروپا جای تامل دارد. مروری بر سرنوشت اسفبار و عبرت آموز جنبش فلسطینی فتح در این زمینه مفید به نظر می رسد. فتح (با حدود 60 سال سابقه) که زمانی پرچمدار مبارزه با رژیم صهیونیستی بود و نام آن لرزه بر اندام صهیونیست ها می انداخت، کارش به جایی رسید که معاهده زمین در برابر صلح را امضاء کرد؛ امضایی که سلاح مقاومت را از دست فتح خارج کرد و برای صهیونیست ها آرامش به همراه داشت، اما برای طرف فلسطینی زمینی نداشت و وقتی کار رژیم اسرائیل با یاسر عرفات تمام شد، از قتل وی –مسمومیت با پلونیوم- نیز ابا نکردند. پیش بینی این وضعیت، گزینه تلخی است که هیچکدام از دوستداران فلسطین خواهان تحقق آن نیستند، اما به نظر می رسد «فتحی سازی حماس»، به طور جدی در دستور کار است. بدون شک نشستن پشت میزهای مذاکره و اقامت در هتل های لوکس، بسیار راحت تر از زندگی در سنگرهای تنگ و تاریک و تفنگ به دوش است، اما لزوماً آینده آن روشن نیست؛ مخصوصاٌ وقتی اولویت ها جابه جا شده و در آرمان ها و خط قرمزها تزلزل ایجاد شده باشد./