چرا برگزارکنندگان جشنواره کن به رسول‌اف جایزه صوری دادند؟

در اختتامیه "هفتاد و هفتمین" جشنواره فیلم کن، «محمد رسول‌اُف» فیلمسازپرحاشیه دو دهه اخیر، برای فیلم «دانه‌ی انجیر معابد» برنده جایزه ویژه این جشنواره شد.

هیئت داوران به رهبری «گرتا گرویگ» باحضور اوا گرین، عمر سی، لیلی گلدستون، هیروکازو کوریدا، جی ا بایونا، پیتر فرانچسکو فاوینو و نادین لبکی در این دوره جشنواره حضور داشتند و ملانی لوران این جایزه را به رسول‌اف اهدا کرد. این جایزه با عنوان جایزه مخصوص( Special Award ) برای اولین بار در جشنواره کن ابداع و به این فیلمساز اهدا شد.

نخستین موضوعی که در رسانه‌های داخلی موجب ترحم بیشتری، نسبت به تلاش‌های اخیر رسول‌اف برای دریافت حتی یک جایزه اصلی در کن شده، سخنان «گروتا گرویگ»، یکی از اعضای هیئت داوران است.

او در اظهارنظری تامل برانگیز در کنفرانس مطبوعاتی هیئت داوران گفت: ما می‌خواستیم یک اثر سینمایی فوق العاده به نحو ویژه‌ای ارج بنهیم؛ هم از کلیت ساخت فیلم، عوامل، بازیگران، بازیگران زن، کار کارگردان و هم از چیزی که فیلم نمایش می‌دهد، قدرانی شود، همچنین هزینه فوق العاده ای که ساخت این فیلم در برداشت و شجاعتی که برای ساختنش صرف شد.

او در ادامه اضافه کرد: ما می‌خواستیم بتوانیم این فداکاری را برای سینما ارج بنهیم و همانطور که صحبت کردیم لحظه ای وجود دارد که نیاز است نوری بتابانیم بر اهمیت این فیلم و همین طور هزینه بالایی که آن‌ها پرداختند تا اثری سینمایی خلق کنند. من فکر می کنم این چیزی است که ما گاهی خیلی بدیهی می انگاریم و می خواستیم آن را ارج نهیم.

در ارتباط با این اظهارنظر «گرویگ»، اغلب تماشاگران ایرانی و سینه‌فیلی‌های خارجی در کن اعتقاد داشتند، «دانه‌ی انجیر معابد» فیلم ضعیفی است و گردانندگان به منتقدان سینمایی حاضر در این رویداد در مورد این فیلم و کارگردانش توصیه‌هایی داشته‌اند تا او نمرات بالایی دریافت کند.

تلاش‌های گسترده‌ای در رسانه‌های حاضر در کن صورت پذیرفت تا بتوانند به این تلویزیونی و ضعیف، نخل طلای جشنواره را اعطا کنند. اغلب منتقدانی هم که به فیلم امتیازی بالایی داده بودند به صورت کاملا مشهود و با دلایل سینمایی از فیلم دفاع نکردند.

منتقد گاردین پیتر بردشاو در مورد فیلم محمد رسول‌اف گفت: این فیلم کاملی نیست این فیلم امروز بعدازظهر برای اولین بار در کن نمایش داده شد و هنوز نظرهای زیادی درباره‌اش در فضای مجازی منتشر نشده است. درباره تدوین و مراحل نهایی آماده‌سازی فیلم گفته شده شتابزدگی مشهود است ولی صحنه‌ها و دقایق توجه‌برانگیزی دارد که برای مخاطبان جدی سینما جذاب خواهد بود.

این نظر برادشاویی است که نقدی کوبنده درباره فیلم «قهرمان» فرهادی منتشر کرد و بی‌محابا به فیلم حمله کرد. اما رفتار رسانه‌ای آنان با رسول‌اف کاملا محافظه‌کارانه است.

سایمون ریایو هم در مورد این فیلم اشاره کرد: ساخت فیلم دشوار بوده است. اما صادق باشیم و بگوییم که در نهایت فیلم رسول‌اف از انباشت درون‌مایه‌ها، ایده‌ها و محتوی‌ای که گزینش کرده رنج می‌برد. با وجود آنکه شروع تحسین‌برانگیزی دارد، اما در پایان فیلم رقیق و فراموش‌شدنی تمام می‌شود.

اما برخلاف منتقدان آمریکایی که کاملا هدایت شده فیلم را ستاره باران کردند، سایر منتقدان مستقل برخورد حرفه‌ای تری با فیلم داشتند. «پدرو امیلیو» منتقد مکزیکی و «جوردن کرانک» در ریویوهای تصویری این اثر فیلم را بی ارزش توصیف کردند و پایین‌تر امتیازهای ممکن را به اثر دادند.

در واکنش به هیاهوی منتقدان برای دریافت نخل طلا اعتراض‌های مختلفی برای تصمیم احتمالی داوران مطرح شد. «کیتل لیسموئن» منتقد «راش پرینت» و نویسنده برنامه «آفن پستن» در واکنشی اعتراضی به این تصمیم احتمالی درباره فیلم «دانه‌ی انجیر معابد» نوشت: فیلم ایرانی «دانه‌ی انجیر معابد» و فیلم هندی «All We Imagine as Light» به عنوان محبوب‌های منتقدان برای دریافت نخل طلایی به سرعت به سمت پایان پیش می‌روند. اما هیئت داوران شامل سینماگران و هنرمندان است، نه منتقدان. منتظر انتخاب‌های غیرمنتظره باشید.

هیات داوران و برگزار کنندگان با واکنش‌هایی فراوانی از این دست مواجه شدند و احتمالا از تصمیم خود انصراف دادندو برای اینکه رسول‌اف دست خالی به ایران بازنگردد، جایزه‌ای را، ابداع کردند. با این حال این اقدام هم برایشان تولید حاشیه‌ و رئیس هیئت داوران را وادار به پاسخگویی کرد.

همزمان با این حاشیه‌های، «کیلب بوچانان» نویسنده، به این اتفاق واکنش نشان داد و در توییتی نوشت: هیئت داوران جشنواره کن یک جایزه ویژه منحصر به فرد برای محمد رسول‌اف خلق کرده‌اند که به فیلم «دانه‌ی انجیر معابد» اهدا شود. به نظر می‌رسد این تصمیم شانس دریافت نخل طلایی برای این فیلم را از بین می‌برد.

هر چند بوچانان به سرعت ظرف کمتر از چند ساعت این توییت را پاک کرد و مشخص شد که هیئت داوران نمی‌تواند ارزش‌های سینمایی یک فستیوال قدیمی را در قلب اروپا که فیلمسازان بسیاری از آن جایزه‌های بزرگی دریافت کردند نادیده بگیرد.

یکی از نکات جالب در مورد فیلم این است که اغلب فیلم‌هایی که در کن رونمایی شده اگر زمان اثر طولانی باشد با نقدهای تند و تیزی از سوی مخاطبان مواجه می‌شود. نمونه آشکار آن، شاهکار ابدی سرجیولئونه است؛ روزی روزگاری در آمریکا به دلیل زمان طولانی و سر رفتن حوصله منتقدان در این جشنواره «هو» شد. حالا چگونه است که بسیاری از منتقدان سخت گیر فستیوال عاشق فیلم دو ساعت و چهل و پنج دقیقه‌ای رسول اف شده‌اند که زمان آن از نسخه اولیه فیلم لئونه 15 دقیقه کمتر است.

البته این رویدادها را از زوایای دیگری می توان بررسی کرد. چند ساعت قبل از اختتامیه این رویداد، در اغلب وب‌سایت‌های رسمی این موضوع درج شده بود که هیئت داوران به طراحی تازه‌ای برای اهدای جایزه «دانه‌ی انجیر معابد» رسیده‌اند، جایزه‌ای که حتی به لحاظ اعتبار رسمی از جایزه اصغر فرهادی برای فیلم فروشنده در همین رویداد فرسنگ‌ها فاصله دارد.

فرهادی موفق شد جایزه ویژه هیئت داوران را دریافت کند. او هیچگاه غیرقانونی از ایران خارج نشد و فیلم زیرزمینی نساخت و برای همکارانش توطئه درست نکرد. همه این موارد سبب می‌شود که رسول اف فیلمساز ترحم‌برانگیزتری به نظر برسد.

با این بازار شایعه داغ است. این که در چند سال اخیر رسول‌اف برای گرفتن نخل طلا دست به هر اقدامی زده، واضح و آشکار است. در این مورد خاص نیز به رسول‌اف وعده نخل‌طلا داده شده بود و او به همین دلیل کشور را ترک کرد.

از سوی دیگر لابی جشنواره برای اعطای نمرات بالا به فیلمی که در آخرین روزهای فستیوال به نمایش درآمد به صورت سفارشی و به خاطر تصویر مخالف خوان این فیلمساز دست به این اقدامات زد و با بالا گرفتن اعتراض‌ها ارزش‌های نخل طلا را تحت الشعاع قرار نداد.

اما رسول‌اف برای گرفتن یک جایزه معتبر از جشنواره‌های جهانی تلاش فراوانی انجام داده است. مشرق بنا دارد روایت‌های ناگفته از رسول‌اف بدون هیچ سوء گیری سیاسی مطرح کند. اغلب کنش‌های این فیلمساز سویه سیاسی در کشور دارد اما تمام این کنش‌های و سیاسی بازی ها برای دست یافتن به اهدافی اقتصادی است که بزودی مشرق ابعاد آن را تشریح می‌کند.